19. júní - 19.06.1986, Qupperneq 55

Sól skein í heiði í Reykja-
vík þann 24. október 1975
og það var engu Iíkara en
kominn væri annar árstími.
Utifundurinn á Lækjartorgi
þar sem 25 þúsund manns
söfnuðust saman, einkennd-
ist af nývöknuðu sjálfs-
trausti, vilja og bjartsýni á
að nú skyldi rekið smiðs-
höggið á jafnrétti kynja á
íslandi. Um allt land var
svipaða sögu að segja.
Að mínu áliti markar
þessi dagur viss tfmamót í
jafnréttisbaráttu á íslandi.
Mjög rnargar konur fengu
aukið sjálfstraust við að
taka þátt í aðgerðunum.
Það er mikilvæg reynsla að
finna að maður hefur kjark
til að rísa upp og gera
eitthvað sem ekki er viður-
kennt og ætlast til. Pað
eykur þor að finna að hóp-
urinn er stór. Ég hef á til-
finningunni að margar
konur hafi verið upplits-
djarfari æ síðan.
Ósýnilegur óvinur
á undanhaldi
Jafnréttisbarátta kynja er
háð við ósýnilegan óvin.
Það er erfitt að benda á
nokkuð áþreifanlegt sem
komi í veg fyrir fullt jafn-
rétti. Lagaákvæði, réttur til
menntunar og starfa, til
sömu laun o.s.frv. gefa ekki
tilefni lil misréttis. Hinn
ósýnilegi óvinur eru hefðir
og fordómar, ómeðvituð
viðhorf sem hver kynslóð
miðlar annarri í hegðun og
gerðum og ungviði lærir í
frumbernsku áður en reyn-
sla og þroski hefur kennt
því að velja og hafna og
gagnrýna það sem að berst.
Með tilliti til þessa tel ég
margt hafa gerst á þessu
tíu ára tímabili. Árið 1975
var atvinnuþátttaka giftra
kvenna 73% og þá fyrst
voru samþykkt lög um 3
mánaða fæðingarorlof fyrir
allar konur á vinnumark-
aði.
Árið 1980 kusu íslend-
ingar sér forseta. I líflegri
kosningabaráttu voru það
ekki einungis konur sem
beittu fyrir sig rökunt um
jafnrétti kynja. Stór hópur
karla tók í sama streng í
opinberri umræðu.
Árið 1985 var atvinnuþátt-
taka kvenna tæp 80% og
konur að finna í flestum
starfsgreinum. Konur eru
nú 45% af stúdentum við
Háskóla íslands. Andmæl-
endur jafnréttismála eru
fáir og fara huldu höföi.
Fjöldi kvenna í stjórnun-
arstörfum hefur stóraukist
á síðasta áratug og fræði-
menn um stjórnun eru farn-
ir að vekja máls á ýmsum
eiginleikum í fari kvenna
sem geri þærbeturfallnartil
þeirra starfa en karla.
Náðst hefur umtalsverð-
ur árangur við að auka hlut-
deild kvenna í sveitarstjórn-
armálum og konur láta æ
meira að sér kveða í stéttar-
félögum og verkalýðssam-
tökunr.
Launamunur
enn sá sami
Ein er þó áþreifanleg
staðreynd sem okkur verður
tíðrætt um. Launamunur
karla og kvenna er ekkert
minni en hann var fyrir 10
árum og meðal mennta-
manna er munurinn meiri
en hjá ófaglærðum. Konur
flykkjast í hefðbundin
kvennastörf þótt sífellt
fleiri sæki í aðrar greinar.
Það leysir ekki vanda
kvennastéttanna svonefndu
að allir flýi þær. Þau störf
verður að inna af hendi af
konum og körlum. Það
verður að halda áfram að
herja á óvininum ósýnilega
og afla þessum störfum
meiri viðurkenningar til
launa. Mér sýnist þróun
undanfarinna ára benda
ótvírætt til þess að það muni
takast áður en langt um
líður.
Það er ofur eðlilegt að á
útifundinum á Lækjartorgi
í lok kvennaáratugar Sam-
einuðu þjóðanna einkennd-
ist málflutningur ræðu-
manna af stöðunni í launa-
málum og þörfinni á úrbót-
um.
Konur eru síður en svo
kjarklausar eða vondaufar
um að þær geti beitt áhrif-
um sínum til framfara. Nú
þurfti ekki langt og mark-
visst hvatningarstarf til að
fá konur til að standa saman
um að taka sér frí. Því var
fyrst hreyft fyrir alvöru
fáum dögum fyrir fundinn.
Samt streymdu þúsundirnar
að Lækjartorgi þennan dag
og stór hluti íslenskra
kvenna lagði niður vinnu.
í nýju húsi við Arnarhól
var sama dag opnuð vegleg
sýning, Kvennasmiðjan, sem
gaf nokkra mynd af vinnu-
framlagi íslenskra kvenna.
Það voru launþegar, fyrir-
vinnur fjölskyldna, sem
mættust á Lækjartorgi 24.
október 1985 til að leggja
áherslu á bætt kjör. Og það
rigndi ekkert á meðan fund-
urinn stóð yfir.

Á kvennafrídaginn 1985 flykktust konur enn á ný í þúsundatali á
útifund á Lækjartorgi. Karlar tóku að sér kvennastörfin þar sem
því var viö koniiö. (Ljósm. (tunnur V. Andrésson).
55