19. júní - 19.06.1963, Blaðsíða 9

gerði margar teikningar af honum eins og hann
var um hans daga. Jónas Hallgrímsson ritaði einn-
ig afar skemmtilega grein um íslenzka kvenbún-
inga. Er hún talin vera með því síðasta, sem Jónas
skrifaði og mun hafa átt að birtast í Fjölni, en
af því varð þó ekki og er hún fyrst prentuð í Fjall-
konunni, blaði Valdimars Asmundssonar, ein-
hvern tíma á árunum 1885—97.
Þó grein Jónasar birtist ekki á prenti fyrr en
þetta, er hún ekki óþessleg að hafa einmitt komið
þessu máli á rekspöl'. Vel kynni Sigurður að hafa
vitað um hana, þegar hann fór að skrifa um bún-
inginn 1857 og hófst handa um að ndurbæta hann.
Hefir þessi nýja gerð búningsins þá verið sam-
vinna skálds og myndlistarmanns, að ógleymd-
um þætti kvennanna sem fyrr segir.
Jónas er ekki nærri eins óánægður með gamla
búninginn og átelur kvenfólkið harðlega fyrir
þann hégómaskap að leggja niður sinn eigin þjóð-
búning og halda það fínna að klæðast útlendum
fatnaði, sem honum þykir með öllu afkáralegur.
Það er einkum faldurinn, sem Jónasi þykir
þörf að breyta, og það er einmitt hann, sem Sigurð-
ur gerir mestar breytingar á, en gerði þó allan
búninginn einfaldari og stílhreinni.
Annars veit enginn, hve gamall íslenzki kven-
búningurinn er, né hvar hann á sitt upphaf. Hann
hefir að sjálfsögðu alltaf lagað sig nokkuð eftir
klæðaburði annarra þjóða, eða eftir útlendum
þjóðbúningum, þó hann beri enn nokkurn keim
af fornöld.
íslenzkar konur höfðu jafnan lítil tækifæri til
að ferðast til annarra landa, fyrr en kemur fram
á tuttugustu öld. Þó hafa þær slæðst utan ein
og ein og má ætla, að þær hafi þá gefið því auga,
hvernig konur hinna landanna klæddust, og tekið
eitt og annað eftir þeim. Og alltaf hefur eitthvað
af búningnum verið úr útlendu efni, t.d. hálsklút-
urinn. En allar breytingar hafa þá verið hægfara
þar eins og hér.
Víða má enn finna nokkra líkingu með faldin-
um okkar, t.d. í afskekktum sveitum á Norður-
löndum. í Armeníu eru sumir gömlu þjóðbúning-
arnir afar líkir íslenzka skautbúningnum, nema
þeir eru aldrei svartir, kvensilfrið og skautið eru
á sumum þeirra nálega eins og hjá okkur. Það er
fleira, sem er svo líkt með armenskum þjóðháttum
og íslenzkum, að varla getur verið hending ein.
Þjóðbúningar eru ekki fyrst og fremst tízka,
sem hefur dagað uppi, þeir eru engu síður spegil-
mynd af þjóðlegri menningu og listrænum smekk
fólksins.
íslenzki faldbúningurinn er fallegur og virðu-
legur í þeirri mynd, sem hann er nú. Þó er hann
líklega of einskorðaður við svarta litinn.
★
En það er ýmislegt við aðrar gerðir íslenzka
búningsins að athuga, t.d. svuntan. Hún er nú
oft höfð svo breið að næstum nær saman að aft-
an og er það ekki fallegt, þó kannski beri það vott
um auðlegð. Þó er enn verr komið fyrir húfunni.
Það er orðin raun að horfa á þessar hlemmistóru
flauel'shúfur, sem ekki halda neinni lögun, þegar
þær koma á höfuðið, en teygjast í allar áttir eins
og verkast vill. Þó er verst að sjá skúfhólkinn
hanga, eins og hann gerir oft, næstum útaf öxlinni
og hver veit, hvað hann á eftir að síga enn.
Eða títuprjónarnir. Varla getur nokkur kona
borið þennan búning án þess að ergja sig yfir
þeim, enda munu þeir eiga drýgstan þátt í því
að fæla ungar stúlkur frá því að klæðast honum.
Þeir hafa líka næstum ekkert hald í stuttklipptu
hári, sem þó fer langbezt við húfuna. Þá mætti
skúfurinn styttast um helming, eða meira.
Fyrst þetta mál ber á góma, langar mig til
að gera eina uppástungu viðvíkjandi skotthúf-
unni. Það þarf að samræma hana meira öðrum
höfuðfötum. Fyrir nokkrum árum voru í tízku af-
arlitlir hattar, sem sátu ofan á höfðinu eins og
skotthúfan og mátti heita að hefðu sömu lögun
og hún. Hattar þessir höfðu stíft form og áfast
því voru lykkjur eða klemmur, sem héldu hatt-
inum föstum en hurfu alveg í hárið. Margir þeirra
voru úr svörtu flaueli og hefði ekki þurft að
breyta þeim mikið til þess að hægt væri að nota
þá sem skotthúfur, varla annað en festa á þá
hólkinn og skúfinn. Ef þetta tækist vel, væri
húfan aftur orðin nothæft höfuðfat, en það hefur
hún ekki verið síðan stóru prjónuðu húfurnar
voru uppi, í þær þurfti enga títuprjóna. Það er
fáránlegt að við, sem lifum á öld tækninnar,
skulum taka því möglunarlaust að verða að festa
á okkur húfunni með þessum undarlegu tilfær-
ingum.
En vegna þess að mér er sjálfri fyrirmunað að
koma nokkru í verk, vil ég hér með gefa einhverri
framtaksmanneskju þessa hugmynd.
Halldóra B. Björnsson.
19. JÚNX
7