Heilbrigðismál - 01.06.1995, Blaðsíða 28

Tómas Jór
Meðferð á staðbundnum
sjúkdómi
Engin meðferð - eftirlit. Ekki
virðist þörf á að meðhöndla alla
karlmenn með staðbundið
krabbamein í blöðruhálskirtli.
Gildir þetta sérstaklega um þá
sem kornnir eru yfir sjötugt og
ef krabbameinið er af lágri
gráðu. Einnig á þetta við um þá
sem eru með aðra sjúkdóma
sem stytt geta líf því ekki er tal-
ið réttlætanlegt að meðhöndla
staðbundið krabbamein nema
góðar líkur séu á að sjúklingur-
inn geti lifað að minnsta kosti í
tíu ár. Sumir taka þann pól í
hæðina að bíða með meðferð
eða hafna henni vegna þeirra
aukaverkana sem hún getur
haft í för með sér og vilja frekar
taka áhættuna á að sjúkdómur-
inn sæki fram. Kjósi einhver að
bíða með meðferð og mæta í
reglubundið eftirlit er að sjálf-
sögðu alltaf hægt að endur-
skoða þá ákvörðun síðar, sér-
staklega ef æxlið stækkar, PSA
gildi hækkar eða einkenni koma
fram.
Geislameðferð. Krabba-
meinslæknir með sérþekkingu á
geislameðferð annast meðferð-
ina. Með sneiðmyndatækni er
fundin nákvæm staðsetning
biöðruhálskirtilsins. Geisium er
síðan beint á kirtilinn en reynt
að sjá til þess að aðliggjandi líf-
færi svo sem þvagblaðra eða
endaþarmur verði fyrir sem
minnstri geislun. Geislarnir eiga
að eyða krabbameinsfrumun-
um. Meðferðin er veitt fimm
daga vikunnar í fimm til sjö vik-
ur og sjúklingurinn getur verið
heima eða jafnvel stundað
vinnu þess á milli. Algengar
aukaverkanir meðan á meðferð
stendur og fyrstu vikurnar eftir
að henni lýkur eru vegna óhjá-
kvæmilegrar geislunnar á
blöðru og endaþarm. Þvaglát og
hægðir geta orðið tíðari og jafn-
vel getur blætt með þvagi eða
hægðum. Lyfjameðferð vinnur
oft vel á þessum einkennum.
Sjaldgæft er að aukaverkanirnar
verði það slæmar að ekki sé
hægt að ljúka geislameðferð.
Langtímaaukaverkanir geta ver-
ið minnkuð kyngeta, örvefs-
myndun í þvagrás, þvagleki og
blöðrubólga.
Skurðaðgerð. Mikil þróun
hefur átt sér stað síðastliðinn
áratug í Bandaríkjunum á
skurðaðgerð til að nema kirtil-
inn brott og hefur hún aðallega
miðað að því að vernda kyn-
getu og minnka hættu á þvag-
leka eftir aðgerð. Venjulega er
skorið milli nafla og lífbeins.
Fyrst eru kannaðir eitlar í grind-
arholi og ef krabbameinsfrumur
finnast þar er kirtillinn ekki fjar-
lægður. Ef krabbameinsfrumur
eru ekki í eitlunum er haldið
áfram og kirtillinn ásamt sáð-
blöðrum fjarlægður. Nærri kirtl-
inum til hvorrar hliðar eru taug-
ar og æðar sem fara til getnað-
arlimsins og stjórna hörðnun
hans. Ef allt gengur að óskum
er sjúklingurinn á sjúkrahúsi í
allt að viku en fer síðan heim
með þvaglegg sem tekinn er
þremur vikum eftir aðgerð.
Æðabólgur í fótum, blæðingar
og sýkingar eru helstu hætturn-
ar fyrst eftir aðgerð. Búast má
við að um fjórðungur sjúklinga
hafi áreynsluþvagleka sem get-
ur verið allt frá nokkrum drop-
um við hósta eða skyndilega
áreynslu upp í það að viðkom-
andi þurfi að ganga reglulega
með bindi. Hafi kyngeta verið
eðlileg fyrir aðgerð má búast
við að svo verði áfram hjá helm-
ingi þeirra sem fara í aðgerðina.
Hinn helmingurinn hefur lakari
eða enga hörðnun á eftir en
hægt er að hjálpa flestum þeirra
með lyfjameðferð eða öðrum
ráðum.
E.J.
Krabbamein í blöðruhálskirtli er
algengast allra krabbameina hjá
körlum, hér á landi og í nálægum
Iöndum. Ar hvert greinast á annað
hundrað Islendingar með sjúk-
dóminn.
þar til einkenni koma fram, enda er
þessi meðferð líknandi en ekki
læknandi. Krabbameinsfrumur
þarfnast í flestum tilvikum karl-
kynshormónsins testósteróns til
vaxtar og viðhalds og með því að
fjarlægja hormónið úr blóðinu hop-
ar meinið og leggst í dvala. Krabba-
meinsfrumurnar drepast þó aldrei
alveg og geta síðar brotist undan
þessari hormónaþörf og vaxið
áfram. Fylgikvillar þessarar með-
ferðar er minnkuð kynhvöt og
stundum svitakóf en ekki verða
neinar útlitsbreytingar eða breyt-
ingar á rödd sem eru algeng
áhyggjuefni þeirra sem þurfa á
meðferðinni að halda.
Leit ekki raunhæf?
Oft er spurt hvort ekki eigi að
skipuleggja hóprannsókn meðal
karlmanna vegna þessa sjúkdóms,
Vaxandi tíðni
Tíðni krabbameins í blöðruhálskirtli, miðað
við 100.000 karla. Upplýsingar frá Krabba-
meinsskránni og Hagstofunni.
Nýgengi Dánartíðni
1955-1964 16,1 7,6
1965-1974 28,7 11,9
1975-1984 39,8 13,9
1985-1994 60,7 20,2
28 HEILBRIGÐISMÁL 2/1995