Morgunblaðið - 07.05.2009, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. MAÍ 2009
Hjólað í vinnuna Eitthvað var í ólagi með hjólið hennar Hönnu Birnu Kristjánsdóttur borgarstjóra en hún Þorbjörg Helga var ekki lengi að koma því í lag.
Golli
Salvör Kristjana Gissurardóttir | 6. maí
Steingrímur
og konan undir jökli
Það einblína allir á ferða-
mannaiðnað sem eitthvað
sem bjarga á okkur út úr
ógöngum kreppunnar,
alla vega eitthvað sem er í
blússandi uppgangi.
Þannig er staðan ekki
bara á Íslandi, ég les grein eftir grein á
Netinu þar sem fólk ætlar sjálft að herða
sínar sultarólar í sinni heimabyggð og
fara að stunda sjálfsþurftarbúskap og
gera svo út á alla túristana sem það telur
að muni hegða sér eins og túristar fyrri
ára hafa gert. En það er heimskreppa og
eins og það sé ekki nóg þá æðir plága yf-
ir heiminn, plága sem byrjaði sem inflú-
ensufaraldur í Mexíkó en enginn veit
hversu hættuleg verður. . . .
Meira: salvor.blog.is
Axel Jóhann Axelsson | 6. maí
Norskir seðlabankastjórar
Norski seðlabankastjórinn
í Noregi lækkaði stýrivexti
í morgun niður í 1,5%. Því
er spáð af greining-
ardeildum bankanna að
norski seðlabankastjórinn
á Íslandi muni lækka stýri-
vexti um 1,5%, þannig að eftir lækkun
verði þeir 14%. Núverandi verðbólgustig
er 1,4%, þannig að með þessu yrðu raun-
vextir seðlabankans 12,6%. Þetta er auð-
vitað algert heimsmet, sem enginn hefur
áhuga á að slá. . . .
Fyrst kreppan er að verða svona djúp í
Noregi, væri þá ekki ráð fyrir norska
seðlabankastjórann á Íslandi og stjórn-
völd, að fara að gera sér grein fyrir því að
kreppan á Íslandi hefur þegar náð því
stigi, sem sá norski í Noregi óttast?
Ef sá skilningur væri fyrir hendi, yrðu
íslensku stýrivextirnir lækkaðir niður í
3-4% á morgun.
Meira: axelaxelsson.blog.is
Í GÆR birtist óvenjulega rætið svar
framkvæmdastjóra LÍÚ við gagnrýni
Skúla Thoroddsen, framkvæmdastjóra
Starfsgreinasambandsins. Skúli hafði
gagnrýnt fullyrðingar LÍÚ um að ekki sé
tímabært að sækja um aðild að ESB, þar
sem fiskveiðistefnan sé í endurskoðun, að
á þeim vettvangi fengjum við aðeins þrjú
atkvæði af 345 og að hafið umhverfis Ís-
land verði Evrópusambandshaf. Skúli
nefnir einnig að útvegurinn hafi notið
stórkostlegra styrkja með gengisfell-
ingum í 70 ár, þar sem vanda útgerðar
hafi verið velt yfir á almenning. Gagnrýni
Skúla er mætt með því að hann sé ekki í
jafnvægi og því ekki svara verður.
Skúli Thoroddsen er lögfræðingur að
mennt og hefur starfað hér heima og er-
lendis, en hann gegndi meðal annars
störfum um árabil hjá Evrópusamband-
inu í Lúxemborg og er starfsháttum
ESB því vel kunnugur. Raunar fær Að-
alsteinn Leifsson svipaða ómálefnalega
meðferð hjá upplýsingafulltrúa LÍÚ hér í
blaðinu 1. maí. Ég las grein Skúla með
athygli og hugsaði sem svo, að fróðlegt
yrði að lesa svör útgerðarmanna, en nú
fæ ég að vita að hann sé ekki í jafnvægi,
hann sé með öðrum orðum geðbilaður.
Þegar þessari umræðutækni er beitt
hefur hinn geðbilaði yfirleitt talsvert til
síns máls. Landssamband íslenskra út-
vegsmanna getur ekki lengur notað mál-
flutning af þessu tagi, í síðustu kosn-
ingum breyttist staða þeirra. Þeir verða
að mæta til leiks eins og aðrir, svara
gagnrýni málefnalega og slást fyrir sín-
um málstað, hætta að fara með ósann-
indi, dreifa villandi upplýsingum og ata
gagnrýnendur auri. Tíma lyginnar er
lokið.
Guðmundur Ólafsson
Tíma
lyginnar
er lokið
Höfundur er hagfræðingur.
NATO var stofnað til þess að
tryggja frið í Evrópu á tíma kalda
stríðsins. Það hafði tekist – í skjóli
bandarískra kjarnavopna – án
þess að hleypa af skoti. Í hinum
tvískipta heimi kalda stríðsins var
NATO holdgerving Atlantshafs-
tengslanna – „The Transatlantic
Relationship – milli gamla og nýja
heimsins.
En er nokkuð sjálfgefið að það
haldi áfram í gerbreyttri heims-
mynd? Ensk/ameríska vikuritið
The Economist svarar þessari spurningu í um-
fjöllun um afmælisbarnið 60 ára, hinn 28. mars
sl.:
„NATO gegnir ekki lengur lykilhlutverki sem
vettvangur pólitískrar umræðu milli Evrópu og
Ameríku. Heimskreppan er í höndum leiðtoga
G-20-ríkjanna; fámennur klúbbur sex ríkja
reynir að fást við ógnina sem stafar af kjarna-
vopnavígbúnaði Írana; Evrópusambandið fæst
beint við Rússa í þeim tilgangi að tryggja
öruggt framboð orku úr austri; leyniþjónustu-
samstarfið gegn hryðjuverkaógninni fer fram í
gegnum tvíhliða samstarf helstu þjóðríkja.
„Hernaðaraðgerðirnar sjálfar eru orðnar okkar
raison d’etre,“ segir háttsettur aðili í innsta
hring NATO. „Ég beiti íhlutun, þess vegna er
ég til.“
Einu sinni var Henry Kissinger að vand-
ræðast með það, hvert hann ætti að hringja, ef
hann vildi hafa samband við Evrópu. Eft-
irmaður hans, Hillary Clinton, þarf ekki lengur
að velkjast í vafa um það. Hún á að hringja í
Evrópusambandið. Hvað á NATO þá að gera? Á
NATO að vera einhvers konar heimslögregla? Í
þjónustu hverra, með leyfi? Það vekur margar
spurningar: Hver hefur beðið NATO um að
taka að sér að halda uppi lögum og reglu í heim-
inum?
Heimslögregla – handa hverjum?
Sú var tíð að gömlu evrópsku nýlenduveldin
töldu sig sjálfskipuð til að gegna því hlutverki.
En þar kom að þau fengu sig fullsödd á því van-
þakkláta starfi. Evrópa er núna post-colonial í
sinni tilveru. Ameríska heimsveldið er hins veg-
ar á hápunkti valds síns. Hnignunarskeiðið er
rétt að byrja. Er það sjálfgefið að Evrópa vilji
ráða sig sem málaliða til þess að
vinna skítverkin fyrir ameríska
heimsvaldasinna og þiggja fyrir
molana, sem hrjóta af borðum
húsbændanna? Qui bono? –
spurðu Rómverjar forðum.
Hverjum í hag?
Á diplómatísku dulmáli var
einu sinni sagt að NATO hefði
verið stofnað til þess að halda
Bandaríkjunum inni, Þýskalandi
niðri og Sovétríkjunum úti. Þetta
er allt saman liðin tíð. Sovétríkin
eru úr sögunni. Sameinað Þýska-
land er forysturíki Evrópusam-
bandsins. Og Bandaríkin eru
heimsveldi, sem samkvæmt eigin hern-
aðarkenningu hafa sagt sig úr lögum við al-
þjóðasamfélagið og þurfa ekki á bandamönnum
á halda.
Við lok seinni heimsstyrjaldarinnar báru
Bandaríkin ægishjálm yfir heiminn í krafti efna-
hagslegs og hernaðarlegs styrks. Bandaríska
hagkerfið var helmingur heimshagkerfisins.
Bandaríkin voru eina kjarnorkuveldið. Þetta er
allt fyrir löngu breytt. Evrópa er löngu risin úr
rústum. Evrópusambandið er jafnoki Banda-
ríkjanna á efnahagssviðinu og atkvæðameira í
heimsviðskiptum. Evrópa hefur alla burði til að
tryggja sjálf sitt innra og ytra öryggi.
Þá vaknar spurningin: Hvers vegna ætti sam-
einuð Evrópa að halda áfram að vera áhrifalaus
undirverktaki Bandaríkjanna við stríðsrekstur
þeirra á fjarlægum slóðum? Samrýmist það
þjóðarhagsmunum Evrópusambandsins? Ef
ekki, þá á NATO, í sinni núverandi mynd, ekki
framtíðina fyrir sér. Evrópa getur ekki verið
verkfærakassi, sem Bandaríkjamenn grípa til
út úr neyð, þegar þeim þóknast, en án samráðs.
Annaðhvort verður að semja upp á nýtt og þá á
jafnréttisgrundvelli, með tilliti til gagnkvæmra
hagsmuna beggja aðila, eða það er komið að
leiðarlokum. Hér hlýtur „kalt hagsmunamat“ að
ráða, eins og þegar sjálfstæðismenn lýsa af-
stöðu sinni til Evrópusambandsins!
Ameríka og Evrópa: Að vaxa í sundur …
Á sl. ári kom út athyglisvert safnrit eftir am-
eríska og evrópska sérfræðinga á sviði alþjóða-
mála, öryggis- og varnarmála og alþjóða-
viðskipta undir heitinu: America and Europe in
the 21st Century: Growing Apart? Höfundarnir
færa fyrir því rök að það sé engan veginn sjálf-
gefið að grundvallarhagsmunir amerísks kapít-
alisma og evrópska velferðarríkisins (e.The
European Social Model) fari saman í framtíð-
inni. Hver ætti að vera hinn sameiginlegi óvin-
ur, sem viðheldur fóstbræðralaginu?
Það er ekki tilviljun að þessar ríkjaheildir
taka æ oftar ólíka afstöðu í leit að lausnum á
helstu vandamálum samtímans. Það á við t.d.
um loftslagsbreytingar af mannavöldum, vernd-
un hins náttúrulega umhverfis, vaxandi mis-
skiptingu auðs og tekna innan þjóðríkja og á
heimsvísu, efnahagsaðstoð og þróunarhjálp,
hernaðaruppbyggingu og valdbeitingu í sam-
skiptum þjóða. Íraksstríðið afhjúpaði þennan
ágreining, sem mun ágerast ef að líkum lætur,
að sögn höfunda. Afstaðan til Ísraels, sem er
skjólstæðingsríki Bandaríkjanna, og til ofbeld-
isverka Ísraela á hernumdu svæðunum í Palest-
ínu, er annað dæmi, þar sem þorri Evrópu-
manna hefur allt aðra afstöðu en bandarísk
stjórnvöld.
Þessi grundvallarágreiningur, sem fræði-
mennirnir spá að muni fara ört vaxandi, end-
urspeglar þá staðreynd að þjóðarhagsmunir
ameríska heimsveldisins annars vegar og Evr-
ópusambandsins, í sinni post-colonial tilveru,
hins vegar, fara æ sjaldnar saman. Spurningin
er: Hvenær kemur að því að það sem sundrar
vegur þyngra á vogarskálunum en það sem
sameinar? Nýr forseti demókrata í Bandaríkj-
unum hefur uppi sýnilega tilburði til að snúa við
þessu tafli tímans. En eins og Matthías Jóhann-
essen skáld rifjaði upp fyrir okkur um daginn að
gefnu tilefni í Draumalandinu, þá er ekkert til
sem heitir vinátta í alþjóðamálum – bara hags-
munir.
Og hvað með Ísland? Við erum ekki lengur á
amerísku áhrifasvæði. Það er spurningin um að
þekkja sinn vitjunartíma.
Eftir Jón Baldvin
Hannibalsson »Hvenær ætli Íslendingar
manni sig upp í að horfast í
augu við þá staðreynd, að við
eigum í framtíðinni samleið
með öðrum Norðurlandaþjóð-
um í svæðisbundnu samstarfi
innan Evrópusambandsins?
Jón Baldvin
Hannibalsson
Heimslögregla – í þjónustu hverra?
Höf. var utanríkisráðherra Íslands 1988-95.
BLOG.IS