19. júní - 19.06.1986, Síða 73

virðast jafnvel hafa verið fúsari að
styrkja dætur til framhaldsnáms í
myndlist, heldur en syni.
Eða er það tilviljun, að flestar helstu
myndlistarkonur okkar komu frá efna-
heimilum: Kristín Jónsdóttir, Júlíana
Sveinsdóttir, Nína Sæmundsson, Nína
Tryggvadóttir og Louisa Matthías-
dóttir? Margt bendir einnig til þess, að
það hafi ekki verið fyrr en eftir síðari
heimsstyrjöld, að stúlkur frá alþýðu-
heimilum gátu komist til framhalds-
náms í myndlist.
Uppruni og aðstöðumunur
Mér segir svo hugur, að ekki sé hægt
að ræða um „konur í íslenskri
myndlist", heldur verði einnig að taka
tillit til uppruna þessara kvenna og
aðstöðumunar. En frekari rannsóknir
ættu að leiða hið sanna í ljós.
Sjálfur vildi ég gjarnan fá nreira að
vita um nokkrar konur, sem koma sem
snöggvast við sögu íslenskrar mynd-
listar unr miðja þessa öld: Gunnfn'ði
Jónsdóttur, Maju Baldvins og Drífu
Viðar. Verðskulda þær frekari athygli
listfræðinga?
Og hvaða hlutverk léku þær erlendu
myndlistarkonur, senr hér settust að í
íslenskri myndlist: Barbara Árnason,
Tove Ólafsson, Gréta Björnsson,
Inger L. Blöndal, Karen Agnete Pór-
arinsson, Myriam Bat-Yosef?
Ég hef enga trú á að svör við þessum
spurningum muni raska þeirri heildar-
mynd, sem Björn Th. Björnsson og
aðrir hafa dregið upp af íslenskri
myndlist, en þau gætu leitt til endur-
skoðunar á ýmsum þáttum hennar.
Satt að segja vonaðist ég eftir ein-
hverjum svörum við þessunr og viðlíka
spurningum á Listahátíð þeirri, sem
konur skipulögðu og héldu í Reykja-
vík á haustmánuðum í fyrra. Ég bjóst
við að aðstandendur mundu gefa sér
forsendur til að vinna út frá, sögulegar
sem hugnryndafræðilegar, og taldi vfst
að reynt yrði að efna til umræðna um
myndlist kvenna.
En mér varð ekki að ósk minni.
Tíminn virðist hafa hlaupið frá skipu-
leggjendum hátíðarinnar, eins og allt-
af gerist þegar íslendingar ætla að
setja saman listsýningar.
Og þegar ekki er gengið út frá ein-
hverjum meginforsendum, og sögu-
lega undirbyggingu vantar, þá hanga
svona víðfeðmar sýningar í lausu lofti.
Myndlistarsýningar á Listahátíð
kvenna gerðu því ekki annað en að
ítreka þá staðreynd, að íslenskar
konur mála myndir, móta skúlptúra,
hanna bækur og hús og taka 1 jósmynd-
ir. Sem er ekki neitt leyndarmál.
Ekki virðist heldur hafa verið reynt
að samræma vinnubrögð við sýning-
arnar, þannig að hver og ein þeirra
virtist lúta eigin lögmálum. Öllum
konum var boðið |að senda verk á
stærstu myndlistarsýningu hátíðarinn-
ar, „Hér og nú“, að Kjarvalsstöðum
og um það bil eitt hundrað konur
þekktust boðið. Úr þeim hópi valdi
dómnefndin tuttugu og níu konur, án
þess að gera grein fyrir forsendum
sínum. Var það til dæmis einskær til-
viljun, að engin hinna útvöldu var
eldri en fjörutíu og fimm ára? Hvers
áttu eldri listakonur að gjalda? Ekki
veit ég heldur, hvernig staðið var að
vali á ljósmyndasýningu, en giska á að
einhvers konar vinnuhópur hafi verið
að verki. Þar hefði einnig mátt skapa
tengsl við eldri ljósmyndir kvenna á
lslandi.
Neikvœður andi
og skilningsleysi
Hins vegar er ekkert á huldu um það,
hvernig sýning á arkitektúr kvenna
varð til. Öllum konum í arkitektastétt,
fjörutíu og fimm talsins, var boðin
þátttaka. Aðeins þrettán þekktust
boðið, og voru verk þeirra allra til
sýnis.
Bókasýning kvenna í Gerðubergi
hefur sennilega verið einna mesti
höfuðverkurinn fyrir skipuleggjendur
því engin skrá eða samantekt er til yfir
það efni. Skipuleggjendum tókst engu
að síður að draga saman mikið efni,
sem því miður naut sín ekki sem skyldi
í skotum og ranghölum Gerðubergs.
Bókasýningin var einnig sér á parti
fyrir það, að henni fylgdi ritgerð, þar
sem tæpt var á skilgreiningu á bóka-
gerð kvenna. Hana skrifaði ungur list-
fræðingur, Auður Ólafsdóttir.
í öðrum sýningarskrám listahátíðar-
innar var venjulegast aðeins að finna
nokkur almenn aðfararorð, á stundum
nokkuð misvísandi. í formála að sýn-
ingunni „Hér og nú“ segir Guðbjörg
Kristjánsdóttir, listfræðingur:
„Framan af öldinni mættu (list)verk
kvenna iðulega skilningsleysi og voru
ekki metin að verðleikum." Hún lætur
einnig að því liggja, að hér hafi ríkt
„neikvæður andi gagnvart þátttöku
kvenna í listalrfi.“ Þá er varla nema
hálf sagan sögð. Vissulega þurftu
konur, sem hneigðar voru til myndlist-
ar, að berjast við fjöldamarga for-
dóma og margar þeirra náðu aldrei að
þroska hæfileika sína.
En unr leið og þær höfðu sýnt, hvað
í þeinr bjó og voru farnar að taka
virkan þátt í íslensku listalífi, þurftu
þær ekki að gjalda fyrir kynferði sitt.
Karlarnir, kollegar þeirra, tóku þeim
fegins hendi, héldu jafnvel hlífiskildi
yfir þeirn, eins og til dæmis kemur
fram í því sem Nína Tryggvadóttir
segir í viðtölum. Listakonur þóttu
sjálfsagðar á öllum helstu samsýning-
um, innanlands senr utan, sem haldnar
voru frá og með þriðja áratugnum.
Ég get heldur ekki komið auga á
neina sérstaka fordóma í garð kvenna
í gömlunr umsögnum um sýningar
þeirra, nema hvað gagnrýnendur af
karlkyni virtust stundum áfjáðir í að
finna „kvenleg“ einkenni á verkum
þeirra. Þegar farið er yfir skýrslur um
innkaup opinberra aðila, þ.e. Mennta-
málaráðs og Listasafns Islands, verður
þess heldur ekki vart, að nokkur mikil-
hæf listakona hafi orðið útundan.
Enda hefur kona, dr. Selma Jónsdótt-
ir, verið í forsvari fyrir Listasafninu
frá upphafi.
En víkjunr aftur að Listahátíð
kvenna. Þótt margt hefði mátt betur
fara í skipulagningu hennar, þá var
73