Heilbrigðismál - 01.06.1995, Blaðsíða 17

Tómas Jói
rækt og líkur á myndun brjósta-
krabbameins. Flestar greinanna
hafa sýnt að líkamsrækt minnkar
hættuna á brjóstakrabbameini. Árið
1985 birtist markverð grein sem tók
til rúmlega fimm þúsund kvenna
sem stundað höfðu nám í fram-
haldsskólum og háskólum í Banda-
ríkjunum. Helmingur þeirra hafði
stundað miklar íþróttir í skóla, ver-
ið í keppnisliðum og æft reglulega
öll skólaárin. í ljós kom að 24
íþróttakonur höfðu fengið brjósta-
krabbamein en 45 úr hópnum sem
litlar eða engar íþróttir hafði stund-
að. Þetta eru ekki háar tölur en
segja svipaða sögu og sögð var hér
að framan. Sú fækkun tilfella sem
fram kemur við íþróttaiðkun í þess-
ari rannsókn er aðallega vegna
fækkunar brjóstakrabbameinstil-
fella í konum eldri en fertugt.
Til að gæta hlutlægni segjum við
einnig frá rannsókn sem birtist árið
1994 en niðurstöðurnar eru túlkað-
ar á þann hátt að hreyfing minnk-
aði ekki líkur á brjóstakrabbameini
heldur jafnvel þvert á móti. í þess-
ari rannsókn sem var framsæ
(prospective), tóku þátt rúmlega
tvö þúsund konur. Þessar konur
höfðu 25 árum áður, þá á aldrinum
35-65 ára, verið spurðar um hreyf-
Konur ættu að fara að hugsa sér til
hreyfings, í þess orðs fyllstu
merkingu, til að bæta heilsuna.
ingu á tveggja ára tímabili. Tuttugu
og fimm árum síðar höfðu 170
þeirra fengið brjóstakrabbamein.
Fáar kvennana hreyfðu sig mikið
og þegar betur var að gáð kom í
ljós að líkamsrækt þessi tvö ár gaf
ekki góðar upplýsingar um hreyf-
ingu hverrar konu þann aldarfjórð-
ung sem síðan var liðinn. Niður-
stöðurnar verða því ekki til að
draga úr gildi þeirra tveggja greina
sem áður eru nefndar.
Þó að niðurstöðurnar sem hér
hafa verið raktar séu einungis vís-
bending er vert að leiða hugann að
því að hér er möguleiki að gera
eitthvað sjálfur til að draga úr lík-
unum á því að fá alvarlegan sjúk-
dóm sem verður stöðugt algengari.
Tíunda hver íslensk kona fær
brjóstakrabbamein einhvern tím-
ann á ævinni. Algengast er að
brjóstakrabbamein greinist í konum
á aldrinum 40-70 ára. Tilfellum
meðal ungra kvenna hefur fjölgað á
undanförnum árum. Einnig liggur
þetta krabbamein í ættum og þá
sérstaklega meðal ungra kvenna.
Hvernig veitir líkamsrækt vernd
gegn brjóstakrabbameini? Aukin
hreyfing minnkar magn kvenhorm-
óna í líkamanum. Öll hreyfing get-
ur haft áhrif í þá átt að stytta seinni
hluti tíðahringsins og lengja hvern
tíðarhring en hvoru tveggja minnk-
ar heildarmagn kvenhormóna í lík-
amanum. Mjög mikil hreyfing get-
ur valdið tíðaleysi. Á unglingsárum
geta íþróttir seinkað því að blæð-
ingar hefjist og verði reglulegar.
Þetta er mikilvægt í ljósi þess að
ungur aldur við upphaf blæðinga
er mjög sterkur áhættuþáttur fyrir
brjóstakrabbamein. Líkur á brjósta-
krabbameini minnka um 10% fyrir
hvert ár sem blæðingum seinkar.
Þegar haft er í huga að æxlishnútur
á sér langa sögu, oft áratuga langa,
kemur ekki á óvart að lífshættir
okkar sem unglinga og meðan við
erum ungar konur geti skipt máli
fyrir þennan sjúkdóm. Hreyfing er
einnig talin geta haft jákvæð áhrif á
ónæmiskerfið og hindra frekar æxl-
ismyndun og seinka vexti þeirra
krabbameina sem þegar hafa
myndast. Of mikil þjálfun er þó tal-
in geta verið líkamanum skaðleg.
Við lifum á tímum vaxandi
neyslu og minnkandi hreyfingar
allt frá bernsku. Hér hafa verið
raktar niðurstöður nýlegra greina
sem gefa vísbendingar um, að til
viðbótar við alla þá sjúkdóma sem
við vitum að tengist þessum lífs-
máta geti hann einnig stuðlað að
aukinni hættu á brjóstakrabbameini
og reyndar fleiri krabbameinum
sem ekki hafa verið nefnd í þessari
grein. í greininni sem var kveikjan
að þessum skrifum kemur einnig
fram að það er ekki of seint að
byrja þó að unglingsárin séu liðin
án mikillar hreyfingar. Það ætti að
verða mörgum konum hvatning til
að hreyfa sig meira.
Helstu heimildir:
1. Leslie Bemstein og fl.: Physical exercise
and reduced risk of breast cancer in young
women. Joumal of the National Cancer Inst-
itute 1994; 86: 1443-1448.
2. R. E. Frisch og fl.: Lower prevalence of
breast cancer and cancers of the reproductive
system among former college athletes compar-
ed to non-athletes. Br. J. Cancer 1985; 52: 885-
891.
3. Joanne F. Dorgan og fl.: Physical activity
and risk of breast cancer in the Framingham
heart study. American Journal of Epidemio-
logy 1994; 139: 7.
Ingibjörg Guömundsdóttir læknir
starfar á Rannsóknastofu Háskólans í
meinafræði. Á námsárunum vann hún
að BS-verkefni um brjóstakrabbamein
og ónæmiskerfið.
Kristín Sigurðardóttir læknir starfar
á lyflækningadeild Borgarspítalans.
Hún hefur meðal annars verið í pyrlu-
sveit spítalans.
HEILBRIGÐISMÁL 2/1995 17