Fróðskaparrit - 01.01.2007, Qupperneq 74

72
NAKRAR HUGLEIÐINGAR UM HVUSSU SAGNORÐINI
BLÍVA OG VERÐA KOMA FYRI í NÚTÍÐAR MUNNLIGUM FØROYSKUM
Poutsma tekur upp í orðingina ‘context’
bæði mállæru bólkar (grammatiske kate-
gorier), sosum tíðir og formar av sagnorð-
unum, umframt hjáorð, sambindingarorð,
fyrisetingarorð og -setningsliðir, ávirki, for-
og eftirskoyti, hjálpar- og bindiliðasagnorð.
Hjá Mourelatos eru seks viðurskifti
galdandi fyri heildarmerkingina av leiti: (1)
íboma merkingin av sagnorðinum, (2) próv-
gmndin fyri sagnorðinum, t.v.s. grandliður
og ávirki (um nakað/nøkur er/u), (3) møgu-
ligir hjáliðir, (4) leiti, (5) sagnorðatíðin sum
skeið (t.d. núliðin tíð) og (6) sagnorðatiðin
í sjálvum sær; tátíð, nútíð og framtíð (Mou-
relatos, 1978:421).
Sambært Comrie vil hugtakið leiti reg-
luliga vera ein tilvísing, avmarkað til
“particular grammatical categories in indi-
vidual languages that correspond in content
to the semantic aspectual distinctions
drawn” (“serstakar mállæru bólkar í ein-
støkum málum, ið samsvara innihaldsliga
við leitis skilmarkingum”) (Comrie,
1976:7). Comrie sigur, at ‘ein standur’
(enskt: ‘state’) er varandi. Hetta hevur við
sær, at í málum, har til ber at hava serliga
bendingarformliga merking av varandi leiti,
vilja ávís sagnorð, sum siga frá einum
standi, verða ósambærilig við tað bending-
arformliga merkta leitið. (Comrie, 1976:35-
40). Frágreiðslan hjá Comrie, ið verður
gjørd á tvørmálsligum grundarlagi, setur
upp í talvu fylgjandi leitismótstøður: Løtu-
kend, liðug gerð mvs. áhaldandi, óliðug
gerð (perfektiv vs. imperfektiv). Undir
áhaldandi (imperfektiv): Vanabundið mvs.
framhaldandi (har hann ger mun millum
vana og endurtøku). Undir framhaldi: Ikki-
framburður mvs. framburði (Ibid, 1976:25).
Framburður (‘progressive’) verður tá ein
bólkur undir framhaldinum (sí eisini Ibid,
1976:12) Við dømum úr russiskum sigur
hann víðari, at ‘tað varandi’ bert hevur við
sær at støðan varir eina tíð, og ikki at hon
neyðturviliga er ‘óliðug’. Hettar er so tí, at
sambært Comrie, er tað øvuta av ‘varandi’
hitt ‘stundvísa’(‘punktuella’) (Ibid, 1976:
41-42). Frágreiðsla Comries av ‘ljarum’
(‘teliskum’) og ‘óendaligum’ (ateliskum)
sagnorðum er helst tað mest nágreiniliga,
hesin lesarin hevur sæð. Kortini tykist bólk-
ing hansara í staklutir við málfrøðiliga part-
víst lítið nýttum frøðiorðatilfari (t.d. ‘Vani’,
fyri frágreiðslu sí blaðsíðu 26-30) nóg so
torfør, í hvussu er fyri hesa grein, hvørs
endamál er at lýsa, hvussu blíva og veróa
koma fyri í munnligum føroyskum, og av tí
síggja merkingarliga munin teirra millum.
Av hesi orsøk verður bert í einstøkum føri
víst til Comrie.
í fyrstu syftu ger Friedrich mun millum
‘tað sum liggur í’ sagnorðinum og leiti,
framborið gjøgnum málkerviligar luteindir:
[...] all languages have some kind of lexical
aspect, involving secondary implications of the
inherent meanings of verbal roots. Equally
universal are the kinds of synthetic aspect that
derive from the interaction of the inherent
features of verbs and the features inherent in
adverbs, prepositional phrases, and so forth
(Friedrich, 1974:1).
(øll mál hava okkurt slag av orðatilfeingis leiti,
íroknað óbeinleiðis hjátýdningar av íbornu
merkingini av sagnorðarótum. Lika alheimslig
eru tey sambindandi leiti, ið stava frá samspæl-
inum millum tað, sum liggur í sagnorðum og
tað , sum liggur i hjáorðum, fyrisetingarliðum
o.s.fr.”)
Friedrich steðgar ikki við hesum báðum,