Heilbrigðismál - 01.06.1995, Blaðsíða 16

Systur eftir Asmund Sv<
Minnkar líkamsrækt hættu
á brjóstakrabbameini?
Grein eftir Ingibjörgu Guðmundsdóttur og Kristínu Sigurðardóttur
Það er ekki oft sem færi gefst á
að segja frá einhverju jákvæðu þeg-
ar krabbamein er annars vegar. Þó
eru til undantekningar eins og
kveikjan að þessari grein sannar. A
fjörur okkar rak grein um samband
milli reglubundinnar líkamsræktar
og minni hættu á brjóstakrabba-
meini. Við rekjum hér stuttlega efni
greinarinnar og tveggja eldri greina
um svipað efni og látum fylgja með
nokkra fróðleiksmola um brjósta-
krabbamein.
Ár hvert greinast að meðaltali
um 110 íslenskar konur með
brjóstakrabbamein, þar af fimm til
tíu sem eru yngri en fjörutíu ára og
tuttugu til þrjátíu alls undir fimm-
tugu. Með fræðslu, læknisskoðun-
um og brjóstamyndatökum er reynt
að greina sjúkdóminn fyrr en ella
og bæta þar með lífslíkur. En for-
varnir geta einnig miðað að því að
koma í veg fyrir að sjúkdómur
myndist. Til þess þarf að þekkja or-
sakir sjúkdómsis. Hér er þekking í
brotum sem á eftir að raða saman.
Þekktir áhættuþættir brjósta-
krabbameins tengjast flestir frjó-
semis- og blæðingaskeiði konunn-
ar. Lengt frjósemisskeið, barnleysi
eða seinkun barneigna, minni
brjóstagjöf og notkun hormóna er
allt talið auka líkur á brjóstakrabba-
meini. En þessir þættir eru jafn-
framt staðreyndir í nútímaþjóðfé-
lagi sem konur geta litlu um ráðið.
Af öðrum áhættuþáttum má nefna
ættgengi, neyslu dýrafitu, áfengis-
notkun og jafnvel reykingar. Einnig
beinast augu manna að hugsanlegu
verndandi hlutverki A-vítamíns, C-
vítamíns, D-vítamíns og E-víta-
míns, trefjaríkrar fæðu og fleiri
fæðuefna.
Umhverfi okkar og lífshættir
hafa hin síðari ár verið ofarlega á
blaði í umræðunni um orsakir
brjóstakrabbameins. Tíðni brjósta-
krabbameins er mjög mismunandi
eftir löndum og tróna Bandaríkin
efst og Japan neðst en Norðurlönd-
in eru þar mitt á milli. Þegar kona
flytur í land þar sem tíðni brjósta-
krabbameins er hærri en í heima-
landi hennar verða dætur hennar í
meiri hættu að fá krabbameinið og
með tímanum verður áhættan svip-
uð og hjá öðrum sem þar búa.
Ástæðan er líklega sú að innflytj-
andinn verður fyrir sömu umhverf-
isáhrifum, tileinkar sér nýja lífs-
hætti og breytt mataræði. Sem
dæmi má nefna að vitað er að
hismi og hrat sem við skiljum frá
fæðu okkar hér á vesturlöndum
flýtir fyrir útskilnaði kvenhormóna
úr líkamanum og minnkar þannig
magn þeirra í blóði. Síðustu ár er
farið að tala um hreyfingarleysi
sem sjálfstæðan áhættuþátt brjósta-
krabbameins. Talið er að bæði fæða
og hreyfing hafi veruleg áhrif á
hormónabúskapinn.
Sú vitneskja hefur verið fyrir
hendi að brjóstakrabbamein er
sjaldgæfara hjá miklum íþróttakon-
Á annað hundrað íslenskar konur
greinast ár hvert með brjósta-
krabbamein.
um en öðrum konum. En nú eru
einnig farnar að birtast greinar þess
efnis að „hófleg" íþróttaiðkun geti
verndað gegn myndun brjósta-
krabbameins síðar á ævinni.
í september 1994 birtist áhuga-
verð grein í tímaritinu The Journal
of the National Cancer Institute.
Þar segir frá aftursærri (retrospecti-
ve) bandarískri rannsókn á stórum
hópi ungra, hvítra kvenna í Los
Angeles sem greindust með
brjóstakrabbamein á árunum 1983-
89. Fundinn var samanburðarhóp-
ur og voru 545 konur í hvorum
hópi. Reynt var að fá yfirlit um
hreyfingu og líkamsrækt þessara
kvenna. Niðurstöðurnar sem feng-
ust úr þessari rannsókn benda til
að með reglubundinni og aukinni
hreyfingu geti konur dregið veru-
lega úr líkum á að fá brjóstakrabba-
mein innan við fertugt.
Spurt var um allar hugsanlegar
gerðir hreyfingar og líkamsræktar:
Sund, fimleika, frjálsar íþróttir,
hópíþróttir, leikfimi, tennis, veggja-
tennis, hlaup, skokk, göngur og
dans. Reynt var að fá upplýsingar
um alla þá líkamsrækt sem konurn-
ar höfðu stundað frá bernsku og
þar til rannsókn hófst. Niðurstöður
voru skoðaðar í tengslum við
þekkta áhættuþætti brjóstakrabba-
meins. í ljós kom að líkur á brjósta-
krabbameini stigminnkuðu með
aukinni hreyfingu, óháð öðrum
áhættuþáttum. Munurinn varð
meiri og marktækari hjá þeim kon-
um sem höfðu eignast barn eða
börn. Niðurstaðan varð sú að öll
hreyfing skili sér í minni líkum á
brjóstakrabbameini síðar á ævinni og
að pví meiri sem hreyfingin er því
minni líkur séu á að fá brjóstakrabba-
mein. Þegar líkamsræktin náði fjór-
um klukkustundum á viku eða
meira höfðu líkurnar á að fá
brjóstakrabbamein minnkað um
helming.
Á undanförnum árum hafa birst
nokkrar aðrar greinar um líkams-
16 heilbrigðismAl 2/1995