Fréttablaðið - 14.08.2010, Blaðsíða 38

2 matur
A Aðal-réttur M
Með-
læti
Hvunn-
dags
Græn-
metiKökur
GRÆNMETISMARKAÐURINN MOSSKÓGUM
ÞÖGUL BARÁTTA
Marta María Friðriksdóttir skrifar
SKÝRINGAR Á UPPSKRIFTATÁKNUM:
matur kemur út mánaðarlega með laugardagsblaði Fréttablaðsins.
Ritstjórn: Roald Eyvindsson og Sólveig Gísladóttir Hönnun: Silja Ástþórsdóttir
Forsíðumynd: Ragnheiður Guðmundsdóttir Pennar: Vera Einarsdóttir
Þórdís Lilja Gunnarsdóttir Marta María Friðriksdóttir Gunnþóra Gunnarsdóttir Ljósmyndir:
Fréttablaðið Auglýsingar: Bjarni Þór Sigurðsson bjarnithor@365.is
Kartöflur kalla fram margar minningar. Fyrstu minningarnar um kartöflur eru úr sveitinni þegar verið var að taka þær upp á haustin, allaf í hráslagaveðri og rigningu. Við systurnar litl-
ar að skottast í kringum þau sem eldri voru þar til við vorum gripn-
ar og okkur kennt allt um stóru og ljótu „mömmukartöfluna“. Kald-
ir fingurnir fengu að koma við ófrýnilega „mömmuna” og hún var
skoðuð í krók og kring. Svo var haldið inn í hitann þar sem nýupp-
teknar, soðnar kartöflurnar voru borðaðar með bestu lyst. Tilhugs-
unin um krump aða „mömmuna“ fylgir mér þó alltaf þegar ég borða
kartöflur.
Við kartaflan höfum lengi háð þögla
baráttu. Matardiskurinn minn lítur
oft nokkuð tómlega út. Ég hef
nefnilega vanið mig á það
að borða mat í skömmt-
um, fyrst aðalréttinn
og svo meðlætið ef
eitthvert pláss er
eftir. Svo ég skjóti
því inn í þá hent-
aði þetta form neyslu
mér afskaplega vel þegar
ég bjó í Frakklandi sum-
arlangt. Frakkarnir sem
ég bjó hjá borðuðu einmitt
aðalréttinn sér og salat ann-
aðhvort fyrir eða eftir. En
aftur að meðlætinu. Eftir að aðal-
réttarins hefur verið neytt reynist því miður oft ekki pláss fyrir
meðlæti eins og til dæmis kartöflur og því hefur fólk lengi grunað
að mér þættu þær ekkert sérlega góðar, sem ekki er rétt. Þess vegna
höfum við kartaflan háð þögla baráttu hvor við aðra sem snýst um
það að ég leyfi kartöflunum að fylgja með á diskinn með aðalréttin-
um, úr því að verið var að hafa fyrir því að sjóða þær á annað borð.
Í gegnum tíðina hefur matreiðsla kartaflna í kringum mig oftast
verið á þá leið að þær hafa verið soðnar, hugsanlega steiktar eða sett-
ar í gratín og ekki má nú gleyma frönskunum. Það verður nú reyndar
að viðurkennast að matreiðsla kartaflna er talsvert lítil á mínu eigin
heimili, og reyndar bara matreiðsla yfir höfuð. Ég flutti að heiman
fyrr á þessu ári og kartöflur hafa því miður aldrei lent í pottum eða
á pönnum mínum.
Ætli það sé eins með mig og Norðmenn sem hafa aldrei neytt jafn-
lítils af kartöflum? Þetta las ég í sumar á vef Bændablaðsins og þótti
talsvert merkilegt. Hver Norðmaður neytti aðeins um 25 kíló af kart-
öflum í fyrra á meðan Hvít-Rússar borðuðu rúmlega þrjú hundruð
kíló á mann á ársgrundvelli. Sérfræðingar þar ytra telja að þessi litla
kartöfluneysla Norðmanna stafi af tímaleysi fólks eða því hversu
stutt kartöflutímabilið sé. Ég rek mína litlu kartöfluneyslu frekar
til hins síðarnefnda því nýjar íslenskar kartöflur eru alltaf bestar
eða kannski er skýringin sú að krumpaða „mamman“ starir alltaf á
mig af disknum.
Ég fékk hugljómun í vikunni þegar verið var að ræða um kartöflur
í brauð, kökur og ýmsa aðra rétti. Hvernig bragðast til dæmis kart-
öflur og súkkulaði saman, minnir það eitthvað á soðna meðlætið? Mig
langar eiginlega að fara að elda!
ÍS
L
E
N
S
K
A
S
IA
.I
S
S
F
G
4
20
40
0
4.
20
08
Kartöflur eru ótrúlega skemmtilegt bökunarefni. Bæði gefa þær brauðinu
sætt og fyllt bragð og svo verða
þær stökkar undir tönn og einstak-
lega góðar ef þær eru rifnar ofan
á brauðið og látnar ristast í ofnin-
um,“ segir Jón Arelíusson, bakari
í Firðinum, sem einmitt gefur les-
endum Fréttablaðsins uppskrift að
slíku brauði.
Jón segir hæfilegt að nota kart-
öflur í um fjörutíu prósent af þurr-
efnaþyngd brauða sem bökuð séu
í ofni, þær séu það þungar í sér að
ekki sé hægt að baka úr þeim ein-
göngu. Hægt sé þó að hækka hlut-
fall þeirra ef um flatbrauð sé að
ræða sem bakað sé á eldavélar-
hellu.
Kartöflusterkja er oft sett í
brauð og kökur til rakabindingar
að sögn Jóns en hvað um kartöflur
eins og þær koma fyrir? „Þær eru
bara sorglega lítið notaðar,“ segir
bakarinn. - gun
GEFA BRAUÐINU
sætt bragð
Kartöflur eru mjölmikið grænmeti og geta því komið í stað korns í brauð eins og
Jón Arelíus, bakari í verslunarmiðstöðinni Firðinum í Hafnarfirði, sannar fyrir okkur.
Jón Arilíusson segir sorglega lítið notað
af kartöflum í bakaríum.
Kartöflur eru 40% af þurrefnaþyngd þessa brauðs og svo eru rifnar kartöflur ofan
á sem bragðbæta og braka undir tönn. FRÉTTABLAÐIÐ/ARNÞÓR
Grænmetismarkaðurinn í Mos-
skógum á sér ellefu ára farsæla
sögu. Hann er opinn alla laugar-
daga frá miðju sumri og fram í
fyrsta frost í september og getur
fólk gengið að því sem vísu að fá
nýupptekið grænmeti.
Mosskógar eru í Mosfellsdal og
ekki amalegt að versla í því fal-
lega umhverfi. Enda er markað-
urinn vinsæll meðal fólks á öllum
aldri enda ekki aðeins hægt að
versla heldur má líka setjast
niður og kaupa sér kaffibolla og
jafnvel nýbakaða franska pönnu-
köku með karamellusósu.
Meðal þess sem er í boði er
grænmeti frá Mosskógum, sil-
ungur frá Heiðarbæ við Þing-
velli, rabarbari, jarðarber og
rósir. Einnig ýmislegt heimatil-
búið eins og pikkles, sápur, krem
og krydd.
Opið er á markaðnum alla laug-
ardaga frá 12 til 16.
Rabarbari og rósir
Passar í þrjú 500 gramma brauð
sem byrjað er að laga deginum
áður en þau eru bökuð.
1 dl vatn
140 g hveiti
¼ tsk. salt
1 tsk. pressuger
Hrærið þetta saman með sleif í
skál og látið bíða til morguns.
Daginn eftir: Setjið blönduna frá
gærdeginum í hrærivélarskál og
bætið eftirfarandi út í:
8 dl vatn
485 g hveiti
10 g salt
13 g pressuger
Hnoðið í ca 10 mínútur rólega
með hrærivélarkróknum.
Bætið þá 500 g hráum rifnum kart-
öflum út í og blandið þeim rólega
saman við með nokkrum snúning-
um. Formið þrjú brauð og látið
þau hefa sig í ca 40-50 mínútur til
1 og ½ tíma, eftir hitanum sem er
í kringum þau. Bakið þau síðan á
plötu við 210 gráður í 25 mínútur.
Ef vilji er fyrir hendi má baka eitt
brauð í einu en geyma hina hluta
deigsins óhefaða í kæliskáp og
baka eftir hendinni næstu daga.
Láta brauðin þá hefa sig í hálftíma
til klukkutíma áður en þau eru
bökuð.
KARTÖFLUBRAUÐ