Fréttablaðið - 23.10.2010, Blaðsíða 18

Fréttablaðið - 23.10.2010, Blaðsíða 18
18 23. október 2010 LAUGARDAGUR Þ órhildur var einn af stofnendum Kvenna- listans og sat á þingi fyrir hann á árunum 1987 til 1991. Hún tók við formennsku í Jafnréttisráði fyrir réttu ári og það sem er helst á döfinni hjá Þór- hildi nú er framboð til stjórnlaga- þings. Ísland var fyrir skömmu metið með minnsta kynjabil í heimi í skýrslu World Economic Forum og var Þórhildur í upphafi sam- tals beðin að leggja mat á stöðu íslenskra kvenna í ljósi þessa. Hún segist eiginlega klofin í herðar niður því sem formaður Jafnrétt- isráðs og þar með hluti af stjórn- sýslunni nálgist hún jafnréttismál á þeim vettvangi sem hið opinbera hefur forgöngu um; breyta lögum og lagfæra ýmsar ytri aðstæður. „Ég hef kallað þetta skrifræðis- jafnrétti,“ segir hún. „Með því er ekki verið að hugsa um að breyta samfélaginu heldur að auðvelda konum að vera fullgildir þátttak- endur í því eins og það er. Mér finnst þurfa miklu dýpri og gagn- gerari breytingar á hugmynda- fræði samfélagsins.“ Konur á eigin forsendum Þórhildi finnst það til dæmis ekki hafa breytt miklu þótt 43 prósent þingmanna séu nú konur og raunar mikið umhugsunarefni. „ Ég held að þær passi bara ekkert þarna inn,“ segir hún. „Umræðuhefðin, morfísstílllinn, hentar þeim ekki né að tala í fyrirsögnum. Ef þær spila með og haga sér eins og karl- arnir, sem þær gera fæstar, þolir þær enginn og ef þær gera það ekki fá þær ekki athygli. Vítahringur, einn af mörgum sem konur festast í í karlamenningu.“ Þórhildur er líka hugsi yfir skil- greiningunni sem viðgengst í pól- itík á hörðum málum og mjúkum þar sem litið er á hin svokölluðu hörðu mál sem alvöru pólitísk mál meðan mjúku málin svokölluðu séu ekki alvörustjórnmál. „Karlar hafa skilgreint pólitíkina. Segja hana snúast um efnahags- og atvinnu- mál. Mörgum konum finnst þetta þröngt sjónarhorn, finnst að mann- eskjan og líðan hennar ætti að vera aðalatriði og efnahags- og atvinnu- mál tæki til að ná markmiðum um velferð og vellíðan mannfólks- ins.“ „Mér fannst á þessum svoköll- uðu uppgangsárum okkar konur detta í karlamenningu. Þær fóru að mæla allt í afrekum og telja hausa, prósentur og peninga. Not- uðu samkeppnismælikvarða karla til að mæla eigin árangur. En það var einstaklingsbundinn árangur. Það var engin breyting fyrir konur almennt. Og mér finnst knýj- andi nauðsyn að vekja upp aftur umræðu um konur á eigin forsend- um; kvennamenningu, kvenna- reynslu, kvennasýn og gildi. Fyrr breytum við ekki samfélaginu.“ Klámvæðing Þórhildi finnst staða kvenna hafa að mörgu leyti versnað undanfar- in ár. „Ekki lagalega en ímyndar- lega, bæði þá sjálfsmynd kvenna og hugmyndir samfélagsins um konur sem mér finnst hafa stór- versnað. Ég er viss um að þessi klám- og kynlífsvæðing hefur haft geigvænlegar afleiðingar en það er búið að breiða einhverja frjáls- lyndisblæju yfir það þannig að það er erfitt að tala um þetta án þess að hægt sé að skella því fram að maður sé fordómafullur eða þori ekki að vera kynvera eða vilji hafa vit fyrir fólki. En við getum þvert á móti sagt að klám- og kynlífs- væðingin sé einmitt að hafa vit fyrir fólki. Sætta það við ofbeldi því klám er ofbeldisfullt. Það birt- ist fyrst og fremst í ofbeldi gegn konum og reynt er að láta líta út eins og konur vilji og njóti ofbeld- is. Við höfum öll heyrt frasann um að konur segi nei þegar þær meina já en nú er búið að taka þetta miklu lengra og látið að því liggja að konur vilji hreinlega láta pynta sig. Þær fái út úr því kyn- ferðislega ánægju að lúta ofbeldi. Þetta er rosalega alvarlegt.“ Þórhildur er einnig hugsi yfir þætti fjölmiðla. Þeir haldi þess- ari útlitsdýrkun mjög á lofti og ýti undir staðalmyndir af konum. Hún nefnir í því samhengi mynd- ir af fáklæddum konum, oft með afmynduð silíkonbrjóst, í blöð- um og á netinu. Einnig segist hún undrandi á útlitsdýrkuninni í sjón- varpi. Allar konur þurfa að vera ungar og sætar sem þar vinna. Ný gildi Hvernig búum við til annars konar samfélag? „Ef ég hefði nú uppskriftina myndi ég fá Nóbelsverðlaunin á morgun,“ segir Þórhildur og hlær. „En ég hef ekkert svar við því annað en að konur standi saman á eigin forsendum.“ Þórhildur segir að afstaða karla til kvennabaráttu minni sig stund- um á afstöðu Vesturlanda þegar Austurblokkin féll fyrir rúmlega 20 árum en þá átti hún einmitt sæti í Evrópuráðinu. „Það hrundi öll Austur-Evrópa og umræðan var á þeim nótum að hjá okkur í Vest- ur-Evrópu væri paradís. Þetta var hrokafull og sjálfhverf nálgun. Nú býst ég ekki við að nokkur myndi halda því fram að hin kommúníska Austur-Evrópa hefði verið paradís en var ekkert þar sem var hægt að læra af? Mér finnst jafnréttis- umræðan vera á þessu plani. Við erum flottu karlarnir; reynið þið að vera eins og við, þá megið þið vera með. Hverju myndu konur breyta í samfélaginu ef þær kæmu meira að borðinu á sínum forsendum? „Ég held að fljótlega yrðu allt önnur gildi í fyrirrúmi. Við búum öll að reynslu okkar. Íslendingar hika ekkert við að tala um bænda- menningu eða sjómannamenningu en það fer ofsalega í taugarnar á þeim að tala um kvennamenningu. Það að ala önn fyrir öðrum og sýna öðrum umhyggju og í rauninni halda lífinu í öllum er stór hluti af menningarlegu hlutverki kvenna. Ég er ekki að segja að karlmenn hafi ekki sýnt fjölskyldu sinni umhyggju en það var meira fólgið í að draga í búið. Sérgrein kvenna er mannfólkið.“ Önnur vinnubrögð „Það sýnir sig alls staðar þar sem konur koma saman á eigin for- sendum að þá skipuleggja þær sig öðruvísi. Þær hafa ekki sömu þörf fyrir valdastrúktúra og karlar. Ég veit svo sem ekki hvort karlar hafa þörf fyrir þá eða hvort þetta er bara menning. Þeir búa strax til tröppur og áfanga og svo þurfa þeir að merkja sig ýmist með búningum eða orðum til að sýna hvar þeir eru staddir í goggunarröðinni. Og það er bara pláss fyrir einn á toppn- um og hann segir auðvitað að það sé rosalega kalt þar og einmana- legt,“ og nú kímir Þórhildur aðeins. „En það er til þess að halda hinum frá. Konur leita hins vegar í flatan strúktúr og þær taka sig ekki held- ur eins hátíðlega. Það er svo margt í vinnubrögðum og gildum sem ég held að myndi breytast mikið.“ Þórhildur er líka sannfærð um að flestum karlmönnum myndi líða betur í samfélagi þar sem kvenleg gildi skipuðu meiri sess. „Þeir eru ekkert allir eðlaðir til að vera í þessu kapphlaupi. Það er ekki eins og þeir nái allir upp á toppinn en það er skylda þeirra að reyna að klóra sig þangað upp og ef þeir sýna ekki tilburði til þess þá eru þeir bara ekki nógu góðir karlmenn. Feðraveldið refsar karl- mönnum sem skorast undan, þeir eru svikarar. Það er mjög virkt kerfi til að halda karlmönnum við efnið.“ Ekki er heldur hægt að líta fram hjá þeirri staðreynd að konur eru 70 prósent þeirra sem neyta menn- ingar. Þangað sækja þær þekkingu og skilning á mannlífinu og and- lega næringu. Þrátt fyrir þetta er menningunni að stærstum hluta stýrt af körlum líkt og fjölmiðlun- um. Ósýnilegir múrar koma þar í veg fyrir raunveruleg völd kvenna. Karlar sækja stuðning og styrk til samkeppni og í íþróttir. Þar end- urspeglast þeirra menning. Sam- keppni, sigra – tapa, metorð og verðlaun. Orðanotkunin Orðin femínismi og femínisti eru sumum konum framandi og þær hafa jafnvel átt í erfiðleikum með að finnast þessi orð eiga við um þær sjálfar og þeirra líf. Sumar konur segjast jafnvel vera hlynnt- ar jafnrétti en gangast ekki við því að vera femínistar. „Við höfum ekkert íslenskt orð sem er viðurkennt í umræðunni,“ segir Þórhildur þegar orðanotk- un í jafnréttisbaráttu kvenna ber á góma. „Það er mjög áríðandi að hver einasta kona geti samsam- að sig með umræðunni, að henni finnist ekki umræðan vera bara fyrir einhvern hóp sem er orð- inn sérfræðingur í málefninu. Ég held að við ættum að fara að nota aftur orðið „kvenna-“ og vera ekki feimnar við það; kvenrétt- indi, kvennamenning, kvennasýn, kvennagildi. Það er um að gera að taka alla svona baráttu af tækni- planinu. Konur verða að geta sam- samað hana eigin lífi.“ Sigrar og áfangar í baráttunni „Auðvitað hefur líf kvenna gjör- breyst. Við skulum bara byrja á kosningaréttinum. Það var gríð- arlegur áfangi. Bara það að fá að fara í skóla, fá æðri menntun, fá að gegna embættum. Það eru lög í landinu um jafnrétti og það eru lög um sömu laun fyrir sömu vinnu þó að þau séu endalaust brotin. Mikið hefur áunnist í baráttunni gegn heimilis- og kynferðisofbeldi. Það eru gríðarlega margir ávinning- ar og ekki síst hafa konur öðlast miklu meira sjálfstæði með mennt- un og þátttöku í atvinnulífinu sem hefur veitt þeim fjárhagslegt sjálf- stæði. Öll síðasta öld er mörkuð af alls konar sigrum en svo koma bak- slög.“ Og nú er komið að meginskila- boðum Þórhildar Þorleifsdótt- ur, formanns Jafnréttisráðs, til íslenskra kvenna: „Það er mjög mikilvægt að hver einasta kona, ung og gömul, ekki síst ung, geri sér grein fyrir því að það mun ekk- ert breytast í hennar lífi eða ann- arra kvenna, nema hún geri það sjálf og með öðrum konum. Allir sigrar hafa unnist vegna samstöðu og baráttu kvenna. Þær hafa ekki fengið örðu á silfurfati, ekki eitt einasta skref sem horfir til meiri kvenréttinda, meiri mannrétt- inda. Karlar hafa stundum stutt þær og margir karlar eru hlynnt- ir kvenfrelsi og jafnrétti en þær verða að vinna þessa vinnu sjálfar. Samstaða kvenna – það er grund- vallaratriðið.“ Allir sigrar byggja á samstöðu ÞÓRHILDUR ÞORLEIFSDÓTTIR Þótt skrifræðisjafnrétti sé náð metur Þórhildur það svo að bakslag hafi orðið í jafnréttisbaráttu kvenna undanfarin ár. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN Það er mjög mikilvægt að hver einasta kona, ung og göm- ul, ekki síst ung, geri sér grein fyrir því að það mun ekkert breytast í hennar lífi eða annarra kvenna, nema hún geri það sjálf og með öðrum konum. Tvö eru þau svið sam- félagsins þar sem Þór- hildur Þorleifsdóttir hefur látið verulega að sér kveða. Annars vegar í leikhúsinu og hins vegar í baráttunni fyrir réttindum kvenna. Steinunn Stefánsdóttir hitti Þórhildi, sem nú er formaður Jafnrétt- isráðs, í vikunni og ræddi jafnréttismál í tilefni kvennafrídagsins á mánudag. Þórhildi finnst skorta umræðu um stöðu kvenna á eig- in forsendum þótt jafn- rétti sé náð í lögum.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.