19. júní - 19.06.1979, Qupperneq 11

sjá um börnin
foreldrana
um fjölskylduna
En börn konunnar, seni hún átti
nieð öðrum manni eða mönnum,
attu samt skyldum að gegna við
þennan lagalega föður.
En rakti fólk ekki stundum ættir
td mæðra sinna?
Það var algengt að hafa meiri
skyldum að gegna við aðra ættina,
föðurætt eða móðurætt. Fólk hefur
getið sér til um að móðurréttur hafi
•'íkt, t.d. þar sem akuryrkja var
stunduð, en föðurréttur t.d. í
hjarðmannasamfélögum. En málið
er ekki svo einfalt. Það virðist til-
viljanakennt hvort ættir eru raktar
til föður eða móður. Það hefur líka
verið álitið að þegar ættir voru
raktar til móður benti það til
áhrifa og valda kvenna. En það
mun ekki vera.
Fjölskyldutengslin voru miklu
víðfeðmari en nú, er það ekki?
Fjölskyldan hafði mismunandi
form. I öllum tilfellum voru skyld-
ur mestar við nánustu ættingja.
Tengsl milli hópa við hjúskap voru
mikilvæg, þau tengdu hópa á
ákveðnu svæði og við skulum hafa í
huga að við erum að tala um fólk,
sem lifði mjög dreift og umhverfis-
ástæður geröu reglur nauðsyn-
legar. Sú regla fékkst fyrst og
fremst með tengslum við hina, sem
bjuggu i kringum þá. Hópnum
varð þess vegna nauðsynlegt að
tengjast ættarböndum.
Hvers vegna telurðu að fjöl-
skyldan hafi dregizt saman í þessa
svonefndu kjarnafjölskyldu?
Regla hinna fornu íslenzku laga
var sú að réttindi og skyldur náðu
til allra j^eirra, sem fólk mátti ekki
giftast. I Grágás var boðið að veita
ættmennum hjálp allt í fimmta liö.
Nú er grunnciningin hjón og börn.
Skyldur ná aðeins til barna og for-
eldra. Fjölskyldumyndin hefur
breyzt með þéttbýlismyndun og
flulningi fólks milli heimsálfa.
Þegar fólk er rifið upp úr gömlum
formum, sem héldu öllu i eðlilegu
horfi, og flyzt í annað umhverfi
innan um ókunna, hlýtur [:>aö að
minnka fjölskylduna. Það er al-
gengt bæði í Þýzkalandi og Amer-
iku, verður vart á Norðurlöndum
og jafnvel hér, að fólk í góðum
efnum vill ekki eignast börn. Því
veröur mikilvægara að geta ráð-
stafað tima sínum og fé eins og [dví
sjálfu sýnist. Mér finnst þetta
hrollvekjandi [Dróun. Fólk lítur á
sjálft sig sem lokastig framvindu
lifsins og mannkynsins.
En hvað viltu segja um þá þróun
að einstaklingar kjósi frekar að
búa með börnum sínum án hins
foreldrisins?
Orsökin er m.a. sú að hvorki
félagsleg né efnaleg krafa um að
ganga í hjónaband er fyrir hendi.
Idvorki siðferðilegur né lagalegur
[irýstingur. En þrátt fyrir þetta
held ég að fólk hafi ákaflega ríka
jaörf á að eiga fjölskyldu. Það hefur
svo ríka þörf á að eiga athvarf, að
vond fjölskylda er betri en ein-
angrun. Fjölskyldan er enn sú
stofnun, sem ákvarðar stöðu ein-
staklingsins gagnvart hópi manna.
Einstaklingurinn er ekki bara vera,
sem lifir og deyr heldur hefur hann
þörf fyrir ákveðna stöðu, og þá
stöðu veitir fjölskyldan honum.
Mcnn leita sjálfkrafa inn í einhvers
konar samfélag, félög, |:>ar sem fæst
eitthvað brot af fjölskyldu. Menn
hafa ákaflega ríka jaörf á fjölskyldu
og samkomur cins og fjölskyldu-
fagnaður margskonar, sem menn
eru að agnúast út í og j^ykjast vilja
leggja niöur hafa i rauninni miklu
hlutverki að gegna. Þar kemur
fram tilfinningin fyrir ættinni, sem
nær langt út fyrir þrengsta hring
foreldra og barna, jafnvel þótt
samskipti og kynni séu lítil.
AEV.
9