Morgunblaðið - 01.05.2009, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. MAÍ 2009
Baráttudagverka-manna
ber upp við und-
arlegar að-
stæður að þessu
sinni. Hinir
lægst launuðu
hafa mátt horfa
upp á það und-
anfarin ár að munurinn á
lægstu og hæstu launum
hefur margfaldast. Á þess-
um tíma var þó bót í máli
að kjör hinna lægst laun-
uðu fóru engu að síður
batnandi og kaupmáttur
launa þeirra jókst, þótt
ekki væri það í neinni lík-
ingu við þá hæst launuðu.
Þegar bankarnir hrundu
í haust reið gríðarlegt
högg yfir allt samfélagið,
flest fyrirtæki standa mun
veikari fótum eftir góð-
ærið en fyrir það og stöð-
ugt fjölgar á atvinnuleys-
isskrám. Sömuleiðis hafa
kjör vinnandi fólks versn-
að til muna vegna hruns-
ins. Þar kemur tvennt til.
Margar stéttir hafa fallist
á launalækkun til þess að
auðvelda atvinnurek-
endum þungan róður. Að
auki hefur hrun krón-
unnar leitt til verðhækk-
ana og rýrir það enn
kaupmátt upphæðarinnar,
sem kemur upp úr launa-
umslaginu. Á nokkrum
mánuðum hafa íslenskir
launþegar dregist ræki-
lega aftur úr fólki í sam-
bærilegum störfum í ná-
grannalöndunum.
Nú hljóta hreyfingar
launþega því að spyrja sig
með hvaða hætti þetta bil
verði brúað að nýju. Við
stéttarfélögum blasa nú
mótsagnakennd skilyrði.
Kjörum umbjóðenda
þeirra hefur hrakað svo
mjög að leita þarf langt
aftur til að finna sambæri-
leg dæmi. Hins vegar er
ekki gefið mál að hefð-
bundnar launakröfur yrðu
í raun til að bæta kjör
launafólks af þeirri ein-
földu ástæðu að stórfelld
hækkun launa myndi fyrst
og fremst ýta undir verð-
bólgu, sem yrði fljót að
éta upp hækkunina auk
þess sem vísitalan ryki
upp með tilheyrandi áhrif-
um á höfuðstól verð-
tryggðra lána.
Hvað á þá forusta stétt-
arfélaga að taka til bragðs
þegar meira að segja á
vinstrivæng stjórnmál-
anna er talað um að komið
geti til áfram-
haldandi launa-
lækkana og
kjararýrnunar?
Framundan er
augljóslega
varnarbarátta,
sem verður í því
fólgin að koma í
veg fyrir áfram-
haldandi kjaraskerðingu.
Stéttarfélögin verða að
veita jafnt atvinnurek-
endum sem ríkisvaldinu
rækilegt aðhald. Ef laun-
þegar halda að sér hönd-
um verða aðrir að gera
það líka. Atvinnurekendur
og hið opinbera geta engin
áhrif haft á það sem gerist
úti í heimi, en þeim ber
skylda til að gera sitt ýtr-
asta til að tryggja stöð-
ugleika í íslensku efna-
hagslífi. Hið opinbera
verður að átta sig á að
hækkun gjalda og álaga
hefur bæði bein og óbein
áhrif. Hækkun á áfeng-
isgjaldi veldur ekki aðeins
hækkun á áfengi, heldur
einnig á lánum almenn-
ings.
Stjórnendur fyrirtækja
verða einnig að sýna
ábyrgð og forðast hækk-
anir umfram þær sem
óhjákvæmilegar eru vegna
hruns krónunnar og
hækkunar aðfanga.
Í raun eru engar for-
sendur til þjóðarsáttar
eftir bankahrunið – það
ríkti engin þjóðarsátt um
að deila ávöxtunum af
góðærinu. Almenningur
þarf hins vegar að taka af-
leiðingunum og axla byrð-
arnar af uppbyggingunni,
sem nú fer í hönd, og það
má ekki gleymast í svart-
holi gullfiskaminnisins
þegar hjólin fara að snú-
ast á nýjan leik – hvenær
sem það verður. Þá verður
að gæta þess að ekki verði
að nýju farið í sama farið
með einkavæðingu og eft-
irlitsleysi. Það verður að
tryggja að uppbygging ís-
lensks efnahags fari fram
með þeim hætti að allir
njóti góðs af. Það þarf að
tryggja viðskiptafrelsi, en
koma um leið í veg fyrir
að örfáir aðilar geti ginið
yfir öllu sem hreyfist.
Hlutverk verkalýðshreyf-
ingarinnar verður á næstu
misserum ekki síst fólgið í
að veita stjórnvöldum og
atvinnulífi aðhald til þess
að uppbyggingin eftir
hrunið verði ekki næsta
rannsóknarefni.
Hlutverk verkalýðs-
hreyfingarinnar
verður á næstu
misserum ekki síst
fólgið í að veita
stjórnvöldum og at-
vinnulífi aðhald.}
1. maí
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
J
æja, ég tilheyri víst elítunni. Ég
þakka hólið. Ég er Evrópusinni.
Það eru nokkur ár síðan ég sann-
færðist um að Ísland ætti að sækja
um aðild að Evrópusambandinu, en
það eru aðeins nokkrir dagar síðan ég sá
fyrst ástæðu til að kynna þá skoðun fyrir öðr-
um. Á næstunni mun fólk skipa sér í fylk-
ingar. Víglína verður dregin milli Evr-
ópusinna og andstæðinga aðildar. Það verður
töluvert um skotgrafahernað. Meirihluti alls
þess sem fram mun koma í umræðunni verð-
ur með áróðursstíl, þ.e. einstrengingslegur
málflutningur með það að augnamiði að fegra
aðra hlið málsins með stílbrögðum og útúr-
snúningum. Þetta mun gilda jafnt um báðar
fylkingar.
Ég vil nota þetta tækifæri og lýsa því hér með yfir að
í öllum skrifum mínum og málflutningi um Evrópumálið
mun ég ekki beita áróðri. Ég mun aldrei vísvitandi
fegra mína hlið málsins á kostnað málefnalegrar um-
ræðu. Ég mun aldrei gegn betri vitund snúa út úr góð-
um rökum andstæðinga aðildar með stílbrögðum eða
hótfyndni. Ástæðan er sú að ég veit sem er að útúr-
snúningur og áróður gagnast aldrei málstaðnum þegar
til lengri tíma er litið. Auk þess er of mikið í húfi til að
varpa því á bálköst hnyttni eða gremju.
Fyrir Evrópusambandsaðild eru ýmis rök með og á
móti. Evrópusamandsaðild er ekki lausn á efnahags-
kreppunni. Þeir sem aðeins eru fylgjandi aðild vegna
þess að þeir trúa að hún sé neyðarúrræði
vegna efnahagskreppunnar eða lausn allra
vandamála sem að henni lúta ættu að endur-
skoða hug sinn til aðildar. Með slíku viðhorfi
er slæmt að stofna til áratuga langs stjórn-
mála- og viðskiptasambands. Slíkt samband
skal aðeins stofna með viðhorfi sem nær
langt úr fyrir líðandi stund og snýst um
miklu meira en efnahag og viðskipti.
Að þessu sögðu er ljóst að um Evrópu-
sambandsaðild gilda að hálfu leyti tilfinn-
ingarök. Það má líkja þessu við hjónaband.
Um gagnsemi hjónabands tveggja aðila gilda
að hálfu leyti efnahagsleg og hagnýt rök og
að hálfu leyti óútskýrðar tilfinningar sem
enginn getur gerst svo hrokafullur að útlista
í nokkrum setningum eða greinarstúf. Það sama gildir
um þetta. Pössum okkur á að aðskilja tilfinningar frá
staðreyndum og lofum hvert öðru að vera sanngjörn og
málefnaleg í umræðu um Evrópusambandsaðild.
Auk þess sé ég enga ástæðu til að rífast um málið að
svo stöddu. Mér heyrist öll stjórnmálaöfl vera reiðubúin
til að láta þjóðina kjósa um málið. Er þá ekki fyrsta
skrefið að ákveða hvenær kosning fari fram? Og varla
verður kosið nema samningstilboð liggi fyrir, svo það er
óumflýjanlegt að sækja um aðild. Við förum varla að ríf-
ast um það? Það væri varla málefnalegt. Andstæðingar
aðildar! Hugsið ykkur að minnsta kosti tvisvar um áður
en þið svarið því.
bergur.ebbi.benediktsson@gmail.com
Bergur Ebbi
Pistill
Varúð! Evrópuáróður
Vinsæll forseti þrátt
fyrir kreppuna
FRÉTTASKÝRING
Eftir Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
H
efð er fyrir því í Banda-
ríkjunum að gera upp
fyrstu 100 daga nýs
forseta í embætti, en
þau þáttaskil urðu nú í
vikunni. Barack Obama sagðist á sín-
um tíma vilja sameina sundraða þjóð
og deila má um hversu vel það hafi
tekist. En Obama og menn hans eru
sáttir við að forsetinn skuli nú, þrátt
fyrir kreppuna, njóta stuðnings 63% til
72% kjósenda, ef marka má skoð-
anakannanir. Og 48% segja nú Banda-
ríkin vera á réttri leið.
Michael Kazin, sagnfræðiprófessor
við Georgetown-háskóla, skipar
Obama á bekk með nokkrum forsetum
sem hafi tekist að leggja drög að alger-
um þáttaskilum í Bandaríkjunum á
fyrstu 100 dögunum. Hann sé í hópi
með Franklin D. Roosevelt, Abraham
Lincoln og Ronald Reagan. „Tímarnir
eru ekki jafn erfiðir og á fjórða ára-
tugnum [í tíð Roosevelts] en Obama
hefur brugðist við ástandinu af
hörku,“ segir Kazin.
Obama hefur fyrst og fremst þurft
að kljást við efnahagsmálin en hefur á
skömmum tíma snúið við mörgu sem
forverinn George W. Bush stóð fyrir.
Hann hefur leyft stofnfrumurann-
sóknir, tók ákvörðun um að loka Gu-
antanamo-fangabúðunum, hefur slak-
að nokkuð á samskiptahömlum
gagnvart Kúbu. Minnst hefur breyt-
ingin verið í málefnum Írak og Afgan-
istan og spurning hvort stefnan hefði
orðið mjög ólík ef repúblikanar hefðu
sigrað.
Mýkri stíll í alþjóðamálum
En stíllinn í utanríkismálum er ann-
ar og umheimurinn er nú vinveittari
Bandaríkjunum. Obama leggur sig
fram um að blíðka Evrópuleiðtoga
sem margir hverjir fundu Bush allt til
foráttu. Og ef til vill tekst Obama að fá
Írana að samningaborðinu með því að
draga úr áróðursstríðinu.
En bent er á að kaldur veruleikinn
geti umturnað þessari nýju slök-
unarstefnu. Ef Rússland breytist í al-
gert einræðisríki í anda nýfasisma,
Pakistan hrynur í innbyrðis átökum
eða Ísraelar gera skyndiárás á Íran,
svo að dæmi séu nefnd, er ekki hægt
að leysa málin með mýkri stíl. Fyrst
mun reyna verulega á Obama í al-
þjóðamálum við slíkar aðstæður.
Hart er deilt um stefnuna í efna-
hagsmálum. Sumir segja hana allt of
varkára en aðrir og þá einkum repú-
blikanar, óttast að forsetinn sé að
kollsigla ríkisskútunni og breyta um
leið Bandaríkjunum í sósíalistaríki.
Nánir samstarfsmenn segja að forset-
inn sé fyrst og fremst „pragmatisti“,
þ.e. hann vilji raunhæfar lausnir en
ekki einblína á hugmyndafræði. Er
hann beitti sér fyrir því að þingið sam-
þykkti 787 milljarða dollara framlög til
að styrkja efnahaginn var hann í
reynd aðeins að halda áfram því sem
hægrimaðurinn Bush var löngu byrj-
aður á.
En margir hagfræðingar, þ. á m.
Nóbelsverðlaunahafinn Paul Krug-
man, segja að ganga þurfi miklu
lengra í ríkisstuðningi, annars verði
aðstoðin vindhögg. Krugman er
vinstrisinni en ýmsir markaðs-
hyggjumenn mæla einnig með róttæk-
ari aðgerðum og vilja að ríkið yfirtaki
bankana eins og gert var hér á landi.
AP
Nýr félagi Barack Obama var nærri dottinn í garðinum við Hvíta húsið þeg-
ar hann sýndi nýja heimilishundinn, Bo. Með Obama er eldri dóttirin, Malia.
Mikill meirihluti Bandaríkja-
manna er sáttur við störf Bar-
acks Obama forseta og 48%
landsmanna segja í könnunum að
þjóðin sé nú á réttri leið. Aðeins
44% eru því ósammála.
FORSETINN nýtur þess hve auð-
velt hann á með að ná til almenn-
ings, snilld hans á því sviði er ein-
stök og höfðar til allra þjóða. Og
hann liggur ekki á liði sínu. Á þess-
um hundrað dögum hefur hann
haldið nærri jafn marga meirihátt-
ar blaðamannafundi og George W.
Bush allt fyrra kjörtímabilið.
Heimildarmenn segja Barack
Obama mjög sáttan í Hvíta húsinu,
einkum þyki honum mikils um vert
að geta verið að staðaldri sam-
vistum við eiginkonu sína og börn.
Og ekki má gleyma að fyrir mann
með ómældan áhuga á stjórnmálum
er það gefandi að fá að ráða.
Hann byrjar daginn á líkamsrækt
um hálfsjöleytið, fær sér síðan
morgunverð með fjölskyldunni og
vinnur af kappi. Þá er það kvöld-
verðurinn og loks er hann sagður
hakka í sig lesefni af mörgu tagi á
kvöldin, oft fram yfir miðnætti.
SÁTTUR VIÐ
STARFIÐ
››