Sjómaðurinn - 01.12.1943, Blaðsíða 22

4
SJÓMAÐURINN
svo eðlilegt og þeim svo nauðsynlegt, á innilolc-
unartímum
Hinsvegar geta þeir nú ekki neilað því, að það
er Diesel að þakka að miklu eða öllu leyti, að þeir
liafa nú mörg milljón diesel-hestöfl í gangi, sein
ekki eyða nema 170 grömmum í hvern hestafls-
tírna.
Italir, Japanir og U.S.S.R. urðu seinir til með
byggingu Dieselvélanna. En nú á siðari árum liafa
öll þessi lönd lagt milda áherzlu á byggingu þeirra,
og eiga nú mörg hraðskreið og falleg Dieselskip.
Þó hefir Japan lagt einna mesta álierzlu á hygg-
ingu þeirra á síðari árum, síðan þeir fundu hvaða
kjörgripi þau voru til að sigla með silkið og
aðrar vörur, sem mikið þurfti að flýla fyrir á
markaðinn, yfir Kyrrahafið til Ameríku, og víðar
til fjarlægra landa
Til að skýra frá uppruna, framþróun og hvernig
Dieselvélarnar unnu sér fyrst traust, verður að
geta liér nokkurs mannsins, sem fann þær upp
og starfi Iians í þágu þeirra á byrjunarstiginu.
Rudolf Diesel.
Rudolf Diesel var fæddur i París. Foreldrar
hans voru Þjóðverjar. í franska stríðinu 1870, þá
12 ára, fluttist hann til Englands og stuttu síðar
til frænda sins í Augsburg. Eftir 5 ára nám í skóla
hjá honum tók Diesel það hezta próf, er þá þekktist,
enda enginn gjört hetur siðan. I Munich Technical
College fór Diesel aftur úr skóla með hærra prófi
en noldcur hafði gjört áður í allri sögu skólans.
Prófessor Carl Linde var skólastjóri við Munich
Teknical College á þessum tíma, en frostvélar hans
voru meðal annars byggðar lijá Sulzersbræðrum i
Winterhur. Diesel vann nokkra mánuði þarna, en
eftir að liafa lokið námi beiddi Linde hann að
fara til Parisar og setja þar á stofn Linde-verk-
smiðju. Að þessu starfaði Diesel í París samfleytt í
10 ár. Hann vann af miklum áhuga og oft hæði
daga og nætur.
Á þessum tíma datt lionum það í hug, að hægt
mundi vera að búa til vél, er tekið gæti fram bæði
þáverandi gufuvél og Olto Cycle mótornum.
Árið 1888 er sagt að Diesel liafi ákveðið að gjöra
tih’aun með nýja vél, sem hann hafði sjálfur gjört
uppdrátt að.
Um þessar mundir voru ýmsir erfiðleikar fyrir
Þjóðverja að vera i Frakklandi. Yildi þá Linde að
Diesel færi þaðan til Rerlinar og stæði fvrir verzl-
un hans þar. Þetta gjörði Diesel 1890.
Á þessum, tima var stéttaskipun i Þýzkalandi
mjög ákveðin. En það likaði Diesel illa, sem glöggt
sést á riti, sem út kom eftir hann ári siðar, „Soli-
darsimus“. Diesel var uppreisnarmaður í hjarta
sínu. IJann fylgdi ekki neinum sérstökum stjórn-
málaflokki, en áleit stjórnmálamenn ófullkomna.
Hann liafði lifað undir frönskum áhrifum, var
framtíðar Evrópumaður. Og þó hann tryði á fram-
farir i framtíðinni var liann efafullur, meðan
vandamál þjóðfélagsins voru óleyst, og áleit hann
hakgrunn menningarinnar á þeim tíma óþekktan
og ef til vill vondan.
í febrúar, hinn 28., árið 1892 fékk Diesel einka-
leyfi fvrir vél, sem liann hafði teiknað, lijá þýzk-
um yfirvöldum.
Næstu mánuði á eftir skrifaði liann verksmiðj-
unni í Augsburg, til að vekja áhuga hennar á upp-
finningu sinni, en fékk ekki svar, sem honum
líkaði.
Þá tók hann það ráð, að gefa út bók um upp-
finning sína, teikningar og útskýringar á sinni fyr-
irhuguðu vél, sem hann liélt fram að taka mundi
fram gufuvélinni og koma mundi í hennar stað.
Þessi bók vakti slrax mikla eftirtekt og varð
meðal annars til þess, að Diesel komst að samn-
ingum við vélaverksmiðjuna í Augsburg og við
Krupp.
Samningar voru undirskrifaðir. Eftir þeim átti
að smíða tilraunavél, eftir fyrirsögn Diesels, en
hann átt að fá greidd 40.000 ríkismörk meðan á
smíðinu slæði.
Eftir finnn, mánuði var vélin tilbúin, og Diesel,
fullur eftirvæntingar, kom til Augsburg lil að halda
tilrauninni áfram.
Yélin átti að nota olíu, en ekki kolasalla, eins
og sumstaðar er haldið fram. 10. ágúst 1893 setti
Diesel vélina i gang. Olíu var dælt inn frá olíu-
dælu. Frá vélinn lcom hvellur, eins og stórt fall-
byssu skot. Það var allt, vélin vildi ekki ganga.
En reynsla var þarna fengin fyrir þvi, að olía,
spraulað inn í rúm með háum loftþrýstingi, veld-
ur ílcveikju og sprengingu.
En vélin vildi elcki ganga, livað þá heldur fram-
leiða afl. „Cylinderinn" varð strax skítugur, ventl-
ar og stimpilhringir urðu óþéttir og samanþrýst-
ingurinn varð minni og minni. Diesel varð hér
fyrir miklum vonbrigðum; gafst samt ekki upp, en
fór nú til Berlínar til aið teikna nýja vél.
Það liðu fimm mánuðir, áður en sú vél varð lil-
búin. Diesel hafði nú inigsað sér eldlofts-innspraut-
ingu. En vélin vildi samt sem áður ekki ganga.
Margvíslegar tilraunir voru nú gerðar, aðallega
á innsprautingunni, þar til að betri árangur náðist.
Með því að olian kæmi inn á vissum tíma, urðu