Fróðskaparrit - 01.01.2007, Page 78

76
NAKRAR HUGLEIÐINGAR UM HVUSSU SAGNORÐINI
BLÍVA OG VERÐA KOMA FYRI í NÚTÍÐAR MUNNLIGUM FØROYSKUM
meir um seg í skrivliga málinum. Har ein
einføld broyting sum hendan ikki er loysn-
in, krevur ‘gott føroyskt’, at vit umskriva
setningin t.d. soleiðis:
(bb) Tá blciv hann sjøkkcmðnr
->Av hesum skelkaðist hann illa /
Tá í'iørciist hann bilsin / etc.
í talaða málinum er tað kortini ikki altíð,
hetta virkar. Talan er knapplig og kemur av
sær sjálvum, og tann, sum talar hevur ikki
sama møguleika at rætta málið, sum tá tað
verður skrivað.
Venás undrast yvir, at ‘verte’ (av norrøna
‘verða’) hvarv úr ný-norsku málførunum, tá
tað varð trokað burtur av ‘blífa’ og/ella
‘bida’, eftir sum sagnorðið hóast alt má
hava havt “ein ovleg viktig grammatisk
funksjon og følgjeleg har vore særs fre-
kvent” (Venás, 1967:149). Hann kemur til
ta niðurstøðu, at tað má hava verið “lyd-
voksteren som har vore den viktigaste ár-
saka til at verte mange stader var mindre
brukande, og sáleis ikkje vart tevleført and-
synes andre verb” (Ibid. 1967:149). Eisini
Markey gevur umleið somu grundgeving
um somu tiigongd í svenskum (Markey,
1969: 191-192).
Henda sama niðurstøða man óivað vera
viókomandi viðvíkjandi verða í nútíðar før-
oyskum. Harumframt kann hugsast, at um
aðrir framburðarhættir í tátíð verða tiknir
fram um verða í skrivliga málinum fyri at
tryggja greidleika, kann hetta føra til, at
sagnorðið við tíðini er á veg út úr málinum,
ella, at tað fyri eina tíð hevur serliga merk-
ing, og tí einahelst verður at frnna í serligum
høpi. Eitt fyribrigdi, sum kann tala ímóti
tilikari íkomu í fyrsta umfari, kann vera, at
tað í føroyskum framvegis er ikki samanfall
millum eintals- og fleirtalsformin av hesum
sagnorðinum. Hettar seinasta sigst hjá Falk
& Torp (1900) at hava verið ein týðandi
orsøk til at ‘ varda’ varð troðkað burtur av
‘bliva’ (endurgivið hjá Markey, 1969:7).
Hóast hetta er so, vil árinið uttaneftir, báði
úr donskum og enskum, óivað verða
týðandi íyri støðuna fyri framman.
4.2. Nøkur orð um, hvussu blíva og verða
koma fyri í tilfarinum
Samanborið við skrivliga tilfarið á Føroya-
málsdeildini á Fróðskaparsetri Føroya vísa
hagtølini frá teim 118 fyrmevndu samrøð-
unum eina aðra prosentvísa útbreiðslu. Tá
talt varð upp, vísti úrslitið 161 dømi við
blíva og 149 við verða. Ritmyndin byggir
á, at bert eitt dømi av hvørjari tíð av sagn-
orðinum er talt upp fýri hvørt heimildarfólk.
Hetta vil siga, at um sama tíðin varð nýtt
fleiri ferðir av sama heimildarfólki, varð tað
kortini bert talt sum eitt dømi (sí fylgiskjal
1).
4.2.1 Nútíðar tolsøgn — varandi leiti
(Presens passiv - durativt
aspekt)
Bert í nútíð er nóg mikið av tilfari til staðar
at geva nóg nógv dømi til greining av úrslit-
um og viðgerð av orsøkum til útbreiðsluna
av sagnorðunum og merking teirra. Av
somu orsøk verður úrdráttur úr hesi tíðini.
Greiningin vísir, at tað í føroyskum er
verða - og ikki blíva - ið tekur plássið hjá
avmarkaða sagnorðinum, tá sagt verður frá
støðu ella varandi umstøðum. At verða so
týðiliga verður valt fram um blíva í leitinum