Heilbrigðismál - 01.12.1991, Blaðsíða 17

yrði á atvinnumarkaði ef ráðum
heilbrigðisstarfsfólks væri fylgt út í
ystu æsar. Sumir fræðimenn hafa
gengið svo langt að telja að kerfinu
sé nauðsyn á að viðhalda ákveðnu
heilsuleysi!7
Samkvæmt skilgreiningu Al-
þjóða heilbrigðisstofnunarinnar frá
árinu 1948 er heilbrigði ekki það
eitt að vera laus við sjúkdóma og
veiklun, heldur á hún einnig að
fela í sér bestu mögulega líkam-
lega, sálræna og félagslega líðan.
Leggja verður áherslu á alla þessa
þætti og samspil þeirra. Heilbrigði
er ekki einungis viðfangsefni
starfsfólks heilbrigðisþjónustu
heldur sérhvers almenns borgara
og kjörinna fulltrúa þeirra.
Svipmynd frá kennslustund í líf-
fræði í Ölduselsskóla í Reykjavík.
Óráðlegt þykir að gera heilbrigð-
isfræðslu að sérstakri kennslugrein
í skólum, heldur beri að efla skiln-
ing kennara á því að stuðla að heil-
brigði nemenda. Heilbrigðis-
fræðsla (eða efling heilbrigðisvit-
undar) á að vera samofin annarri
fræðslu. Markmið skólastarfs á að
vera að efla skilning nemenda og
efla heilbrigði þeirra í fyrrnefndri
merkingu orðsins, en ekki þekk-
ingaröflunin ein.
Kennarar eru þeir aðilar sem, að
foreldrum undanskildum, ættu að
þekkja best til barna og þarfa
þeirra. Þeir hafa einnig uppeldis-
fræðilega menntun og tök á að
fylgja fræðslu eftir í daglegu lífi
nemenda.
I stuttu máli ætti að leggja
áherslu á eftirfarandi atriði:
• Að fræðsla sé jákvæð (ekki
hræðsluáróður).
• Að fræðsla sé miðuð við þann
hóp sem henni er ætlað að ná til.
• Að fræðsla sé veitt á þeim tíma
sem nemandi er móttækilegastur.
• Að fræðsla sé veitt jafnt og þétt,
en ekki með snöggu átaki ein-
göngu.
• Að nemandi taki virkan þátt í
fræðslu.
• Að hlutverk leiðbeinanda sé
fyrst og fremst að benda á leiðir og
styðja til sjálfsbjargar.
Bent hefur verið á að heilbrigðis-
fræðsla nái oft einkum til þeirra
sem síst þurfi hennar með og auki
þannig á þjóðfélagslegt óréttlæti.
Úr annarri átt er spurt hvort rnenn
hafi siðferðilegan rétt til að hafa
áhrif á líf annarra. Heilbrigði þarf
ekki endilega að vera æðsta mark-
mið sérhvers einstaklings og
stundum er hún látin víkja fyrir
öðrum þörfum, sem menn meta
meira.
Enda þótt efling heilbrigðisvit-
undar sé nauðsynleg skyldi enginn
gera sér of háar hugmyndir um
áhrif heilbrigðisfræðslu. Það að
breyta um lífsstíl er flóknara en að
skipta um föt.
Tilvitnatiir:
1. Steingrímur Matthíasson: Listin að lengja
lifið. Skírnir 1911, 85, 339-360.
2. Guðmundur Hannesson: Lyf og lækn-
ingar. Skírnir, 1911, 87, 24-41.
3. Thomas McKeown: The Role of Medi-
cine. Basil Blackwell, Oxford, 1979.
4. Anne Johanne Sögaard: Helseoplysning,
indoktrinering eller bevisstgjöring. Tromsö,
1982.
5. Marc Lalonde: A new Perspective on the
Health of Canadians. Ottawa, 1974.
6. Gro Harlem Brundtland. Helsenytt for
alle. 1981, 4, 14-15.
7. Ivan Illich: Medical Nemesis. The
Expropriation of Health. London, 1975.
Mattlu'as Halldórsson læknir er sér-
fræðingur i heimilislækningum og
embættislækningum. Hann var heilsu-
gæslulæknir á Hvammstanga 1980-
1988 og lauk meistaraprófi frá Lund-
únaháskóla í skipulagningu ogfjármál-
um heilbrigðispjónustunnar árið 1990.
Matthías er nú settur aðstoðarland-
læknir.
HEILBRIGÐISMAL 4/1991 17