Fréttablaðið - 23.10.2010, Blaðsíða 64

23. OKTÓBER 2010 LAUGARDAGUR6 ● kvennadagurinn
Ríkisstjórn Íslands
Gyða Margrét Pétursdóttir
... 24. október er dagur Sameinuðu þjóðanna? Hér á landi er hann einn af
þremur baráttudögum kvenna. Hinir tveir
eru 8. mars, sem er alþjóðlegur baráttu-
dagur kvenna, og 19. júní, sem kallaður
er kvenréttindadagurinn. Á þessu ári átti
baráttudagurinn 8. mars 100 ára afmæli og
í sumar voru 95 ár liðin síðan Danakonung-
ur undirritaði lög sem veittu konum fjöru-
tíu ára og eldri kosningarétt til Alþingis en
það gerðist einmitt 19. júní 1915.
... Hinn 24. október 1975 lögðu tugþúsundir íslenskra kvenna niður vinnu
til að sýna fram á mikilvægi vinnuframlags kvenna? Samfélagið lam-
aðist. Konur í Reykjavík söfnuðust saman
á Lækjartorgi til að syngja, hlusta á ræður
og hvetja hver aðra til dáða. Þetta reyndist
fjölmennasti útifundur sem haldinn hafði
verið á Íslandi til þess tíma. Á sama tíma
funduðu konur um allt land. Ort var sér-
stakt baráttukvæði fyrir fyrsta kvenna-
frídaginn. Valborg Bentsdóttir orti kvæði
sem hófst á þessum orðum: Hvers vegna
kvennafrí? Konurnar fagna því.
... Á sínum tíma var deilt um hvort kalla ætti
aðgerð kvenna árið 1975 kvennafrí eða
kvennaverkfall? Sumar konur óttuðust
lögsókn vegna ólöglegs verkfalls og aðrar
treystu sér ekki í verkfall upp á eigin spýt-
ur. Niðurstaðan varð að nota orðið kvennafrí. Í hugum margra var þetta
ekkert annað en verkfall.
... Kvennafrídagurinn var endurtekinn árið
1985 við lok kvennaáratugar Samein-
uðu þjóðanna og svo aftur árið
2005? Þá var mikið afmæl-
isár eins og nú.
... Árið 1975 voru sextíu
prósent kvenna á aldrinum
16-74 ára á vinnumarkaði?
Árið 2009 voru 85 prósent
kvenna á þessum aldri á
vinnumarkaði.
... Árið 1975 voru konur fimm prósent alþingismanna,
karlar 95 prósent? Nú eru konur 43 prósent, karl-
ar 57 prósent. Árið 1975 voru konur fjögur prósent
sveitarstjórnarmanna, karlar 96 prósent. Árið 2010
eru konur fjörutíu prósent sveitarstjórnarmanna,
karlar sextíu prósent.
... Árið 1975 var engin kona ráðuneytisstjóri? Nú eru
konur fimmtíu prósent ráðuneytisstjóra. Árið 1975
var engin kona dómari í Hæstarétti, nú er þar aðeins
ein kona og átta karlar.
... Árið 2009 voru einungis karlar í stjórnum 71 prósents
allra fyrirtækja á Íslandi? Á sama tíma voru einungis
konur í stjórnum fjórtán prósenta fyrirtækja. Í fimmt-
án prósentum fyrirtækja voru blandaðar stjórnir. Niðurstöður rann-
sókna benda til þess að fyrirtæki þar sem kynin vinna saman gangi
betur en önnur fyrirtæki.
... Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands gerði stóra rannsókn árið 2008 á
kynbundnum launamun? Hún leiddi í ljós að munurinn var 16,9 prósent
á öllu landinu. Þegar landsbyggðin var skoðuð sérstaklega kom í ljós að
kynbundinn launamunur þar var 38 prósent. Könnun Samtaka atvinnu-
lífsins og Alþýðusambands Íslands sýndi um sjö prósenta kynbundinn
launamun. Í henni var stuðst við fleiri breytur, hún var að mestu bund-
in við höfuðborgarsvæðið
og náði til mjög fjölmenns
hóps launafólks.
... Loksins er verið að inn-
leiða kynjaða hagstjórn á
Íslandi? Það er aðferð sem
margar þjóðir hafa beitt um
árabil til að koma í veg fyrir
kynjamisrétti. Hún felur í
sér að spurt sé í hvað pen-
ingar ríkisins fari, hverjir
fái hvað, hvenær og hvern-
ig. Aðgerðir sem gripið er til, til dæmis niðurskurður, getur bitnað mjög
misjafnlega á kynjunum. Kynjuð hagstjórn felur í sér aðgerðir til að
leiðrétta þann mun.
... Konur eru tæp sextíu prósent ellilífeyrisþega á Íslandi, karlar rúm
fjörutíu prósent? Konur eru tæp 72 prósent þeirra sem fá heimilisupp-
bót en hún er ætluð þeim sem hafa mjög lágar
tekjur. Konur súpa seyðið af lágum launum í
ellinni. Konur eru rúmlega 61 pró-
sent öryrkja, karlar 39 pró-
sent. Konur eru tæp 62 pró-
sent þeirra öryrkja sem fá
heimilisuppbót. Konur eru
72 prósent þeirra sem fá
barnalífeyri vegna örorku
foreldris og konur eru 87
prósent þeirra sem fá umönn-
unarbætur vegna langveikra barna.
Veistu að...
Eftirtaldir aðilar styrktu kvennafrídaginn:
Samtök kvenna af erlendum uppruna á Íslandi
standa þessa dagana fyrir þriggja daga alþjóð-
legri ráðstefnu í Gerðubergi.
„Þarna eru samankomin samtök frá Portúgal
en einnig fyrrverandi Júgóslavíu sem eru sér-
fræðingar í starfi með fórnarlömbum stríðsins,
fulltrúar Rómasamtaka en mál þeirra eru mikið
í brennidepli núna og ekki síst samtök frá Norður-
löndum,“ segir Sabine Leskopf, formaður Sam-
taka kvenna af erlendum uppruna á Íslandi. „Um-
ræðan snýst um mál sem brennur nú á allri Evr-
ópu um framtíð fjölmenningarsamfélagsins, um
samhengi milli umburðarlyndis gagnvart öðrum
menningarheimum, kven- og mannréttindi,“ segir
Sabine.
Ráðstefnan hófst á fimmtudag og var fram-
haldið í gær og í dag.
Alþjóðleg ráðstefna í Gerðubergi
Samtök kvenna af erlendum uppruna standa fyrir alþjóðlegri
ráðstefnu í Gerðubergi. FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM
Skotturnar eru samstarfsvett-
vangur kvenna í jafnréttis-
baráttu en sameinaðir kraftar
skila meiri árangri.
„Það er alveg sama við hvaða konu
þú talar, þú færð hana aldrei til að
samþykkja annað en að hún vilji
fullt jafnrétti. Svo er bara spurn-
ing hvernig við skilgreinum jafn-
rétti og leiðirnar að því,“ segir
Helga Guðrún Jónasdóttir, vara-
formaður Kvenréttindafélags Ís-
lands og ein stofnenda samtakanna
Skotturnar. Tilganginn með stofn-
un Skottanna segir Helga jafn-
framt vera að sameina konur úr
ólíkum áttum til að vinna að jafn-
rétti kynjanna. Sameinaðir kraftar
skili meiri árangri.
„Konur eru að vinna á mjög
ólíkum forsendum saman í pólitík,
frjálsum félagasamtökum o.s.frv.
Þessar ólíku forsendur hafa hins
vegar búið til vissa hólfaskipt-
ingu á vettvangi kvennabarátt-
unnar, sem getur ýtt undir tog-
streitu milli hópa og það teljum
við vera eina af ástæðum þess hve
hægt gengur í baráttunni og jafn-
vel meginskýringuna. Grundvall-
arhugmyndafræði Skottanna er að
barist sé fyrir jafnrétti kynjanna,
þvert á hópa og stjórnmálaflokka,“
segir Helga Guðrún, sem vann að
stofnun samtakanna ásamt Guð-
rúnu Jónsdóttur, talskonu Stíga-
móta, og fjölda annarra kvenna.
Kvennafrídagurinn í ár er til-
einkaður baráttunni gegn kyn-
bundnu ofbeldi. Helga segir Skott-
urnar byggja á þeirri sameiginlegu
sýn að kynbundið ofbeldi og launa-
misrétti sé í raun sín birtingar-
myndin hvor af því kynjamisrétti
sem því miður viðgangist.
„Í okkar huga felur það ekkert
síður í sér ofbeldi að borga mann-
eskju kerfisbundið lægri laun,
eingöngu vegna kynferðis henn-
ar. Kvennafrídagurinn er dagur
launamisréttis, en með því að
tileinka hann að þessu sinni bar-
áttunni gegn kynbundnu ofbeldi
viljum við undirstrika hvað þessir
málaflokkar standa í raun óhugn-
anlega nálægt hvor öðrum. Þeir
spretta af sömu rót.“
Helga Guðrún bendir á að erf-
itt sé að fá hljómgrunn fyrir
þessa málaflokka í þeim svipting-
um sem íslenskt þjóðfélag gangi
nú í gegnum. Því sé nauðsynlegt
nú sem aldrei fyrr að konur sam-
einist í baráttunni. Eins þurfi að
standa vörð um það sem þegar hafi
áunnist.
„Þrátt fyrir að barist hafi verið
fyrir jafnrétti á Íslandi áratugum
saman miðar okkur allt of hægt
áfram og lítið virðist þurfa til þess
sá árangur glatist sem þó hefur
náðst. Nú er til að mynda verið að
rífa niður það sem tók áratugi að
byggja upp varðandi neyðarmót-
töku nauðgana, sem sýnir okkur
glöggt hvernig forgangsröðunin
er þegar á reynir og hvar gildis-
matið liggur þegar kemur að kyn-
bundnu ofbeldi. Við þurfum því
augljóslega að endurskoða hvern-
ig við höfum verið að nálgast jafn-
réttisbaráttuna. Árangur og að-
ferðir haldast náið í hendur. Það
er svo margt sem getur sameinað
konur í sókn þeirra til raunveru-
legs jafnréttis. Í stað þess að mæta
sundraðar til leiks þurfum við að
taka höndum saman og ná varan-
legum árangri í baráttunni fyrir
jafnri stöðu og jöfnum rétti karla
og kvenna.“
Skotturnar sameina krafta
Helga Guðrún Jónasdóttir, varaformaður Kvenréttindasamtaka Íslands, segir Skott-
urnar sameina konur þvert á pólitískar skoðanir. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN