19. júní - 19.06.1979, Page 47

minni skilgreiningu þess orðs.
Ennfremur er, að samfélagið
væntir þess. AUt lífið er þess vænst
af konu, að hún verði fullorðin,
giftist og eignist börn. Þetta hefur
verið hamrað inn í hana, svo að
stefna hennar markast af því, sem
aðrir búast við af henni. En þetta
er ekki ,móðureðli‘. Sæmilega heil-
brigðar konur vilja eignast börn
vegna þess, sem ég vil kalla löngun
til að fóstra einhvern, að öðlast
ánaegju við að mata og annast
barn, gera fyrir einhvern annan
það, sem móðir þeirra gerði fyrir
þær og til að deila sérstakri reynslu
með manni sínum. Þetta er þroski,
þroskandi reynsla.“
Hin fyrsta, sanna tilfinning sem
segja má, að móðir finni gagnvart
barni sínu, er nokkurs konar sjálfs-
ást. Barnið er í eðli sínu framhald
hennar sjálfrar. Ef barnið uppfyllir
vonir hennar, á hún kannski
auðveldar með að uppfylla kröfur
samfélagsins um, að hún elski
barnið meir en sjálfa sig. En ef
eitthvað er að barninu — ef það er
drengur í stað stúlku, of feitlagið,
of grannholda eða of daufgert —
eitthvað, sem dregur úr þeirri
hrifningu, sem henni var talin trú
um að byði sín, þá verður hún að
afneita því. Allt sem særir hennar
eigin sjálfsdýrkun, uppsprettu
allra móðurtilfinninga, má ekki
viðurkenna, verður að bæla, má
ekki finna. Mér býður í grun, að
þunglyndi í kjölfar fæðingar eigi
oft rót sína í því, að móðirin verður
að þegja, ef barnið hennar upp-
fyllir ekki hugmyndir hennar
sjálfrar um fullkomna móðursælu.
Nancy Friday rekur þessu næst,
livernig móðirin verður að afneita
eigin tilfinningum á altari þess
móðurhlutverks, sem umhverfið
hefur til skýjanna. Hún má heldur
ekki láta kynferði barnsins hafa
uein áhrif á tilfinningar sínar til
þess, þótt það sé einmitt það, sem
umheimurinn tekur fyrst eftir. I
þessu samhengi er samband móður
við dóttur sína sérstaklega við-
kvæmt. Þar sem þær eru samkynja,
ætti samband þeirra að geta verið
nánara en samband mæðgina og
veita einstakt tækifæri til sam-
hyggðar og gagnkvæms stuðnings,
en hér verður oftast brestur á.
Astæðuna fyrir þessu telur hún
vera fyrst og fremst þá, að móðirin
afneitar oftlega hlutverki sínu sem
konu með eðlilegar kynhvatir af
ótta við hættur þær, sem þeim eru
samfara fyrir dótturina. Hún
verður verndari hennar og í þeirri
stöðu er hún móðir fyrst og fremst,
en ekki kona. Hún afkynjar sjálfa
sig til að halda dóttur sinni frá
þessu hættusvæði.
Þegar frá fæðingu dótturinnar
byrjar móðirin að halda aftur af
ímynd sjálfrar sín sem konu, er hafi
ánægju af kynhlutverki sínu og sé
stolt af því, með því að reyna að
vernda hana frá ímynduðum eða
raunverulegum kynferðislegum
hættum, sem löngu ókomin fram-
tíð kann að bera í skauti sínu.
Dóttirin er svikin um þá sam-
sömun, sem hún þarfnast mest.
Sérhver viðleitni hennar til að láta
sér falla vel við sjálfa sig sem konu
verður barátta á brattann — eða
jafnvel svik við hina kynlausu
ímynd móðurinnar. Þar með er
hafin hin ævilanga ráðgáta milli
móður og dóttur . . .
Ég held að ömmur okkar, jafnvel
mömmur, hafi verið hamingju-
samari. Þar eð þær vissu ekki eins
mikið og við og höfðu ekki mögu-
leika til að velja, var ekki eins
margt til að vera óhamingjusöm
yfir. Konur gáfu kannski kynhlut-
verk sitt upp á bátinn og þraut-
leiddist húsmóðurstarfið, höfðu
lítið yndi af börnum, en ef allar
konur gerðu þetta, hvernig gátu
þær þá komið orðum að vonleysi
sínu? Þær fundu sannarlega til
þess, en það er ekki hægt að þrá
það, sem maður veit ekki um . . . Ef
við ætlum okkur að gegna fleiri
hlutverkum en liinum hefð-
bundnu, megum við ekki við þeirri
örþreytu, sem fylgir í kjölfar þess
að afneita tilfinningum sínum í sí-
fellu. Þrýstingur á konur stafar af
fleiru en ,móðureðlinu‘. Hann
byggist líka á hinum nýju fjár-
hagslegu og félagslegu kröfum.
Jafnvel þótt við ákvæðum að lifa
sama lífi og mæður okkar, er ekki
víst að dætur okkar geri það. Við
höldum e.t.v. áfram eina kynslóð
enn að upphefja móðurhlutverkið
með afneitun og bælingu, en
hvernig verða þær þá á vegi
staddar?
Ef konur vilja verða lögfræð-
ingar og jafnframt mæður, verða
þær að aðskilja þetta tvennt og
síðan aðgreina þessar hliðar aftur
frá kynhlutverki sínu. Það er þriðji
kosturinn — og hann útilokar ekki
hina. Eftir því sem heimurinn
breytist og staða konunnar innan
hans, verða mæður vísvitandi að
leiða dætrum sínum þennan kost
fyrir sjónir. Kona getur átt kost á
þessu þrennu — og jafnvel fleiru —
en hún verður að geta sagt við
sjálfa sig og dóttur sína hvenær
sem er: „Ég valdi að eignast þig
vegna þess að ég vildi verða móðir.
Ég valdi að vinna úti — afla mér
frama, fara út í stjórnmál, leika á
pianó — vegna þess að mér finnst
það gefa mér annað gildi, gildi,
sem er hvorki meira né rninna virði
en móðurhlutverkið, heldur aðeins
öðruvísi. Hvort sem þú velur að
vinna úti eða ekki, að verða móðir
eða ekki, þá breytir það engu um
kynhlutverk þitt. Kynhlutverkið er
þriðji kosturinn — og hann er
jafnþýðingarmikill og hinir báöir.“
45