Morgunblaðið - 07.05.2009, Blaðsíða 18

FRÉTTASKÝRING
Eftir Magnús Halldórsson
magnush@mbl.is
Þ
rátt fyrir djúpa efnahags-
lægð hafa sprotafyr-
irtæki náð góðum ár-
angri að undanförnu. Þar
ræður mestu að ráðdeild
einkenndi reksturinn í eignabólunni á
undanförnum árum og skuldir reyn-
ast þeim ekki fjötur um fót nú, þegar
verðmæti hafa gufað upp í stórum
stíl.
Davíð Lúðvíksson, forstöðumaður
stefnumótunar og nýsköpunar hjá
Samtökum iðnaðarins (SI), segir
sprotafyrirtæki hafa meiri möguleika
til þess að blómstra nú en fyrir
bankahrunið. „Það hafa einkum þrjú
atriði staðið í vegi fyrir frekari sókn
sprotafyrirtækja. Skortur á fjár-
magni, erfið samkeppnisstaða varð-
andi starfsfólk og erfið samkeppn-
isstaða vegna gengisskráningar. Tvö
af þessum atriðum hafa stórlega
lagast, þrátt fyrir erfiðleikana í efna-
hagslífinu. Eftir sem áður er aðgengi
að fjármagni afleitt. En flest þessara
fyrirtækja hafa lært að það borgar
sig ekki að skuldsetja sig á meðan
uppbyggingin stendur yfir. Þau eru
flest í góðum málum, með stöðugar
tekjur og eru að byggja upp flókna
tækni, oft einkaleyfisvarða. Þetta
skapar mikil tækifæri til framtíðar og
það hafa mörg fyrirtæki verið að ná
eftirtektarverðum árangri að und-
anförnu, þrátt fyrir heimskreppuna,“
segir Davíð.
Þolinmæði þrautir vinnur
Sprotafyrirtæki eru oftast nær
sprottin upp úr rannsóknar- og þró-
unarverkefnum einstaklinga, þróun-
arhópa, háskóla, rannsóknarstofnana
eða fyrirtækja sem byggjast á sér-
hæfðri þekkingu. Oft eru dokt-
orsverkefni eða frumkvöðlastarf ým-
iss konar sá jarðvegur sem
fyrirtækin spretta upp úr. Út frá því
er gengið að um 10 prósent af veltu
sprotafyrirtækja fari í þróun-
arkostnað. Það hættir að teljast
sprotafyrirtæki og útskrifast sem
slíkt þegar það hefur náð einum millj-
arði í veltu eða verið skráð í Kauphöll
Íslands. Davíð segir mikilvægt, í því
ástandi sem nú er, að sprotafyr-
irtækin nái traustri fótfestu og eflist.
Þolinmæði sé dyggð í þessum geira
eins og fjölmörg dæmi sanni. „Fjöl-
mörg fyrirtæki ná virkilega athygl-
isverðum árangri í sínu starfi. Þrátt
fyrir gjaldeyrishöft og hátt vaxtastig
séu erfiðar hindranir, þá geta fyr-
irtæki vaxið mikið, meðal annars
vegna þess að það er meira úrval af
framúrskarandi starfsfólki nú en oft
áður,“ segir Davíð.
Meðal þeirra sprotafyrirtækja sem
hafa vaxið umtalsvert á síðustu miss-
erum er netfyrirtækið Gogogic, sem
sérhæfir sig í gerð smærri tölvu-
leikja, leikjahönnun og gerð marg-
miðlunarefnis fyrir vefinn. Velta fyr-
irtækisins jókst um 120 prósent í
fyrra frá fyrra ári. Sama má segja um
fyrirtæki eins og Mentor, sem fékk
Vaxtarsprotann fyrir skömmu, og
Sögu Medicu. Mentor hefur byggt
upp upplýsinga- og skólaumsjón-
arkerfið Mentor fyrir skóla og veitir
auk þess ýmsa aðra þjónustu á sviði
fræðslumála. Velta fyrirtækisins
jókst um 160 prósent í fyrra en
starfsmenn fyrirtækisins eru nú 26.
Saga Medica framleiðir heilsuvöru úr
íslenskum lækningajurtum og hafa
vörurnar verið markaðssettar hér
heima og erlendis.
Davíð segir mikla möguleika fyrir
hendi og mörg fyrirtæki hafi tök á því
að vaxa og dafna vel.
magnush@mbl.is
Morgunblaðið/Ómar
Gogogic Það var létt yfir starfsmönnum Gogogic þegar ljósmyndara Morgunblaðsins bar að garði í gær.
Sprotasókn í kreppu
 Sprotafyrirtæki hafa mörg hver verið að fjölga fólki að undanförnu  Auðveld-
ara að fá gott og hæft fólk til liðs við fyrirtækin, segir Davíð Lúðvíksson hjá SI
Morgunblaðið/Heiddi
Vaki Hermann segir uppbyggingu sprotafyr-
irtækis taka langan tíma.
Eftir Ylfu Kristínu K. Árnadóttur
ylfa@mbl.is
ÞAÐ ER margt sem þarf að ganga upptil að sprotafyrirtæki nái að vaxa ogdafna,“ segir Hermann Kristjánsson,framkvæmdastjóri Vaka, sem fyrir
skömmu hlaut útflutningsverðlaun forseta Ís-
lands. Fyrirtækið hefur í rúm 20 ár sérhæft sig
í hönnun hátæknibúnaðar fyrir fiskeldi og hef-
ur Hermann mikla þekkingu á því hvað þarf til
að breyta sprotafyrirtæki í farsælt útflutnings-
fyrirtæki.
„Fyrst og fremst þarf starfsmenn með góða
menntun og vilja og áhuga til að gera sífellt
betur. Að hafa aðgang að fjármagni skiptir öllu
máli. Möguleikar á stuðningi frá Rannís, eða
öðrum slíkum aðila, skipta miklu máli. Þá þarf
Nýsköpunarsjóður atvinnulífsins einnig að vera
mjög sterkur og geta stutt við eða komið mynd-
arlega að fyrirtækjum á mismunandi stigum.
Þá þarf að gera sér grein fyrir því að þetta er
langtímaverkefni. Menn koma ekki af stað
sprotafyrirtæki sem skilar árangri einhverjum
vikum eða mánuðum síðar. Það þarf oftast
langan tíma til að byggja upp sprotafyrirtæki
að mínu mati, sérstaklega ef menn huga að út-
flutningi. Það tekur sinn tíma að skapa sér
nafn á markaði, koma sér upp viðskipta-
samböndum og þróa þau, þrátt fyrir að sam-
skipti séu nú öll auðveldari en þau voru.“
Betri aðstæður nú fyrir
sprotafyrirtæki
Hermann segist telja auðveldara í dag að
reka sprotafyrirtæki en þegar Vaki var stofn-
aður á 9. áratug síðustu aldar. „Það eru fleiri
aðilar sem geta komið að fjármögnun sprota-
fyrirtækja en áður. Að mörgu leyti eru leið-
irnar til að stunda viðskipti erlendis auðveld-
ari,“ segir Hermann og vísar þar til greiðari
samskiptaleiða en áður, „en engu að síður tek-
ur það langan tíma. Ég held það geti verið
mjög spennandi að reka sprotafyrirtæki í dag.
Það er nóg framboð af góðu fólki og hug-
myndum og umhverfið er tiltölulega jákvætt.“
Hermann segir að á sínum tíma hafi verið erfitt
að ýta fyrirtækinu úr vör. „En með einbeittum
vilja og vissu um að varan væri góð, og með
stuðningi margra aðila, þá náðum við að kom-
ast yfir erfiðustu hjallana og nú gengur mjög
vel. Það þýðir ekki að það sé komið viðvarandi
logn og allt verði í góðu lagi framvegis.“
Hermann neitar því þó ekki að það erfiða
ástand sem nú ríkir í viðskiptaheiminum geri
sprotafyrirtækjunum erfitt fyrir. „Almennt séð
er einfaldlega mjög erfitt að reka fyrirtæki í
umhverfi þar sem eru miklar sveiflur, t.d. á
genginu, og vextir háir. Það gildir sama um
sprotafyrirtæki, eins og við vorum, eða útflutn-
ingsfyrirtæki eins og við skilgreinum okkur í
dag, eða í raun hvaða fyrirtæki sem er. Áætl-
anagerð er mjög erfið þegar viðskiptin eru í
krónum, unnið er út frá veikum forsendum
þegar tilboð eru gefin og því oft erfitt að
standa við það verð sem unnið var út frá
nokkrum mánuðum fyrr. Þá eru gjaldeyr-
ishöftin líka vond fyrir alla en þau eru vænt-
anlega nauðsynleg til skamms tíma.“
Stór heimamarkaður ekki nauðsynlegur
Aðspurður hvort hann hafi einhver skilaboð
til íslenskra frumkvöðla sem hafa áhuga á
stofnun sprotafyrirtækis minnir hann á að auð-
veldara sé nú en áður að ná árangri í útflutn-
ingi þótt heimamarkaðurinn sé lítill. „Vegna
þess hversu auðvelt er að nálgast upplýsingar
og koma þeim til markhópa, t.d. vegna auðveld-
ari samskiptaleiða, þá þurfa fyrirtæki ekki
endilega að eiga stóran heimamarkað eins og
alltaf var talað um hér áður fyrr,“ segir Her-
mann en aðeins 4% af veltu Vaka eru á Íslandi.
„Lykillinn er að einbeita sér að því sem maður
er góður í,“ bætir hann við og nefnir að und-
irverktakar sjái um framleiðslu Vaka. Þess
vegna geta starfsmenn Vaka einbeitt sér að
kjarnanum; vöruþróun og markaðssetningu.
Hermann bendir jafnframt á að ekki þurfi
alltaf að stofna nýtt sprotafyrirtæki fyrir
hverja nýja hugmynd. „Það eru til mörg
sprotafyrirtæki sem menn ættu að reyna að
leita til með sínar hugmyndir og koma þeim
þannig í farveg innan starfandi fyrirtækja. Mér
finnst að stjórnvöld ættu að styðja við þau fyr-
irtæki sem þegar eru komin áleiðis í þessari
vinnu og eru komin með vörur á markað því
ákveðinn stuðningur við þau myndi leiða til
aukinna tekna og árangurs fyrr en ella.“ Að
lokum vildi Hermann taka fram að þótt vissu-
lega sé hægt að velja sér auðveldari leið til at-
vinnu og framfærslu þá væri það sérstaklega
gaman að vinna með góðu fólki að nýsköpun í
umhverfi sem byði upp á nýjar áskoranir á
hverjum degi.
„Spennandi að reka sprotafyrirtæki í dag“
18 Daglegt líf
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. MAÍ 2009
„Það er tiltölulega stutt síðan
CCP var útskrifað sem sprotafyr-
irtæki. Það sem skiptir miklu
máli er samheldni og tiltrú
starfsmanna á verkefnið,“ segir
Jón Hörðdal, framkvæmdastjóri
rekstrarsviðs CCP, sem rekur
tölvuleikinn Eve-Online.
Jón segir að sprotafyrirtæki
gangi alltaf í gegnum erfitt tíma-
bil. Það sem komi þeim yfir erf-
iðustu hindranirnar sé stefnu-
festa, þolinmæði og tiltrú.
„Lykillinn að því að komast í
gegnum svona tímabil er að allt
starfsfólkið, ekki aðeins hluti
þess, hafi trú á því að verkefnið
verði árangursríkt og varan góð.
Ef allir hafa fulla trú á verkefni,
þá tífaldast líkurnar á því að góð-
ur árangur náist. Ef aðeins hluti
starfsmanna hefur tiltrú, þá
minnka líkurnar tífalt. Þetta
þurfa þeir sem reka sprotafyr-
irtæki að hafa á bak við eyrað.“
Standa
saman
Yfirmaður hjá CCP
segir tækifæri víða
Ráðherrar í ríkisstjórn Samfylk-
ingarinnar og Sjálfstæðisflokks-
ins, Össur Skarphéðinsson, Árni
M. Mathiesen og Þorgerður Katr-
ín Gunnarsdóttir, undirrituðu 3.
október í fyrra samstarfssamning
um eflingu sprotafyrirtækja.
Undirskriftin var eftirminnileg
fyrir þá sem voru viðstaddir, þar
sem ráðherrarnir voru aug-
ljóslega stressaðir vegna vanda
bankanna á þessum tíma. Bank-
arnir voru yfirteknir af skila-
nefnd Fjármálaeftirlitsins næstu
daga á eftir, frá 6. til 9. október.
Viðmælendur Morgunblaðsins eru
sammála um að samningurinn sé
mikilvægur.
Undirskrift
fyrir hrun
Á níunda áratugnum fengu
nokkrir nemendur úr rafmagns-
verkfræði við Háskóla Íslands
hugmynd að sjálfvirkum taln-
ingarbúnaði fyrir laxaseiði, sem
byggðist á örtölvutækni. Fyr-
irtækið Vaki var stofnað og er
það nú með afar styrka stöðu
á sínum markaði. „Nú erum við
með talningarbúnaðinn en
einnig höfum við þróað fjölda
annarra vara. Stærsta og nýj-
asta varan okkar er kerfi sem
fylgist þráðlaust með vexti og
viðgangi fiska í fiskeldiskvíum,
mælir stærðina á fiskunum
jafnt og þétt á hverjum degi og
fylgist með hversu mikið þeir
stækka. Upplýsingarnar eru svo
aðgengilegar gegnum netið
hverjum sem er í fyrirtækinu,“
segir Hermann.
Vaki hóf starfsemi sína hér á
landi en hóf fljótt að selja
framleiðslu sína erlendis. „4%
af veltu okkar er á Íslandi en
útflutningur er 96%,“ segir
Hermann. Vaki selur til fyr-
irtækja í 50 löndum en aðal-
viðskiptalöndin eru Noregur,
Skotland og lönd í S-Ameríku.
Starfsmenn á Íslandi eru 15 og
í Chile vinna sex. Öll fram-
leiðsla fer fram hjá und-
irverktökum og segir Hermann
að það skapi u.þ.b. 20 störf í
viðbót.
Með styrka stöðu
á sínum markaði