Sameiningin - 01.03.1906, Blaðsíða 18

14
inn, sem nokkuð hefir frœtt íslendinga um það efni. Hann
gjörSi það í bréfum nokkrum, sem hann sendi „Lögbergi“, þeg-
ar hann fyrir 2—3 árum á ferS sinni um NorSrálfuna ásamt fé-
laga sínum dr. Ólafi Björnssyni dvaldi á írlandi. Gat hann þar
meðal annars um að í því Iandi hefði nýlega verið myndað félag
eitt, sem sett hefði sér þetta markmið, og aö árangrinn af því
félagsfyrirtœki væri þegar orðinn furðulega mikill. Félag það
nefnist The Gaelic League (hið gaelska bandalagj, og eru nú
tólf ár liðin frá því, að það varð til. Sá, sem gekkst fyrir mynd-
an þess og enn er þar fremsti leiðtoginn, er dr. Douglas Hyde.
Hefir hann á síðasta missiri verið á ferð hérna megin Atlanzhafs
og flutt fyrirlestra um málefni það, sem félagið er lífið og sálin
í, á ýmsum stöðum í Bandaríkjunum austr frá. Þvi vita menn
nú hér í Vestrheimi miklu meira um þessa kyrrlátu bylting í
þjóðlífi íra en áðr.
Það var í Dýflinni, höfuðstað írlands, að félagið bvrjaði,
og voru þá í því að eins fimm menn. Nú kvað tala félagsmanna
vera hundrað þúsundir. Þegar félagið hófst, var kennsla veitt
í þjóðtungu íra í svo sem fimm skólum. Sex árum síðar var
hún kennd þar í 105 skólum, en nú eru skólarnir, sem veita
slíka tilsögn, þrjár þúsundir; en alls eru írskir skólar 10 þús-
undir að tölu. Dr. Hyde segir, að það fólk, sem nú leggr stund
á tungu og sögu feðranna, þar á írlandi, geti víst ekki færra
verið en fjórðungr af milíón. Fyrir fám árum var sjaldgæít
mjög að hitta írska bók, en nú líðr naumast svo nokkur vika, að
ekki komi út ný bók á þeirri tungu, og eintaka-tala rita, sem út
eru gefin árlega af bandalagi hinna írsku þjóðvina, kvað vera
milli 200 og 300 þúsunda. Almennt var fvrir fám árum þekking
á irskri tungu einskis metin; en nú eru þess engin tiltök fyrir
neinn, sem ekki er vel að sér í írsku, að komast í neina opinbera
embættisstöðu, sem bœjarstjórnir Dýflinnar og annarra hinna
stœrri borga hafa umráð vfir.
Samfara því, er bókmenntirnar írsku hafa svo aö kalla
endrfœðzt með hinni miklu þjóðernislegu hreyfing, er og á
sama tíma og af sömu orsök risinn upp þar í frlandi margvís-
legr nýr iðnaðr, einnig ýmislegar innlendar írskar íþróttir, og
hefir hvorttveggja mikil og víðtœk álirif á verzlunarlíf landsins.
Alls ekki er það tilgangr hreyfingarinnar aö aftra því að
hin upprennandi kynslóð íra læri enska tungu, heldr er það
markmiðið, sem að er stefnt, að þjóðin öll verði talandi, lesandi
og skrifandi á tveim tungum, írsku eða gaelsku og ensku. Og
því er nú sterklega haldið fram út af þessari merkilegu tilraun
fra, sem virðist heppnast svo ágætlega, að það fólk, sem kann