19. júní - 19.06.1963, Blaðsíða 21
MEKKA TEIKNILISTARINNAR A ISLANDI
Örfá hús. Verksmiðja, drift öðru nafni. Margir
á bryggju. Við göngum á land söngvarinn, Ragna
og ég.
Gamal'l þulur staulast út úr húsi sínu og er
auðséð á honum, að hann vill gefa sig á tal við okk-
ur. Við stönzum og karl ávarpar okkur. — Sælt og
blessað veri fólkið, segir hann. Ég er nú ekkert
nema eymdin og máttleysið núorðið. Hvert eruð
þið að fara og hvaðan ber ykkur að?
— Ég skal segja þér það, að við komum frá
Reykjavík, segir Eggert.
—. Ójá, víst er það, sjálfum höfuðstaðnum, seg-
ir karl.
— Eigum við ekki að setjast hér á vegarbrúnina?
segir Eggert og sezt. — Má ekki bjóða þér í nefið?
Það má bjóða honum í nefið. Nasirnar soga hvert
handarbakið úr bauknum af öðru.
— Ég man nú tímana tvenna, sem yfir Bíldudal
hafa gengið, lætur karl dæluna ganga. — Og mikið
hefur hann nú Gísli gert fyrir plássið hér og drift-
ina. Þetta var allt í niðurlægingu frá því Thor-
stensen fór héðan. En nú er atvinna nóg, ekki verð-
ur annað sagt, þótt ég sé orðinn svo mikið skar, að
ég get ekki tekið þátt í neinu. En gott væri að
geta þénað skildinginn. Þegar ég hætti sjósókn,
tók ég mig til og ruddi þennan jarðarskika. Þetta
var urðin ber áður en ég ruddi grjótinu burt og
hlóð vegginn þann arna úr því.
Við lítum á vegginn, snilldarlega hlaðinn utan
um fallegt og slétt tún.
— Já, einmitt, segir Eggert og snýtir sér og karl-
inn snýtir sömuleiðis öllu tóbakinu, sem hann hafði
innbyrt fyrir örlítilli stundu, aftur í klútinn.
Til hvers eru karlar að taka í nefið? hugsa ég.
Þeir snýta öllu jafnharðan út aftur.
— Já, akkúrat, já, segir Eggert enn. — Svo þú
kornið niður í holuna og út frá miðpunkti í all-
ar áttir, hitti fyrir sér rennurnar í steininum, marð-
ist sundur, þegar hryggirnir milli ásanna ultu yfir
það. Að síðustu sáldaðist mjölið út á milli kvarn-
anna og myndaði háan hring í kvarnarstokknum,
ef ekki var sópað frá kvörninni við og við. Það var
gert með reittum fuglsvæng, sem alltaf lá í kvarn-
arstokknum, yzt úti í einu horninu. Var orð á því
gert, hve erfitt væri að mala í handkvörn. Hefur
það verið fangavinna, að standa við kvörnina frá
morgni til kvölds og snúa án afláts, þar til trog-
ið tæmdist. Var þó þessi vinna oft ætluð liðlétt-
ingum, sem orðnir voru ófærir um stritverk utan-
bæjar fyrir ellisakir eða lasleika. Urðu bæði karl-
ar og konur að sætta sig við þessa þrælavinnu. Var
víðast hvar hart eftir rekið, að þeir skiluðu sóma-
samlegu dagsverki að dómi hinna, sem aldrei kom-
ust í kynni við kvörnina.
Þegar malað var venjulegt mjöl af kappi og vel
var gefið í, var kvarnarhljóðið þungt og sefandi.
Væri minna gefið í, heyrðist meira í „meinvætt-
inni“. Ef henni var snúið tómri, gaf hún frá sér
grmmdarlegt urghl'jóð. Var þá kallað að hún væri
svöng. Það var stranglega bannað að urga tómri
kvörn, því við það slitnuðu steinarnir.
Þar sem gamalmenni voru látin mala og hart
var gengið eftir því að þau skiluðu meira dags-
verki, en þau voru fær um, urðu þau að mala alla
vökuna út, og jafnvel fram á nætur. — Var þá
ekki dæmalaust, að unglingar drægjust fram í
kvarnarskotið, ef þeir áttu eitthvað bágt, höfðu
verið hirtir vægðarlaust, eða sýnd önnur harð-
ýðgi. Það var svo friðandi að hlusta á kvarnar-
hl'jóðið og oft mýkri moðbingurinn en fletið þeirra.
— Þar mættust stundum æska og elli, fundu til
hvort með öðru og hugguðu hvert annað með
þöglu úrræðaleysi einu saman.
Þessir tímar eru nú löngu liðnir, sem betur fer.
Þó margt væri tignarlegt og sérstætt í frum-
stæðu, íslenzku þjóðlífi, var það einnig auðugt að
ófögrum myndum, ömurlegum uppvaxtarskilyrð-
um fyrir æsku landsins, og hörmulegum aðbúnaði
við ellina, þó víða ættu börn og gamalmenni
sæmilega ævi.
Guðfinna Þorsteinsdóttir.
19. JÚNÍ
19