Samtíðin - 01.06.1943, Side 7

SAMTiÐIN
Júní 1943 Nr. 93 10. árg., 4. hefti
ÚTGEFANDI: SIGURÐUR SKÚLASON MAGISTER. UM ÚTGÁFUNA SJÁ BLS. 32.
r
IHINNI stórmerku bók sinni „Listin að
lifa“, sem vér höfum að undanförnu
birt úrvalskafla úr hér í timaritinu, seg-
ir André Maurois svo um viðhorfið gagn-
vart dauðanum: Það eru tvær góðar að-
ferðir til þess að deyja. Önnur er sú að
fara að dæmi Epicurusar-sinna, sem virða
dauðann að vettugi. Hin er að gera meira
úr honum en öllu öðru að hætti kristinna
manna. „Venjið yður á,“ segir Epicurus,
„að líta þannig á, að dauðinn sé ekki
neitt að því, er oss snertir, því að það,
sem vér teljum gott og illt, er aðeins
undir skynjunum vorum komið, og með
komu dauðans er allri skynjun lokið. Sú
skýrgreining, að dauðinn sé hégómi einn,
er ein af unaðssemdum dauðlegs manns.
...Sá maður þarf ekkert að óttast í líf-
inu, sem hefur gert sér ljóst, að um fram-
hald þess sé alls ekki að ræða.. . . Meðan
vér lifum, er enginn dauði til, og þegar
vér deyjum, er tilveru vorri Iokið.“ Krist-
inn heimspekingur óttast ekki dauðann,
því að hann lítur á hann sem umskipti
og trúir því, að eftir hann muni hann
hitta þá, sem honum voru ástfólgnir og
muni þaðan í frá njóta miklu betri til-
veru en hér á jörðu.
Það er naumast að undra, þó að dýr-
lingar og hetjur hafi hlotið göfugt and-
lát. En þó að vér sleppum slíkum afreks-
mönnum, er óhætt að fullyrða, að góður
starfsmaður, sem vinnur, meðan hann fær
uppi staðið, hlýtur virðulegt andlát. Rit-
höfundar hafa horfzt í augu við dauðann
eins og hetjum sæmir. Vér munum, að
þeir Balzac og Proust sáu á dauðastund-
inni allt í kringum sig persónur, sem
þeir höfðu sjálfir skapað. Annar var sí
og æ að kalla á doktor Bianchon, og hinn
var að tauta nafnið Forcheville. Karl II.
Englandskonungur dó eins og konungi og
sönnum manni sómdi með þessi orð á
vörum: „Ég hef verið ósköp lengi að
deyja. Ég vona, að þér fyrirgefið mér
slíkt“. Þegar Richelieu var spurður, hvort
hann mundi fyrirgefa óvinum sinum, sagði
hann: „Ég á enga aðra en þá, sem eru
óvinir ríkisins.“ Corot lét í ljós einlæga
von um það, að sér auðnaðist að mála
í himnaríki. Chopin sagði: „Leikið Mo-
zart til minningar um mig.“
Stundum eru menn svo gagnteknir af
störfum sínum, að þau lifa þá, ef svo
rnætti að orði kveða. Heimspekingurinn
Halle, sem einnig var læknir, taldi æða-
slög sín, er hann var að dauða kominn.
„Vinur minn, sagði hann við einn af
starfsbræðrum sínum, „slagæðin er hætt
að slá.“ Þetta voru hans síðustu orð.
Stærðfræðingurinn Lagny birti í byrjun
18. aldar nýja og styttri aðferð en áður
var kunn til þess að draga út tvíveldis-
og þríveldisrætur. Þegar hann var í and-
arslitrunum og virtist vera orðinn með-
vitundarlaus og hættur að þekkja vini
sína, laut einhver niður að honum og
sagði: „Lagny, hver er tvíveldisrótin af
144?“ „Tólf,“ anzaði hann og var þegar
örendur.
Tveir enskir rithöfundar, Birrell og Lu-
cas, hafa gefið út bók um andlát ýmissa
manna, og við lestur hennar eykst virð-
ing vor fyrir mannlegu hugrekki. Það er
næsta lítið um bleyðiskap í henni. „Að
deyja er ekki annað en að sofna“ ....
*
NÆSTA hefti mun birtast mjög snjöll
grcin eftir síra Árna Sigurðsson, er
hann nefnir: „fsland og Noregur". Marg-
ar fleiri merkar greinar bíða næstu hefta.
Allir þeir, sem gerast áskrifendur að Sam-
tíðinni á miðju ári, fá hana frá síðustu
áramótum. Fjölgið áskrifendum ritsins
um gervallt ísland.