Sindri - 01.10.1922, Blaðsíða 7

SINDRl
FITUHERÐSLA
109
auðsætt, að feitin bindur jafnmargar frumeindir af vetni og
joði.
]eg gat þess, að örðugleikarnir við herðsluna væru margir.
Oftlega kemur það fyrir, að til þess að fá efnabreytingar
til að gerast þarf lítið eitt af einu eða öðru efni, sem verið
getur að eigi taki neinn beinan þátt í efnabreytingunni og að
minsta kosti eyðist ekki, nema að því leyti sem óhjákvæmilegt
er, að eitthvað farist í meðferðinni. Ahrifum þessara efna mætti
líkja við áhrif þau, sem smurningsolía venjulega hefir á stirða
vjel. Þau eru nokkurskonar smurningsolía, sem nauðsynleg er
til þess, að efnabreytingin geti gengið liðugt. Þesskonar efni
er nefnt »katalysator«, sem á íslensku mætti, til bráðabirgða
að minsta kosti, kalla »tengi«. Tengjarnir eru nú farnir að
hafa geysimikla þýðingu í ýmsum iðnaðargreinum. T. d. má
geta þess, að við tilbúning á saltpjetursýru, eftir Habers að-
ferð, er einmitt notaður tengir. Og til dæmis um, að ekki er
ávalt hlaupið að því að fá brúklegan tengi, nægir að benda á
það, að á seinustu árum hefir verið unnið að því á »Poly-
teknisk Læreanstalt« í Kaupmannahöfn að finna Habers-tengi,
en mjer er ekki kunnugt um, að neinn árangur sje orðinn.
Það er mjög hentugt, að það þarf sáralítið af þessum efnum,
en á hinn bóginn eru þau mjög næm fyrir ytri áhrifum. Það
er mesti fjöldi efna, sem verkar á þau eins og eitur á mann-
legan líkama og gerir þau algerlega óvirk.
Við olíuherðsluna er nú einmitt notaður slíkur tengir (tengir
saman vetnið og feitina). Mest er notað nikkel eða nikkelsýr-
ingur (nikkeloxyd), og eru auðvitað komnar upp margar að-
ferðir til þess að búa til þenna tengi, sem í raun og veru alt
er undir komið. Kemur þar bæði til greina tilbúningurinn og
eins það að verja hann fyrir áhrifum þeirra efna, sein gera
hann óvirkan.
Það, sem maður í fyrsta lagi verður að krefjast af góðum
tengi, er það, að hann valdi hraðri efnabreytingu og sje ekki
næmur fyrir áhrifum annara efna. Ennfremur hefir það þýð-
ingu, að hann verki við lágan hita, því við háan hita er hætt
við, að feitin, sem herða á, klofni sundur. Tengir, sem inni-
heldur nikkel, verkar lítt við lægri hita en 160° C. Palladium,