Fréttablaðið - 14.08.2010, Blaðsíða 30

30 14. ágúst 2010 LAUGARDAGUR
M
eð því að hlúa að svefni og
næringu barna geta foreldrar
haft áhrif á athygli, einbeit-
ingu, úthald, hegðun og alla
líðan barna sinna. Þetta segir Arna Skúla-
dóttir barnahjúkrunarfræðingur sem
hefur hjálpað fjölmörgum foreldrum með
ýmis vandamál tengd börnum þeirra. Hún
er höfundur bókanna Draumalandið og
Veganesti. Sú fyrri hefur selst í mörgum
þúsundum eintaka og hjálpað fjölmörgum
foreldrum að koma skikki á svefnmynstur
ungra barna sinna. Nýja bókin fjallar um
samspil svefns og næringar og samveru
fjölskyldunnar.
Arna segir mikilvægt að fara rólega í að
breyta svefnmynstri barna eftir sumarið.
„Á sumrin er svefntími barna oft töluvert
öðruvísi en á veturna. Þau fara seinna að
sofa og seinna á fætur og það er ekkert
að því – svo lengi sem allir fá þann svefn
sem þeir þurfa. En það er mjög mikilvægt
að gefa börnum tíma til að breyta aftur
yfir í að fara snemma að sofa og snemma
á fætur. Foreldrar ættu að gefa sér eina til
tvær vikur í það ferli.“
Sex ára börn þurfi um tíu til tólf tíma
svefn á hverri nóttu. Ef barn hafi vakn-
að klukkan tíu á sunnudagsmorgni sé ekki
hægt að ætlast til þess af því að það fari að
sofa klukkan átta um kvöldið, þó það þurfi
að vakna snemma daginn eftir. Fullorðið
fólk ráði við að vera þreytt í nokkra daga
við svona umskipti en það fari mjög illa í
börn.
Arna vill líka benda foreldrum á hversu
mikilvægt er fyrir börn á þessum aldri
að eiga góða stund með foreldrum sínum
fyrir svefninn. „Ég myndi ekki mæla með
því að fólk sendi börn sín ein inn í her-
bergi að sofa. Fara frekar með þeim inn í
svefnherbergi, lesa fyrir þau og sitja svo
hjá þeim stundarkorn. Með því að sitja hjá
þeim í rólegheitum er mun líklegra að barn
segi frá því sem því liggur á hjarta heldur
en þegar þú spyrð að því klukkan sex við
matarborðið. Þarna fær barnið tækifæri
til að tjá sig ef það hefur þörf á. Það kemur
alltaf að því að börn fara að ræða eitthvað
sem þau eru að velta fyrir sér. Og með
þessu ertu líka að kenna því ró og slökun.“
Um næringu barnanna segir Arna mikil-
vægt að leggja áherslu á morgunmatinn,
bæði til að næra sig og fyrir samveru-
stundina, og mælir með hafragraut, lýsi
og ávaxtasafa, sem sé einfaldur og góður
morgunmatur. Fái börn skólamáltíð séu
þau oft lystarlaus á kvöldin og því um að
gera að hafa kvöldmatinn léttan. Hins
vegar sé mjög gott að venja þau á að fá
kvöldhressingu fyrir nóttina. „Þá myndi
ég helst mæla með brauði, eða kornmat og
mjólk, og þá helst volgri mjólk. Hitinn róar
líkamann og í brauði er langvirkt kolvetni,
sem er létt og endingargott í magann yfir
nóttina.“
Svefn og næring skipta sköpum
ARNA SKÚLADÓTTIR BARNAHJÚKRUNARFRÆÐINGUR Arna segir mikilvægt að fara rólega í að breyta
svefnmynstri barna eftir sumarið. Það megi ekki gera á einum degi, enda þoli börn illa að vera ósofin í
skólanum. FRÉTTABLAÐIÐ/ARNÞÓR
Þ
egar börn hætta í leikskóla og byrja í skóla aukast
líkurnar á stoðkerfisvandamálum þegar þau, sem
eru vön að vera alltaf á hreyfingu, þurfa að sitja
við mun lengur en þau hafa átt að venjast. Hólm-
fríður B. Þorsteinsdóttir, sérfræðingur í stoðkerfissjúkra-
þjálfun (MT), segir fjölbreytni í líkamsstöðu mikilvægasta.
„Það er mikilvægara að skipta oft um stöðu en að vera allt-
af í beinni stöðu. Langbest er að geta staðið upp reglulega.
Ef ekki er gætt að þessu eða aðstæður eru ekki góðar getur
það haft slæm áhrif á stoðkerfi barna. Líkurnar á stoðkerf-
isvandamálum aukast verulega ef fleiri áhættuþættir eru
til staðar, eins og ættarsaga eða fyrri meiðsl.“
Líði börnum illa í líkamanum komi það oft fram í því að
þau eiga erfitt með að einbeita sér eða vera kyrr. „Ef þau
eru öll á iði af því þeim líður illa í bakinu fá þau að heyra
að þau séu með orm í rassinum. Þau eiga oft erfitt með að
koma orðum að því að þeim líði illa, svo foreldrar og kenn-
arar þurfa að fylgjast svolítið með þeim. Sjá hvort þau eru
til dæmis alltaf að iða bakinu eða hálsinum til, sem getur
verið merki um verki þar.“
En hvað geta foreldrar gert til að minnka álagið á kropp
barnsins síns? „Til að minnka líkur á háls- og bakvanda-
málum er gott að hvetja börnin til að lyfta bókum aðeins
upp við lestur eða nota eitthvað undir fjarenda bókarinn-
ar til að halla henni. Með þessu móti geta þau haft hálsinn
nokkuð beinan og minnkað þannig álagið. Einnig þarf að
huga að setstöðunni og skólatöskunni. Mjög er mikilvægt að
fætur nái niður á gólf þegar börn sitja, til að minnka álag á
bakið. Stólbakið á að styðja við bakið, sérstaklega mjóbak-
ið svo að börnin sitji síður hokin. Borðin þurfa svo að vera
í réttri hæð út frá hæð stólsins þannig að þegar þau sitja
bein sé borðplatan í kringum olnbogahæð þeirra. Varðandi
skólatöskuna er mikilvægt að það sé góð fóðrun á bakinu og
böndunum og hægt sé að stilla böndin svo þunginn dreifist
sem jafnast.“
Þá segir hún góða skó sem gefa dempun einnig mikil-
væga. „Þeir þurfa að styðja vel við hælinn og botninn þarf
að vera sveigjanlegur, þar sem fóturinn beygist við göngu,
en þó ekki of þunnur. Svo má nefna að það þarf að passa að
börn hafi góða blýanta með góðu gripi og að þau verði ekki
of stíf þegar þau skrifa, því þá fá þau spennu sem leiðir upp
handlegginn og alla leið upp í háls og herðar.“
Fjölbreytt líkamsstaða mikilvægust
HÓLMFRÍÐUR ÞORSTEINSDÓTTIR, SÉRFRÆÐINGUR Í STOÐKERFIS-
SJÚKRAÞJÁLFUN Hvetur foreldra til að fylgjast með atferli barna sinna.
Oft eigi þau erfitt með að koma orðum að því ef þeim líður illa í
líkamanum, sem komi þá jafnvel fram í hegðun þeirra.
FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
A
lmennt séð er mikilvægast að for-
eldrar skilji að það er álag fyrir
barn að byrja í fyrsta bekk. Þess
vegna ættu þeir að leitast við að
hafa meiri ró heima við, fyrstu dagana og
skrúfa sig niður á öllum öðrum sviðum,“
segir dr. Urður Njarðvík, barnasálfræð-
ingur og lektor við Háskóla Íslands.
Hún segir það ekki síst mikil viðbrigði
fyrir börn, sem hafa vanist því að vera elst
og duglegust á leikskólanum, að vera allt
í einu yngst í ókunnugu umhverfi. Þá sé
meiri hávaði í kringum þau en þau eigi að
venjast í skólanum, svo ekki sé talað um
reglurnar sem þau þurfi að framfylgja, svo
sem að standa í röð og sitja grafkyrr. „Allt
þetta veldur spennu og álagi hjá börn-
um. Þess vegna er hvíldin svo mikilvæg
fyrir þau. Ég myndi ráðleggja foreldrum
að sleppa tómstundaheimilinu og gæslu
fyrstu dagana, ef þeir eiga kost á því.“
Að þessu sögðu tekur Urður fram að
viðhorf foreldranna við þessi umskipti
skipti miklu máli. Mikilvægt sé að börn-
in finni það á foreldrum sínum að breyt-
ingarnar sem þau eru að ganga í gegnum
séu jákvæðar og að foreldrarnir hafi trú á
að þetta muni allt ganga vel. „Ef foreldr-
ar eru mjög stressaðir yfir því að það gæti
verið erfitt fyrir barnið að byrja í skóla
getur það haft áhrif á barnið. Viðhorf for-
eldra þarf að vera jákvætt. Börn spegla
nefnilega oft viðhorf foreldra sinna. Það er
mikilvægt að barnið finni að foreldrarnir
hafi trú á að það geti þetta.“
Urður segir allan gang á því hversu erf-
itt það reynist börnum að byrja í sex ára
bekk. Sum séu löngu tilbúin til þess og eigi
auðvelt með umskiptin, önnur rúlli inn í
skólann í rólegheitunum og skilji ekki hvað
fullorðna fólkinu finnst þetta mikið mál, á
meðan enn önnur geta kviðið því að byrja
í skóla. Einstaklingsmunurinn sé mikill
og ráðist ekki endilega af aldursmuninum,
þó sum börn séu fædd snemma á árinu og
önnur seint. „Það er gott að segja við barn
að það sé allt í lagi að finnast eitthvað erf-
itt eða að vera hræddur við eitthvað. Þau
þurfi bara alltaf að láta mömmu, pabba
eða kennarann vita af því og þá sé hægt að
laga það.“ Mörg börn festist nefnilega í því
að vera dugleg og segi jafnvel ekki frá því
ef eitthvað bjátar á.
Að lokum segir Urður foreldra þekkja
sín börn best og þeir verði að meta við-
brögð sín út frá því. „Ef barnið þitt þolir
illa breytingar þarftu að vanda þig sér-
staklega og taka lengri tíma í aðlögun.
Fyrstu dagarnir í skólanum geta skipt
miklu máli fyrir barn og upplifun þeirra á
skólanum í framtíðinni.“
Börn spegla oft viðhorf foreldra
URÐUR NJARÐVÍK SÁLFRÆÐINGUR Breytingar, eins
og þær að byrja í skóla, valda spennu og álagi hjá
börnum. Þess vegna er mikilvægt að hafa ró heima
við fyrstu dagana eftir að börn byrja í skóla að mati
Urðar. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Ekkert grín
að vera 6 ára
Flestum krökkum þykir æsispennandi að byrja í skóla. En sum-
ir þeirra kvíða líka fyrir, svo ekki sé talað um foreldrana sem
oft á tíðum velta umskiptunum meira fyrir sér en börnin sjálf.
Hólmfríður Helga Sigurðardóttir fékk nokkra sérfræðinga í
andlegri og líkamlegri heilsu til að gefa foreldrum góð ráð um
hvernig megi gera fyrstu dagana í skólanum auðveldari.