Búfræðingurinn - 01.01.1934, Blaðsíða 42

4o
þá hefir j>að í för raeð sér kalsíumskort í líkamanum. Þá hefir því
einnig verið slegið föstu,að við loftinndælingu í júgrið,eykst kals-
íumforði blóðsins', ennf remur, að hægt er að Irakna doöa raeð |:ví,að dæia
upplaush vissra kalsíumsaita inn 1 blóðið,og vík ég að þvi seinna.
Sanrsóknir bessar hufa aðallega veriðxfrankvæmdar af nollenskrm og
ameriskurr. visindainöimpm. Sérstakiega raá nefna Ho 11 endinginn 3‘jolleraa
og saraverkamenn hans.
RÓtt er að atlriga nokkuð elnkenni doðans,þvi að þau eru rajög
ra.isniun.andi. Eg skaiv^yrst x;ysa hmura vén’julegu einkennum hans.
Oftast veik.jast kýr^af^doða skömmu^eftir burðinn,venjulega á fyrstu
3,dogunum.Stundum fá þó kýr doða rétt fyrir burðinn eða með kálfs-
sóttinni.Þess eru eiÉni.g dæmi,að k.ýr fái doða fleiri vikum eóa jafn-
vcl mánuðura eftir burð-,en freraur er bað,sjaldgæft.Sérstaklega eru
bað góðar mjólkarkýr-,velmeðfarnar,sera fá doða,og venjulega ,er^þær
standa upp á sitt bezta,kvað nytiíæó snertir eða að 4. og 5. kálfi.
^ftirtektarvert er það einnig,að þær kýr,sem
freraur doða en hinar,sem eiga hart í.Stritli
ur fá iiijög sjaldan doða.
Eyrstu einkenni doðans eru :Iystarleysi eða fullkomið átleysi,
tregar og oft nokkuð harðar hægðir eða hægðaleysi.Kýrin verður- óróleg
stjoklar og stendur gleitt raeð frarafætur.Upp úr þessu fer kýrin að-
riða að aftan og titringur keuur í hana og loks fiettur^hún ,gerir
tilrnunir til að standa upp,en oftast árangurslausar.Þa færist venju-
lega mók yfir kúna,hún heldur varla hcfði.Ilálsinn er oftýoe^gður
fa
gengur burðurinn vel,
lur og fyrsta-kálfslcvxg-
igur liöf-
aftur^raeð hlið,og sé hann réttur og höfðinu snúið fram,þá
uðið í sörau skorður,jafnskjótt og því er sleppt.Stundum styður kýrin
neöri kjálka^á jötubarminn eóa golfiö eða hún liggur á hliðinrii og
teygir frá sér allar fætur.Augun eru dauf,vot og^innfallin,hor.nhimnan
tilfiriningalítil eða tilfinningalaus,þannig að kýrin lokar ekki aug-
unum,b5tt hornhiranan sé snért-kýrin liggur sera dauð væri.Slagæðin
finnst ögreinilega og eru hjartaslögin venjulega tíðari en eðlilegt
er.Cndmnin er erfið,og oft heyrast stunur og korr.Kokið er laraað og
kýrin gétur því ekki 'kyngt, slcf an rennur bvi. fram úr henni. Koraið get-
ur íprir}að munnvatn og. fóðura'gnir lendi i barkanura, enda eru þess dærai
að kýr fai lungnabólgu uppúr doða.Alltaf skyldi varast að hella ofan
ikki
upp.
Mjolk-
iðli-
legt er og raunar oft 1-2" gráðura ,!stundura meiýia.Eyru og fætur eru óeðli-
lega köld. Þetta^er sú tegund,doða,'sem aígengust er,og koma þessi
einkenni oft fram á sköramum tíraá—jafnvel 1-2. kíst. Önnur tegund doð-
ans or með þeira hætti,að aðallega ber a lömun melting;afæranna(vamba-
löraun, tregða á sau.r og þvagi) ,kyrin getur staðið, en er þunglamaleg
og reikandi?ef hún hreyfir sig.Þriðja.tégundin er þannig,að kýruar
liggja að visu og geta ékki staðið'”upp, en haldá hofði ?eru líflegar í
augunum^og jortra . jafnvel öðru hvoru./Fjórðu''togundimii ^fvlgja krampar
mikill oroleiki og jafnvel æði.Krampárnir eru stunduru 'í öllura vöðvijuu
likamans,en oftar aðeins í höfuð- og hálsvöðvum.Þessári 'tegund doða
fylgir oftast^aukinn líkamshiti._
Eg vik nu aftur að þeirri skooún,sem fyr"var minnst á,að doðinn
stafi af kalsíumskorti í blóðinu-p-ða röskun á kalsxum.jafnvægmnu í —
likamanum.Mönnum ber saman.um það,að prýðilega hafi tekist"að lækna
.doða með því,að dæla mpplausn ymsrer kalsíumsalta inn í b'lóðið.Aðallega
hefir verið notuð lo'% kalsíumklorið-upplausn,ennfreraur kaisluraklorið
og magnesíumklorið í sameiningu.Prcf. vöjollema hefir gert víðtækar
tilraunir með þessum upp1ausnura,og gerur hann þess.að áídl
hollenzkir dýralæknar notað þessaÚriæknirigáraðferð í 2oo^°
sem hann veit ura og hafi gefist^mæta vei.
t ' Prof. Hupka(við dýralæk.viaháslcólann í . Hann'over) hefir reynt kals-
íumlækningu á 84 doðaveikum kúm ag komu tíl greina allar þær 4 tegund-
ir doðans,sem ég hefi^.getið /íun.Hja flestura pessara lua(33) kom doðinn
í ljos með hinum^venjulegu /íinkennum'tmáttleysi, getuléysi til að standa
upp og móki.27 kýr átu- ekki,riðuðu að aftan,en gátu*samt staðaio.13
gatu ekki^staðið upp,héldu sarat þöfði ýg voru lifiegar í áugunum.
Nokkrar kyr höfðu fengið .doöann rétt fyrir burSnn og enn nokkrar
höfðu krampadoða og^halfgert æðþ.Hupka notaði pllt að J>o g af hreinu
kalsiumkl'orið £>r. kú uppley.st í/3oo g af eimdu(destillereöu) vatni,
ennfremur kalsiuraklorið 4o g + 1) g magnesíuraklörið uppleyst i 4oo g
1931 hafi
fllf ellum.,