Sameiningin - 01.09.1925, Síða 26

280
myrkrahöföinginn fór aÖ skapa mann. Smíðin mishepnaðist:
“Andanum kom ekki’ 5 ihann—
ihann átti aö heita Þórarinn.”
Svo fer oft fyrir sögusmiöum—iþótt þeim gangi betra til—,
þegar þeir ætla sér það verk, sem Drottinn einn getur1 gjört, aö
skapa mann í hreinni guðsmynd, sanngöfugan i alla staði. ÞaS
er erfitt verk, að koma andanum í sfíkan karakter. Og þar er
missmíðin á JÓni Hialifax. Hann “átti að heita” sönn hetja og
göfugmenni, og hefir til þess öll beinin, en andinn sá hefir ein-
hvern veginn ekki komist í hann. DygSin er ekki dygð, nema
hún sé lifræn og aðllaÖandi. En Halifax er gjörður á annan
veg, eftir mínum skilningi; reynist, þegar til kemur, ekkert ann-
að en andlaus réttlætis-fauskur. Hann er fátækur að brestum,
og þeir fáu, sem hann hefir, eru trjákendir, bragðlausir; og
dygðirnar þaðan af lakari. Hvaö s'em fyrir kemur, vandræði,
amstur, vonbrigði, óhöpp, eða hið gagnstæða, þá hefir hann
alt af lífsreglurnar til reiðu; munnfylli af almæltum sannindum,
sem allir kannast við og enginn hefir neitt á móti. Og þetta
lætur hann úti meö þeim fjálgleik og helgisvip, eins og hann væri
sjálfur Prómelþeifur, og kæmi fyrstur manna með eldinn niður
af himni. Og þó vantar einmitt eldinn í erindiö, serm hann flyt-
ur. Hann er kostum hlaðinn á svipaðan hátt eins og segir í
gaman-kviðlingnum eftir Odd lækni Hjaltalín:
“Réttlætis sóma sár,
■siðgæðis bytna held,
gæfunnar lyppu lár,
lastanna baula geld.”
Þaö er 'því líkast, sem dygðunum hafi verið þjappað í hann eins
og meis,. Svo eintrjáningslega laukrétt er öll hans frammi-
staða, eins og hann væri trémaður meö mótor og grafófón inn-
an rifja, fyrirfram útbúinn með setningar eða tilburöi, sem
beita mætti eftir atvikum. Lífsneistann vantar, sem jafnan
■kveikir eitthvað athugavert og nýtt, þegar minst varir, Væri
göfugmenskan svona mekanísk í raun og veru, þá mætti ódygð-
unum vera tvöföld vorkunn.
Svipað þessu er ýmislegt frá höfundinum sjálfum, vitnan-
ir í heilaga ritningu, andlegar hugleiöingar út af atvikum sög-
unnar, og svo framvegis. Sumt af því er “all-mjög vatns'blandaö,
mágur minn”, vantar raunveruJbragðið. Ekki svo, að höfundur-
inn fari meö skynhelgi, en sumt er svo heilagt í tilverunni, að það
þolir engan tilbúning, jafnvel þó saklaus sé og runninn af góöum