Morgunn - 01.12.1986, Page 10

að það er einmitt Isafold, sem geymir þennan boðskap
prestaskólakennarans:
Ræðumaður byrjaði mál sitt á að taka það fram, að
kröfurnar um meira frelsi hefðu tekið að gera vart við
sig á öllum svæðum mannlífsins og sýndi fram á, að
þetta stæði í nánu sambandi við það, að mönnum hefði
vaxið skilningur á gildi hins mannlega 'persónuleika yfir
höfuð.5
AÐDRAGANDI OG UPPHAF
Upphaf nútíma sjnritisma og guðspeki.
Spíritisminn og önnur dultrú nútímans á sér að sjálf-
sögðu ýmsar og margslungnar rætur, sumar langt aftur í
fortíð mannsins. Ekki er þó vænlegt til skilnings á spíri-
tismanum á 20. öld að setja jafnaðarmerki milli andartrú-
ar þeirra, sem einkennir frumstæð þjóðfélög (anímismi),
og nútíma spíritisma, þó svipuð fyrirbrigði sé að finna í
frumstæðri andatrú og meðal spíritista. Viðfangsefni okk-
ar birtist í gjörsamlega öðru menningarlegu og félagslegu
samhengi, þannig að fræðilegar skýringartilgátur geta
þangað litið sótt, enda hefur áðurnefnt jafnaðarmerki oft-
ast verið sett í hita baráttunnar gegn spíritismanum. Leif-
ar af andatrú má finna í flestum trúarbrögðum heims, einn-
ig hinum svokölluðu æðri trúarbrögðum. Þegar leitað er
að upptökum þess spíritisma, sem við þekkjum á okkar
öld, beinist athyglin fyrst að þeim, sem helst voru mótaðir
af nútíma viðhorfum og mesta höfðu menntunina, ekki að
þeim sem einangraðir voru við frumstæð skilyrði. Annað
mál er það, að duiarfull fyrirbrigði er að finna í þjóðsögum,
og nægir þar að nefna draugatrúna. Það að spíritisminn
varð fjöldahreyfing eða eins konar alþýðutrú (popular
religion). Áhugi á spíritískum fyrirbrigðasögum og dular-
fullum atburðum þjóðsagnanna er ekki óskyldur eins og
getið verður hér á eftir. Hér reikna ég með þrem flokkum
4. Leturbreyting höfundar, Isafold. 9.7. 1899.
8
MORGUNN