Fréttablaðið - 30.01.2010, Qupperneq 56

MENNING 10
„Þróunin sýnir að erlend-
ar spennusögur víkja fyrir
innlendum. Framan af er
Arnaldur einn um hituna, en
í dag hafa fleiri blandað sér
í þá baráttu, til dæmis Yrsa
Sigurðardóttir. En þetta er þó
ekki algilt og nefna má Dan
Brown því til sönnunar,“ segir
Kristján B. Jónasson, bók-
menntafræðingur og formaður Félags íslenskra
bókaútgefenda.
Hann segir þó athyglisvert að listinn hafi í
raun lítið breyst. „Í sjálfu sér eru þetta svipaðir
flokkar. Við höfum spennusögu, viðtalsbók og
barnabók. Þessi topp-5 listi er nokkurn veginn
sami öll árin; það er eitt íslenskt skáldverk, ein
spennusaga, ýmist innlend eða erlend, tvær
ævisögur og ein barnabók. Svona hefur listinn
að mestu verið síðan árið 1979.“
Hann segir viðtalsbækur lengi hafa verið vin-
sælar en athyglisvert sé hve lítið sé af þýddum
bókum. Eins séu íslenskar frumsamdar skáld-
sögur í minnihluta.
Í
slendingar kalla sig bókaþjóð og víst er að ár
hvert selst hér fjöldi bóka. Löngum var kvart-
að yfir því að bókaútgáfa væri bundin við jólin,
utan háannatímans fengjust ekki nýútgefnar
bækur. Það hefur breyst til batnaðar síðustu
árin og bókaforlögin hafa nú mörg hver mikinn metn-
að í útgáfu bóka allt árið um kring.
Áhugavert er að skoða hvaða bækur Íslendingar
hafa haft í hávegum síðustu árin. Til þess er ágætt
að glugga í sölulista, enda segja þeir okkur hvaða
bækur eru vinsælar en ekki hvaða bækur við viljum
að séu vinsælar.
Notast er við sölulista yfir vinsælustu bækurnar
sem birtust í Dagblaðinu frá 1979 til og með 1994.
Árin 1980 og 1984 var ekki birtur eiginlegur listi
heldur vinsælir titlar samkvæmt viðtölum við starfs-
fólk bókaverslana. Frá 1995 er notast við samantekt-
ir Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands. Ekki fannst
hins vegar slík yfir árið 2001 og er því notast við lista
frá Pennanum. Ekki var aðgangur að listum yfir síð-
ustu þrjú árin. Tekið skal fram að viðmælendur fengu
lista yfir fimm söluhæstu bækur hvers árs, en ekki
veittist rúm til að birta hann allan.
KRIMMINN ÚT OG
KRIMMINN INN
SÖLUHÆSTU BÆKURNAR
1979
1 Undir kalstjörnu – Sig-
urður A. Magnússon
2 Ég sprengi klukkan 10
– Alistair MacLean
3 Hvunndagshetjan
– Auður Haralds
1980
Grikklandsár – Halldór
Laxness
Vítisveiran – Alistair
MacLean
Valdatafl í Valhöll – And-
ers Hansen og Hreinn
Loftsson
1981
1 Gunnar Thoroddsen
– samtalsbók Gunnars og
Ólafs Ragnarssonar
2 Ólafur Thors: ævi og
störf – Matthías Johann-
essen
3 Skrifað í skýin –
Jóhannes Snorrason
1982
1 Æviminningar Kristjáns
Sveinssonar augnlæknis
– Gylfi Gröndal
2 Dauðafljótið – Alistair
MacLean
3 Hverju svarar læknir-
inn? – Claire Rayner
1983
1 Skæruliðarnir – Alistair
MacLean
2 Skrifað í skýin II
– Jóhannes Snorrason
3 Eysteinn í eldlínu
stjórnmálanna – Vilhjálm-
ur Hjálmarsson
1984
Á Gljúfrasteini: Edda
Andrésdóttir ræðir við
Auði Sveinsdóttur Laxness
Ensk-íslensk orðabók
1985
1 Sextán ára í sambúð
– Eðvarð Ingólfsson
2 Lífssaga baráttukonu
Inga Huld Hákonardóttir
rekur feril Aðalheiðar
Bjarnfreðsdóttur
3 Guðmundur Kjærne-
sted – Sveinn Sæmunds-
son
1986
1 Líf mitt og gleði, minn-
ingar Þuríðar Pálsdóttur
söngkonu – Jónína
Michaelsdóttir
2 Grámosinn glóir – Thor
Vilhjálmsson
3 Svarti riddarinn
– Alistair MacLean
1987
1 Uppgjör konu, endur-
minningar – Halla Linker
2 Helsprengjan – Alistair
MacLean
3 Sænginni yfir minni
– Guðrún Helgadóttir
1988
1 Ein á forsetavakt, dagar
í lífi Vigdísar Finnboga-
dóttur – Steinunn Sigurð-
ardóttir
2 Býr Íslendingur hér?
– Garðar Sverrisson
3 Forsetavélinni rænt
– John Denis og Alistair
MacLean
1989
1 Sagan sem ekki mátti
segja, endurminningar
Björns Sv. Björnssonar
– Nanna Rögnvaldardóttir
2 Dauðalestin – Alistair
MacNeill og Alistair Mac-
Lean
3 Ég og lífið. Inga Huld
Hákonardóttir ræðir við
Guðrúnu Ásmundsdóttur
1990
1 Ég hef lifað mér til gam-
ans – Björn á Löngumýri
segir frá – Gylfi Gröndal
2 Bubbi – Silja Aðal-
steinsdóttir og Ásbjörn
Morthens
3 Tár, bros og takkaskór
– Þorgrímur Þráinsson
1991
1 Lífróður Árna Tryggva-
sonar leikara – Ingólfur
Margeirsson
2 Fyrirgefning syndanna
– Ólafur Jóhann Ólafsson
3 Á slóð kolkrabbans
– Örnólfur Árnason
1992
1 Alltaf til í slaginn,
lífssigling skipstjórans
Sigurðar Þorsteinssonar
– Friðrik Erlingsson
2 Lalli ljósastaur – Þor-
grímur Þráinsson
3 Bak við bláu augun
– Þorgrímur Þráinsson
1993
1 Spor í myrkri – Þorgrím-
ur Þráinsson
2 Járnkarlinn – Örnólfur
Árnason ræðir við Matthí-
as Bjarnason
3 Perlur og steinar, árin
með Jökli – Jóhanna
Kristjónsdóttir
1994
1 Fólk og firnindi, stiklað
á Skaftinu – Ómar Ragn-
arsson
2 Sniglaveislan – Ólafur
Jóhann Ólafsson
3 Enn fleiri athuganir
Berts – Anders Jacobsson
og Sören Olsson
1995
1 Karlar eru frá Mars,
konur eru frá Venus
– John Gary
2 María, konan bak við
goðsögnina – Ingólfur
Margeirsson
3 Ekkert að þakka – Guð-
rún Helgadóttir
1996
1 Lífskraftur – Séra Pétur
og Inga í Laufási – Friðrik
Erlingsson
2 Lögmálin sjö um vel-
gengni – Deepak Chopra
3 Benjamín H. J. Eiríks-
son, í stormum sinnar
tíðar – Hannes H. Gissur-
arson
1997
1 Fótspor á himnum
– Einar Már Guðmunds-
son
2 Einar Benediktsson I
– Guðjón Friðriksson
3 Nokkrir góðir dagar
án Guðnýjar – Davíð
Oddsson
1998
1 Áhyggjur Berts – And-
ers Jacobssen og Sören
Olsson
2 Steingrímur Her-
mannsson – ævisaga I
– Dagur B. Eggertsson
3 Aldrei að vita! – Guð-
rún Helgadóttir
1999
1 Harry Potter og visku-
steinninn – J. R. Rowling
2 Slóð fiðrildanna – Ólaf-
ur Jóhann Ólafsson
3 Útkall í Atlantshafi
– Óttar Sveinsson
2000
1 Draumar á jörðu
– Einar Már Guðmunds-
son
2 Steinn Steinarr – leit
að ævi skálds – Gylfi
Gröndal
3 Ísland í aldanna rás
– 20. öldin 1900-1950
– Illugi Jökulsson o.fl.
2001
1. Harry Potter og eldbik-
arinn – J. K. Rowling
2. Höll minninganna
– Ólafur Jóhann Ólafsson
3. Eyðimerkurblómið
– Waris Dirie
2002
1. Harry Potter og eldbik-
arinn – J. K. Rowling
2. Höll minninganna
– Ólafur Jóhann Ólafsson
3. Eyðimerkurblómið
– Waris Dirie
2002
1 Jón Baldvin – Tilhugalíf
– Kolbrún Bergþórsdóttir
2 Röddin – Arnaldur
Indriðason
3 Sonja – Reynir Trausta-
son
2003
1 Bettý – Arnaldur Ind-
riðason
2 Einhvers konar ég
– Þráinn Bertelsson
3 Harry Potter og Fönix-
reglan – J. K. Rowling
2004
1 Kleifarvatn – Arnaldur
Indriðason
2 Da Vinci lykillinn – Dan
Brown
3 Barn að eilífu – Sig-
mundur Ernir Rúnarsson
2005
1 Vetrarborgin – Arnaldur
Indriðason
2 Landsliðsréttir Hag-
kaupa: 238 afbragðs
uppskriftir – Bjarni Gunn-
ar Kristinsson, Ragnar
Ólafsson et.al.
3 Með lífið að láni
– Njóttu þess – Jóhann
Ingi Gunnarsson og
Sæmundur Hafsteinsson
2006
1 Draumalandið – Andri
Snær Magnason
2 Flugdrekahlauparinn
(kilja) – Khaled Hosseini
3 Konungsbók – Arnaldur
Indriðason
„Það fyrsta sem maður tekur eftir er mað-
urinn sem er á öllum listum fram til ársins
1990, en það er Alistair MacLean. Hann er í
raun gleymdur kafli í íslenskri bókmenntasögu
og fyrir sumum var hann eina bókin sem þeir
lásu. Íslensku krimmarnir hafa síðan fyllt upp
í það skarð sem hann skildi eftir sig,“ segir Jón
Yngvi Jóhannsson bókmenntafræðingur.
Honum finnst eftirtektarvert hve lítið er
af íslenskum skáldsögum fyrir fullorðna á
metsölulistunum. „Ég hélt sannast sagna að íslenskar skáldsögur
hefðu byrjað fyrr að sækja inn á þennan lista. Vigdís Grímsdóttir
og Einar Már Guðmundsson eru fyrst að blanda sér í þennan
slag.”
GLEYMT Í BÓKMENNTASÖGUNNIKRISJÁN B. JÓNASSON
Bókahillur og bækurnar á náttborðinu
segja meira en mörg orð um hvern
mann fólk hefur að geyma. Því er ekki
úr vegi að líta á hvað bókaþjóðin sjálf
kýs að hafa í hillum sínum. Sérfræð-
ingar rýna í bóksölulista aftur til ársins
1979.
BÆKUR: KOLBEINN ÓTTARSSON PROPPÉ SKRIFAR
„Fyrst kemur upp í hugann ógnarsterk staða
íslenskra ævisagna á meðan þýddar ævisögur
eru ekki eins vinsælar. Þá er skemmtilegt að
sjá að reglubundið koma út bækur sem njóta
óvæntra vinsælda. Þetta er án efa ástæða þess
fjölbreytileika sem við merkjum í íslenskri
útgáfu. Ég vil nú halda því fram að þar eigi
almennar bókaverslanir hlut að máli með því
að taka allar bækur sem koma út til sölu og
leyfa kaupendum að ákvarða lestur sinn, frek-
ar en að stjórna því hvað kemur inn og hvað ekki,“ segir Bryndís
Loftsdóttir bóksali.
„Ég bjóst einhvern veginn við því að bókmenntaþjóðin stát-
aði ef til vill af fleiri góðum skáldsögum en þarna kemur fram.
Arnaldur hefur tekið sæti Alistairs MacLean og Kristín Helga sæti
Guðrúnar Helgadóttur.
ÍSLENSKAR ÆVISÖGUR AFAR VINSÆLAR
BRYNDÍS
LOFTSDÓTTIRLÍTIÐ UM ÞÝDDAR BÆKUR
JÓN YNGVI
JÓHANNSSON