Samtíðin - 01.10.1943, Side 7
SAMTiÐIN
Október 1943 Nr. 96 10. árg., 8. hefti
ÚTGEFANDI: SIGURÐUR SKÚLASON MAGISTER. UM ÚTGÁFUNA SJÁ BLS. 32.
AÐ EIÍ sorgleg staðreynd, að hér á
landi er ekki borin nægilega almenn
lotning fyrir tungu þjóðar vorrar. Fólki
er það áreiðanlega ekki fyllilega ljóst, að
í frelsisbaráttn íslendinga, sem jafnan
verður háð leynt eða ljóst, er sjálft móð-
urmálið höfuðvopn vort. Á það sverð rná
aldrei falla ryð. Það er oss mikið mein
í baráttunni fyrir verndun og ræktun
tungunnar, hve mjög skortir á, að fólk
hafi nægan skilning á fögrum stíl, yndis-
leik tungunnar. Langmest orka fer í það
að læra stafsetningu og greinarmerkja-
setningu, sem vitanlega eru mikilsverð
atriði. En slík höfuðatriði sem listræn
framsögn bókmennta og túlkun á sannri
málfegurð eru vanrækt víðar en skyldi.
Vestur í Norður-Dakota í Norður-Amer-
íku eigum vér einn af nýtustu varðmönn-
um íslenzkrar tungu og bókmennta, pró-
fessor Richard Beck. Hann flutti ræðu
um auðlegð og fegurð íslenzkrar tungu á
lokasamkomu Laugardagsskóla Þjóðrækn-
isfélagsins 18. apríl 1942, og leyfum vér
oss að birta hér kafla úr erindi hans, til
þess að lesendur vorir megi skilja, hvers
virði íslenzkt mál hefur verið og er sönn-
um íslendingum, sem dveljast langdvölum
fjarri ættjörðinni. Dr. Beck sagði
m. a.: „Hvert eitt lifandi mál, töluð tunga,
er drjúgum meira en orðin tóm. „Það
geymir fortíð og fósturland“, eins og skáld-
ið kvað; og það á ekki sízt við um eins
gamalt mál og íslenzkan er, bæði sem
mælt mál og ritmál. Matthías Jochumsson
vissi, hvað hann söng, þegar hann sagði
í lögeggjan sinni til okkar íslendinga í
landi hér: „Tungan geymir í tímans
straumi | trú og vonir landsins sona.“
Honum var það fyllilcga ljóst, að í hljóm-
öldum íslenzks máls má heyra hjartslátt
sjálfrar þjóðarinnar. Að þessu leyti geym-
ir hin hreimmikla tunga okkar meiri auð-
legð en hægt er að gera sér fulla grein
fyrir í fljótu bagði. Það er ein hliðin á
ómetanlegu menningargildi hennar. —
Annað er það, og ekki ómerkilegra, að
íslenzk tunga er sá töfralykill, sem opn-
að getur til fullnustu dyrnar að furðu-
og fegurðarheimum íslenzkra bókmennta
að fornu og nýju.---------Það er auðlegð
og .fegurð .tungunnar .sjálfrar,
sem ég kýs sérstaklega að leggja áherzlu
á að þessu sinni. íslenzk tunga er sann-
arlega „hundað strengja harpa“, og það
er til marks um ágæti hennar og fegurð,
að þeir, sem hafa náð hæstum og feg-
urstuni tónum úr strengjum hennar, hafa
sungið henni mesta lofsöngva. í kvæðinu
um móður sína segir Einar Benedikts-
oon: „Ég lærði, að orð er á íslenzku til |
um allt, sem er hugsað á jörðu.“ — Jónas
Hallgrímsson, og hverjum hefur íslenzkan
leikið ljúfar í höndum, kallaði hana: „ást-
kæra, ylhýra málið, og allri rödd fegri.“
Og maður þarf ekki annað en kynna sér
íslenzk ljóð að fornu og nýju til þess að
sannfærast um það, að íslenzk tunga á
sér himinvítt og hafdjúpt tónsvið. Hún
getur túlkað hið háfleyga og himinborna,
eins og í „Norðurljósum" Einars Bene-
diktssonar og í sálmum þeirra Hallgríms
Péturssonar og séra Matthíasar Jochums-
sonar.“ — Þannig fórust próf. Richard
Beck orð. Mættu ummæli hans verða oss
ö I I u m hvöt til þess, að vér gefum
nánara gaum að fegurð móðurmáls vors
en áður. Tungan er vissulega fjöregg vort
í frelsisbaráttunni. Það verða allir þeir,
er þetta land byggja, að gera sér ljóst.
Annars mun illa fara.
Tj'JÖLDI athygliverðra greina og
snjallra smásagna bíður næstu hefta.
Sendið oss nýja áskrifendur að Samtíð-
inni ogstuðlið þannig að útbreiðslu ritsins.