19. júní - 19.06.1986, Blaðsíða 30

Tilfinningasamspil
í bókinni eru margar lýsingar karl-
mannanna vissulega þungbærar og
átakanlegar á köflum. Einmanaleik-
inn og óöryggið er oft falið á bak við
áfengisneyslu, einhverskonar falskt
öryggi oft með því að slá eign sinni á
eða bindast hlutum og fólki (kven-
fólki). í frásögnum þeirra verða oft
rofin tengsl móður, ástkonu og eigin-
konu tilefni til rótleysis og sálar-
kreppu. Væntingar til hjóna- og fjöl-
skyldulífs eru oft miklar og kröfurnar
óljósar, þess vegna verða vonbrigðin
oft sárari þegar eitthvað úrskeiðis.
Tilfinningasamspil er með flóknari
leikjum, hvað varðar dýpt og aðferðir.
Það reynir á marga þætti persónuleik-
ans og tjáningaleiðir. Einstaklingar
sem stofna til fjölskyldu með ólíkan
bakgrunn og uppeldi þurfa því að
ganga í gegnum töluverðan hreinsunar-
eld áður en að friður kemst á. Ólíkar
uppeldisaðferðir og mótun kynjanna
gegna hér veigamiklu hlutverki.
Samspil kynjanna er í brennidepli.
Tölur um hjónaskilnaði síðustu tvo
áratugina gefa okkur til kynna að æ
fleiri hjónabönd endi nú með skilnaöi
en áður. Fjölskyldan er ekki sá horn-
steinn sem hún áður var.
í þessu sambandi er áhugavert að
velta fyrir sér hvernig elskhugar og ást-
konur framtíðarinnar verða. Hvaða
veganesti fá þessir einstaklingar með
sér út í lífið, hvað varðar hæfni og
trúnað í mannlegum samskiptum og
nánum tilfinningalegum tengslum?
Hérna er umræðan komin langt út
fyrir hin þröngu kynjamörk, en inn á
jafnréttisumræðu sem grundvallast á
samkennd og samábyrgð gagnvart
framtíðinni og þeirri ábyrgð sem fylgir
því að vera manneskja. í bók um til-
finningalíf karlmanna finnst mér vanta
umræðuna um föðurhlutverkið. Elsk-
hugahlutverkið og föðurhlutverkið
eru nátengd. A sama hátt og augu
kvenna hafa opnast fyrir styrkleika í
eigin störfum þá eru stöðugt fleiri karl-
menn sem taka sitt föðurhlutverk til
endurskoðunar.
Valdabarátta
Straumar samfélagsins undanfarin
ár hafa legið í þá átt að átök kynjanna
hafa orðið opnari og almennari en
áður. í ráðgjafar og meðferðarstarfi í
rúman áratug þá er það reynsla mín að
það færist sífellt í vöxt að fólk leiti sér
aðstoðar við því sem kalla mætti lífs-
vandamál sem eiga oft rætur að rekja í
einhverskonar kynjahreppu. Þar er
um að ræða ólík viðhorf og þróun
kynjanna eftir að út í hjónaband er
komið. Hjá þeim yngri er það oft
verkaskiptingin sem tekist er á um en
hjá þeim eldri ólíka þróun kynjanna
gegnum árin og þar með ákveðna fjar-
lægð sem hefur komið upp á milli
hjónanna. Hjá konum virðist þróunin
vera í þá átt að þegar búsáhyggjum og
barnauppeldi sleppi, vilja þær fara
meira út á við, fá sér vinnu, læra
eitthvað, markasér braut ulan heirnil-
isins. Hjá körlunum hinsvegar virðist
þróunin vera í öfuga átt, þeir vilja
beina athyglinni meira að fjölskyld-
unni inn á við og eru jafnvel á seinni
hluta ævinnar tilbúnir til þess að gang-
ast við ýmsum „mýkri“ hliðum í sínum
persónuleika. Þannig má rekja ýmsa
erfiðleika sem fólk er að glíma við nú
til valdabaráttu kynjanna, óöryggis um
kynímynd sína og erfiðleika sem tengj-
ast breytingum á verkaskiptingu og
hlutverkum í samfélaginu. Stundum
er þetta orðað á þá lund að upplifun
kynjanna sé ekki svo ýkja ólík, en sá
máti sem þau komi hlutunum frá sér á,
tjáningaraðferðin, séólíkogbjóði upp
á misskilning. Þetta speglast meðal
annars oft í því að konurleggja áherslu
á að tjá tilfinningar og skoða málið frá
ýmsum hliðunt en karlmaðurinn leggur
áherslu á að færa þétt rök fyrir mál-
staðnum og komast að niðurstöðu.
Þannig liggur við að þau tali sitthvort
tungumálið. Dæmi um þetta er það
þegar konur fela reiði bak við tár en
karlmenn fela tár á bak við reiði.
Aukin sálarkreppa karla
Vitundarvakning kvenna síðari ár
hefur á vissan hátt aukið sálarkreppu
karlkynsins. Það er hinsvegar engin
lausn að konur fari að telja sér trú um
að þær geti „hjálpað“ eða „bjargað“
körlunum út úr þessari sálarkreppu.
Ég tel að umræður og umfjöllun um
karlmannshlutverkið þurfi að eiga sér
rætur í vitundarvakningu karla sjálfra,
út frá þeirra reynslu og afstöðu og með
neista í þeirri breyttu stöðu sem þeir
eru nú að glíma við. Allt annað verða
lýsingar „utan frá“, skilgreiningar
kvenna á þeirra raunveruleika.
Reyndar væri það konum líkt og í
rökréttu framhaldi af hefðbundnu hlut-
verki þeirra að ætla sér með móður-
legum ábendingum og kvenlegum
skilningi að „hjálpa" körlunum úr
spennitreyju karlmannshlutverksins.
Hjálparkomplexinn þekkja víst konur
af eigin raun, enda hefur fyrirbærið
verið staðfest með félagsfræðilegum
könnunum um, samúð konunnar með
þeim sem kúga hana eða beita hana
ofbeldi, hvort sem viðkomandi birtist
í hlutverki elskhugans, nauðgarans
eða karlkynsins yfirleitt. Konur ættu
hinsvegar að þekkja það vel úr eigin
baráttu að vitundarvakning er að hluta
til spurning um skilning út frá eigin
reynslu. Þau verk getur enginn unnið
fyrir annan.
Þegar konur hættu að bíða eftir
riddaranum á hvíta hestinum og sett-
ust sjálfar upp á klárinn hófst vitund-
arvakning þeirra fyrir alvöru og varð
að fjöldahreyfingu. Hitt er svo annað
mál hvort uppgjör kvenna við hið
hefðbundna kvenhlutverk verður
körlum ekki hæfileg erting til þess að
þeir losni úr viðjum mótstöðu og dofa
sem allt of lengi hefur verið svar þeirra
við kvennabaráttunni. Þjóðfélags-
legar breytingar taka oft ótrúlega
langan tíma; þroski og breyting á kyn-
hlutverkum eru dæmi um þetta.
Kannski er ennþá langt í það að
íslenskir elskhugar og íslenskar ást-
konurgeti mæst á jafnréttisgrundvelli,
en til þess að svo megi verða þurfa ein-
staklingarnir að hafa haft möguleika á
að þróa með sér heilsteypta
sjálfsmynd, geta tekið við frá öðrum
án þess að finnast það ögrun við eigið
sjálfstæði og getað gefið af sér án þess
að óttast að týna sjálfum sér.
30