Fréttablaðið - 10.06.2010, Qupperneq 52

36 10. júní 2010 FIMMTUDAGUR
Nýlega samdi Ormstunga um sölu á
þýðingarrétti skáldsögunnar Bank-
ster eftir Guðmund Óskarsson til
þýska forlagsins Frankfurter Ver-
lagsanstalt (FVA) í Frankfurt.
Að sögn þýska forleggjarans, dr.
Joachim Unseld, fellur Bankster
einstaklega vel að útgáfustefnu
forlagsins. FVA, sem er gamalgró-
ið og virt útgáfufyrirtæki, gefur
árlega út fáar en vel valdar bækur
eftir afbragðshöfunda og einbeitir
sér ekki síst að kröftugum og hæfi-
leikaríkum ungum höfundum sem
vænta má mikils af í náinni fram-
tíð. Á undanförnum árum hefur for-
lagið vakið athygli fyrir að synda
móti straumnum með því að hafa
uppi á óvenjulegum röddum í heimi
bókmenntanna, bæði í Þýskalandi
og öðrum löndum, og sporna við
vaxandi „skammlífisáráttu“ bóka-
markaðarins af öllum kröftum.
Hinn þýski Bankster kemur út
haustið 2011. Guðmundur Óskars-
son verður þá kominn í góðan
félagsskap: Bodo Kirchhoff, Ernst-
Wilhelm Händler, Thomas von
Steinaecker, Marion Poschmann,
Christoph Peters og Zoë Jenny
o.fl.
Bankster fjallar um ungan banka-
mann sem missir vinnuna. Sagan
gerist veturinn 2008-2009, veturinn
sem Geir bað guð að blessa Ísland.
Frásögnin, sem er margslungin, lág-
stemmd og næstum ljóðræn („fanta-
vel skrifuð“ sagði einn gagnrýnand-
inn), er þegar upp er staðið ekki síst
stúdía um framtíðarmissi.
Bankster færði Guðmundi
Óskarssyni Íslensku bókmennta-
verðlaunin 2009.
Bankster á þýsku
Hin árvissa nútímatónlistar-
hátíð Frum, sem kammer-
hópurinn Adapter og Lista-
safn Reykjavíkur standa
fyrir, fer fram á Kjarvals-
stöðum helgina 12. og 13.
júní. Þema hátíðarinnar í ár
er Japan í Norðri.
Megináhersla Frum-hátíðarinnar
er að kynna meistaraverk nútíma-
tónbókmentanna fyrir tónlistar-
unnendum, verk sem þegar hafa
sett mark sitt á tónlistarsöguna
en eru þó sjaldheyrð í tónleika-
húsum Reykjavíkur. Auk þessa
eru alla jafnan flutt tónverk
eftir yngri kynslóð tónskálda,
íslenskra sem erlendra.
Á fyrri tónleikunum verður
leikin tónl ist eft ir Toru
Takemitsu og Joji Yuasa en þeir
eru tvö af stærstu nöfnum jap-
anskrar samtímatónlistar. Þeir
voru samtímamenn og vinir og
stofnuðu meðal annars félags-
skapinn Jikken Kobo sem var
tileinkaður tilraunum í fram-
úrstefnulist. Verkin verða
fjögur, tvö á mann, og eru frá
árunum 1981 til 1992. Hefjast
tónleikarnir kl. 20.
Á seinni tónleikum hátíðar-
innar verða frumflutt á Íslandi
splunkuný verk frá Íslandi,
Finnlandi og Þýskalandi. Tón-
skáldin sem verða þar kynnt eru
Paul Friedrich Frick, Benjamin
Schweitze, Antti Auvinen, Jark-
ko Hartikainen, en Einar Torfi
Einarsson á á verkaskránni verk-
ið Seven Intensions frá 2009, og
Guðmundur Steinn Gunnarsson
Draumbót (2010). Elsta verkið er
frá 2007, en hin samin á síðasta
ári og þessu: 2009 og 2010.
Flytjendur á hátíðinni eru
Gunnhildur Einarsdóttir hörpu-
leikari, Ingólfur Vilhjálmsson
klarínettuleikari, Kristjana
Helgadóttir flautuleikari, Marc
Tritschler píanóleikari, Matthias
Engler slagverksleikari og Þór-
arinn Már Baldursson víóluleik-
ari. Hefjast tónleikarnir kl. 20.
Miðasala er við innganginn.
Tónleikarnir eru hluti af stærra
verkefni Adapter þar sem hóp-
urinn leitast við að skapa tengsl
milli samtímatónlistar mismun-
andi landa í Norður-Evrópu. Tón-
leikarnir verða einnig fluttir í
júlí á Viitasaari-hátíðinni í Finn-
landi, í september á Nordic Music
Days-hátíðinni í Kaupmannahöfn
og á tónlistarhátíðinni Nordlicht-
er í Berlín. Adapter-liðar eru
nýkomnir frá Ísrael þar sem þeir
léku í Tel Aviv og Jerúsalem. Tón-
leikarnir í Jerúsalem voru hluti
af hátíðinni Ísrael Festival sem
er stærsta tónlistarhátíð Ísraels.
Hópurinn fékk frábærar viðtökur
á tónleikunum og endaði dvölina
á því að ganga friðargöngu í Tel
Aviv. pbb@frettabladid.is
Adapter flytur ný verk
BÓKMENNTIR Guðmundur Óskarsson
bætist í hóp íslenskra rithöfunda á
þýskum markaði.
Greinasafn Einars Más Guðmunds-
sonar, er komið út í Færeyjum á
vegum forlagsins Gramar. Bókin
hefur þegar komið út í Þýskalandi,
Noregi og Danmörku og fengið frá-
bærar viðtökur bæði lesenda og
gagnrýnenda. Einar Már flutti af
því tilefni erindi í Norðurlandahús-
inu í Færeyjum á föstudaginn var
og mæltist það afar vel fyrir. Les-
endur Einars vita að hann hefur
áður dvalið sumarlangt þar á pönk-
og róttæknisárum sínum.
Nú í vikunni hlýtur Einar Már
síðan viðurkenningu úr minning-
arsjóði danska rithöfundarins og
róttæklingsins Carls Scharnberg.
Verðlaunin hlýtur Einar fyrir rit-
störf sín og virka þátttöku í samfé-
lagsumræðu. Í umsögn valnefndar-
innar segir meðal annars: „Einar
Már Guðmundsson er einstakur
maður. Í Hvítu bókinni sameinar
hann skarpa samfélagsgreiningu
og ljóðræna yfirsýn á óvenjulegan
hátt, og í yfirstandandi deilu Íslend-
inga um leiðir út úr kreppunni er
hann ötull talsmaður þess að fjár-
málafurstar og pólitíska valda- og
fjölmiðlaelítan beri ábyrgð en ekki
íslenska þjóðin.“ Verðlaunin nema
10.000 dönskum krónum og verða
þau veitt við hátíðlega athöfn næst-
komandi miðvikudag.
Einar aftur í Færeyjum
BÓKMENNTIR Einar Már Guðmundsson
er kunnur í Færeyjum.
TÓNLIST Adapter stendur fyrir Frum-hátíðinni á Kjarvalsstöðum á Klambratúninu forna. MYND/LISTASAFN REYKJAVÍKUR
Í fjölmiðlum um heim allan hefur
síðustu sólarhringa verið greint
frá fundi í geymslum á Nýja-Sjá-
landi. Þar eru fram eru komnar
spólur með gömlum kvikmyndum
á nítrat stokki, sem er elsta form
kvikmyndafilmu sem til er. Mynd-
ir úr því efni eru vandmeðfarnar
því þær skemmast komist loft að
þeim og verða eldfimar, svo að oft
hafa þær valdið brunum. Fundur-
inn á Nýja-Sjálandi er merkileg-
ur fyrir þær sakir að þar reynd-
ust vera 75 titlar sem voru taldir
komnir í glatkistuna.
Aðeins fimmtungur þeirra
kvikmynda sem framleiddar
voru í Bandaríkjunum fyrir til-
komu talmyndanna 1930 er enn
til; stærstur fjöldi þeirra er glat-
aður. Því gleðjast menn um heim
allan þegar gamlar filmuspólur
finnast svo bæta megi við sögu
kvikmyndanna og um leið mynd-
heimildum um staði og fólk. Enn
leynast bútar og heilar myndir
víða um heim og varla líður ár að
ekki komi fram bútar sem bæta við
heimsmyndina.
Nýja-Sjáland var við endimörk
dreifingarkerfis kvikmyndanna á
sínum tíma. Þaðan þótti ekki borga
sig að skila printum langa leið svo
þau hlóðust þar upp. Það var í Kvik-
myndasafni Nýja-Sjálands sem 150
bandarískir titlar fundust, helming
þeirra er mögulegt að bjarga. Þar
á meðal er ein mynda Johns Ford
frá 1927, en hann leikstýrði fjölda
mynda á þögla tímanum og aðeins
15 prósent þeirra hafa varðveist.
Þar var líka fyrsta spólan af
myndinni Idle Wives eftir Lois
Weber, en hún var afkastamik-
ill leikstjóri, gerði hundruð stutt-
mynda og fjörutíu myndir í fullri
lengd og var metin til jafns við þá
D.W. Griffith og Cecil B. DeMille
á öðrum áratug síðustu aldar. Ford
hóf raunar feril sinn undir hennar
handarjaðri.
Weber hafði áhuga á félagslegum
viðfangsefnum og nýtti þau sem
efnivið: getnaðarvarnir, fíkniefna-
neysla, fátækt og líkamlegar refs-
ingar urðu henni að efni þar sem
hún starfaði fyrir Universal, en
orðstír hennar gleymdist. Á okkar
tímum þegar jafnréttiskrafa kall-
ar á jafnan rétt karla og kvenna í
kvikmyndagerð fagna menn þegar
hlutur kvenna í kvikmyndasögunni
styrkist, svo rýr sem hann hefur
verið í ríflega aldarlangri sögu
listgreinarinnar. - pbb
Horfin verk fundin
KVIKMYNDIR Lois Weber leikstjóri 1882-
1939.