Morgunblaðið - 30.03.2009, Blaðsíða 14

14 FréttirVIÐSKIPTI | ATVINNULÍF
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 30. MARS 2009
Í HNOTSKURN
»Raunávöxtun LSR var íheildina séð neikvæð um
25,3% á síðasta ári.
»Meðalraunávöxtun síðustufimm ára hefur því verið
um 0,5%, en 2,1% sé horft til
síðustu tíu ára.
»Miðað er við að raun-ávöxtun verði að vera 3,5%
að meðaltali á ári.
Eftir Bjarna Ólafsson
bjarni@mbl.is
RAUNÁVÖXTUN Lífeyrissjóðs
starfsmanna ríkisins, LSR, var nei-
kvæð upp á 25,3% á síðasta ári, sam-
kvæmt uppgjöri sjóðsins. Þá var
raunávöxtun Lífeyrissjóðs hjúkr-
unarfræðinga, LH, neikvæð um
26,7% á sama tímabili.
Meðaltal hreinnar raunávöxtunar
LSR síðustu fimm ára var því 0,5%,
en hjá LH var hún neikvæð um 0,1%.
Eins og áður hefur komið fram er
miðað við að raunávöxtun lífeyr-
issjóða verði að vera um 3,5% á ári
eigi þeir að standa undir skuldbind-
ingum sínum.
Í uppgjörinu kemur fram að af-
skriftir sjóðanna tveggja á árinu
nemi samtals 23,4 milljörðum króna
og við þær bætast varúðarfærsla
vegna framvirkra gjaldeyrissamn-
inga upp á 18,2 milljarða króna.
Vegna þess að skuldajafnað verður
milli gjaldeyrissamninganna og
skuldabréfa frá bönkunum tengjast
þessar tvær tölur mjög náið. Ekki
fengust upplýsingar um hlutfall af-
skrifta, en ef miðað er við eign sjóðs-
ins í skuldabréfum lánastofnana og
fyrirtækja í ársbyrjun 2008 nema af-
skriftirnar um 70%.
Haukur Hafsteinsson, fram-
kvæmdastjóri LSR, segir að mjög
gaumgæfilega hafi verið farið yfir af-
skriftarþörf vegna fjárfestinga í
skuldabréfum fjármálastofnana og
fyrirtækja. „Starfsmenn okkar
gerðu það í samstarfi við ríkisend-
urskoðun. Afskriftarþörfin var metin
eftir bestu getu og ekkert gert til að
reyna að fegra tölurnar að þessu
leyti.“ Segir hann að SPRON og
Straumur hafi fallið eftir áramót og
því hefði tæknilega ekki þurft að
færa afskriftir þeirra vegna í árs-
reikning fyrir árið 2008. „Við
ákváðum hins vegar að færa af-
skriftir vegna fjárfestinga í bréfum
þessara fyrirtækja í reikninginn.“
Komið hefur fram gagnrýni á störf
sjóðsins, m.a. frá Pétri Blöndal al-
þingismanni, sem sagði í viðtali á
Stöð 2 að ógreidd ábyrgð ríkisins
vegna LSR næmi allt að 440 millj-
örðum króna og sagði hana því jafn-
ast á við kostnað vegna Icesave-
reikninga Landsbankans.
„Þarna var Pétur að tala um eldri
deild sjóðsins, svokallaða B-deild.
Um hana gilda eldri reglur og var
henni lokað fyrir nýja sjóðfélaga árið
1997. Núna eru um 80% sjóðfélaga
okkar í A-deildinni. Gamla kerfið
byggðist ekki nema að litlu leyti á
sjóðssöfnun, heldur var að miklu
leyti um gegnumstreymiskerfi að
ræða. Þýðir það að ríkissjóður borg-
ar stóran hluta skuldbindinganna í
formi lífeyrisgreiðslna.“
Gatið 270 milljarðar
Segir hann vissulega áhyggjuefni
hversu háar skuldbindingarnar séu,
en að Pétur nefni þó ekki í gagnrýni
sinni að sjóðurinn eigi talsverðar
eignir upp í þessar skuldbindingar.
Hrein eign B-deildar var í árslok
2008 tæpir 173 milljarðar króna og ef
miðað er við áðurnefnda 440 millj-
arða er gatið, sem fylla þarf upp í, um
267 milljarðar króna.
„Þá ber að hafa í huga að skuld-
bindingarnar koma til greiðslu á
u.þ.b. fimmtíu árum og miðað við
stöðu sjóðsins núna mun ríkið ekki
þurfa að leggja til viðbótarframlag
næstu tíu árin eða svo að öllu
óbreyttu,“ segir Haukur.
Þegar til þess komi að ríkið þurfi
að leggja aukalega til sjóðsins verði
útlit í efnahagsmálum væntanlega
orðið öllu bjartara en nú sé.
A-deild LSR byggir á sjóðssöfnun-
arkerfi, eins og flestir aðrir lífeyris-
sjóðir. Sá er munurinn hins vegar á
deildinni og öðrum sjóðum að standi
sjóðurinn ekki undir skuldbindingum
þarf að auka iðgjöld, en ekki er hægt
að skerða réttindi, nema Alþingi
breyti lögum um sjóðinn. Iðgjöldin
eru greidd af launagreiðendum og er
ríkið stærst þeirra. „Trygginga-
fræðileg staða A-deildarinnar er í
árslok 2008 neikvæð um 13,1%, sem
er innan lögbundinna 15% marka.
Því kemur ekki sjálfkrafa til aukn-
ingar iðgjalda, en staða deildarinnar
veldur vissulega áhyggjum. Hafa ber
hins vegar í huga að ólíkt og hjá
mörgum sjóðum hafa réttindi sjóð-
félaga ekki verið aukin vegna ávöxt-
unar sjóðsins á undanförnum árum,
heldur hafa aðeins fylgt hækkunum á
neysluverðsvísitölu.“
Raunávöxtun LSR var
neikvæð um 25,3% í fyrra
Framkvæmdastjóri segir að aukaframlag verði ekki nauðsynlegt næstu 10 árin
Morgunblaðið/Sverrir
Veldur áhyggjum Framkvæmdastjóri LSR segir afkomu sjóðsins í fyrra vissulega valda áhyggjum, en að auknar
álögur á ríkið muni ekki koma fram næstu tíu árin. Ekki er hægt að skerða greiðslur úr sjóðnum.
EINS og fram hefur komið und-
anfarna daga var raunávöxtun líf-
eyrissjóðakerfisins afar slæm í
fyrra. Aðstæður hafa vissulega ver-
ið afleitar og er því ekki að undra
að lífeyrissjóðirnir hafi orðið fyrir
búsifjum.
Skuldbindingar margra sjóða eru
langt umfram eignir þeirra og þarf
með einhverjum hætti að brúa það
bil. Það er hægt með þrennum
hætti. Í fyrsta lagi er hægt að
skerða réttindi núverandi lífeyr-
isþega og munu nokkrir sjóðir nú
þegar hafa ákveðið slíka skerðingu.
Þá geta sjóðir hækkað iðgjöld sem
launþegar greiða í sjóðina og gæti
það létt undir með sjóðunum.
Þriðji möguleikinn er svo að
ávöxtun á næstu árum verði svo
góð að hvorki þurfi að skerða rétt-
indi né hækka iðgjöld. Ein leið, sem
fær væri í því sambandi væri að
flytja aftur heim erlendar eignir
sjóðanna og nota þær til að kaupa
verðbréf af erlendum aðilum.
Erlendir krónubréfaeigendur
vilja ólmir losna við þessar fjárfest-
ingar og hugsanlega væri hægt að
ná við þá hagstæðum samningum.
Ekki væri vitlaust fyrir lífeyrissjóð-
ina að nýta sér veikt gengi krón-
unnar með þessum hætti. Að lokum
má nefna að með kaupum á verð-
tryggðum ríkistryggðum bréfum
geta lífeyrissjóðirnir reiknað sér
raunverulegan gengishagnað við
kaupin sem rétt gæti stöðu þeirra.
Skert rétt-
indi, hærri
iðgjöld
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Peningar Færi gæti verið fyrir sjóð-
ina að flytja fé heim til Íslands.
Gætu nýtt sér lágt
gengi krónunnar
EIGN Lífeyrissjóðs verzlunar-
manna í fyrirtækjaskuldabréfum var
metin með varfærnum hætti í upp-
gjöri sjóðsins fyrir síðasta ár og færð
verulega niður. Kemur þetta fram í
yfirlýsingu sem forstjóri LV, Þor-
geir Eyjólfsson, hefur sent frá sér.
„Í fréttaskýringu í Morgunblaðinu
sunnudaginn 29. mars 2009 er um-
fjöllun sem lýtur að því að raunveru-
leg staða lífeyrissjóðanna sé mun
veikari en opinberar tölur gefa til
kynna. Sú umfjöllun sem þar kemur
fram á ekki við um stöðu Lífeyris-
sjóðs verzlunarmanna.
Hvað eign LV í erlendum skulda-
bréfum varði þá sé hún óveruleg í
hlutfalli af eignum sjóðsins og alfarið
í formi eignar í erlendum skulda-
bréfasjóði sem fjárfestir í dreifðu
safni erlendra ríkisskuldabréfa.
Metin áhrif þeirra áfalla sem dunið
hafa á síðan um áramót með falli
Straums, SPRON og Sparisjóða-
bankans leiða til þess að áætluð
tryggingafræðileg staða versnar um
1,6% sem þýðir að hún færi úr -7,2% í
-8,8% sem hefur ekki bein áhrif á
réttindi og lífeyri sjóðfélaga. „Sjóð-
urinn átti ekki óveðtryggð skulda-
bréf/víxla nokkurra fyrirtækja sem
verið hafa í fréttum að undanförnu
t.d. Stoða, Landic Property, Nýsis,
Milestone, Baugs, Teymis, 365, Kög-
unar, Mosaic Fashions og Atorku.“
Skuldabréf Exista voru færð niður
um 60%, FL Group um 90%, Samson
um 95% og Eimskips um 60%. Hins
vegar voru bréf Alfesca og Bakka-
varar ekki færð niður.
Fóru ekki til Rússlands
Þá segir í yfirlýsingunni að for-
stjóri og starfsmenn eignastýringar
sjóðsins hafi á árunum 2005 til og
með 2008 farið í fjórtán kynnisferðir
fyrirtækja. Ferðirnar hafi flestar
verið tveggja til þriggja daga vinnu-
ferðir.
„Kynnisferðirnar tengdust kynn-
ingu á erlendri starfsemi félaganna
sem í hlut áttu. Við eignastýringu er
gagnlegt að kynnast stjórnendum
hlutafélaga og hugmyndum þeirra
um framtíðarsýn félaganna. Það er
sérstaklega mikilvægt þegar um
viðamiklar breytingar er að ræða í
rekstri félaganna líkt og þegar um
kaup á öðrum fyrirtækjum er að
ræða,“ segir í yfirlýsingunni.
Hvað aðrar ferðir varðar hafi for-
stjóri sjóðsins í undantekningartil-
vikum, einu sinni til tvisvar á ári,
þegið boð í veiði innanlands. „Starfs-
menn lífeyrissjóðsins hafa ekki tekið
þátt í veiðiferðum erlendis, t.d. til-
vitnaðri ferð Morgunblaðsins til
veiða í Rússlandi, fóru ekki á úrslita-
leik í Meistarakeppni Evrópu í
Aþenu, tóku ekki þátt í ferðum
tengdum akstursíþróttum og hafa
ekki þegið boð í skíðaferðir eða golf-
ferðir á erlenda grund.“
Varfærið mat eigna sjóðsins
 Forstjóri Lífeyrissjóðs verzlunarmanna segir umfjöllun um raunverulega stöðu
lífeyrissjóða ekki eiga við um LV  Fóru í fjórtán kynnisferðir síðustu fjögur ár
LV Þorgeir Eyjólfsson, forstjóri
Lífeyrissjóðs verzlunarmanna.
ÍSLENSKIR launþegar hafa al-
mennt ekkert val um það í hvaða
lífeyrissjóð þeir greiða, að séreign-
arsparnaði undanskildum. Þrátt
fyrir það hafa sjóðfélagar ekki
nema óbein áhrif á skipun stjórna í
sjóðina. Samtök launþega, verka-
lýðsfélögin, skipa almennt hluta
stjórna sjóðanna.
Launþegar, sem með réttu má
kalla eigendur sjóðanna, geta því
ekki kosið stjórnir sjóðanna beint.
Reglur um skipan stjórna ein-
stakra sjóða eru sumar komnar til
ára sinna. Má sem dæmi nefna að
Kaupmannasamtök Íslands skipa
einn af átta mönnum í stjórn Lífeyr-
issjóðs verzlunarmanna. KÍ hafa
hins vegar ekki lengur hlutverk á
vinnumarkaði. Þess í stað eru þau
eins konar fjárfestingar- og styrkt-
arsjóður sem styðja á við þróun
verslunar í landinu. SVÞ hafa sóst
eftir sæti KÍ í stjórn sjóðsins en
ekki fengið.
Hafa ekki
áhrif á skip-
un stjórna