Morgunblaðið - 24.05.2009, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. MAÍ 2009
Sjávarútvegur
Honum þykir undarlegt að alltaf sé ráðist á sjávarútveginn
þegar nóg sé af öðrum kvótakerfum, svo sem í landbúnaði.
Sigurður Páll álítur að 90% trillusjómanna séu í erfiðri
stöðu. Skuldir í erlendri mynt hafi vaxið gríðarlega vegna
gengishrunsins. „Það liggur allt í frosti hjá mér. Ég borga
bara vexti. Verði skuldirnar óhreyfðar og aflaheimildirnar
minnka blasir bara eitt við: Maður fer á höfuðið.“
Hann hefur gert út frá því snemma á níunda áratugnum og
man því hvernig skilyrðin voru í greininni fyrir daga kvóta-
kerfisins, frá frelsi eða frumskógarlögmáli til dagsins í dag.
„Trillukarlar voru ekki vinsælir í bönkum á þeim tíma. Þegar
kvótakerfið kom gat maður hins vegar farið að gera áætlanir
og marka sér stefnu. Það var grunnur til að vinna út frá og
horfa fram veginn. Þetta er fjandi gott kerfi sé það notað á
réttan hátt. Sagan segir okkur það.“
Ekki eru allir á eitt sáttir um ágæti framsals á aflaheim-
ildum en Sigurður Páll segir það gefa smærri útgerð-
armönnum svigrúm. „Ef eitthvað bilar gerir framsalið það að
verkum að ég get gert við það án þess að slá víxil. Einnig leigi
ég til mín töluvert af ýsu og steinbít á hverju ári. Framsalið
hefur gert mann meira sjálfbjarga.“
Nær að bæta við kvótann
Freyr Jónsson, sem gerir út tvo
báta frá Snæfellsnesi, annan kvóta-
lausan sem gerður er út á netaveið-
ar en hinn með grásleppuleyfi, seg-
ir fyrningarleiðina eðli málsins
samkvæmt ekki snerta sig með
beinum hætti nema að því leyti að
erfiðara hefur reynst að fá leigu-
kvóta eftir að stjórnvöld ákváðu að
fara fyrningaleiðina.
Honum þykir ráðstöfunin mis-
ráðin. „Ég sé ekki tilganginn með
því að kalla inn kvóta og vita ekki
hvernig á að endurúthluta hon-
um. Það þarf að hugsa þetta mál
til enda. Væri ekki nær að auka þorskkvótann í 200 þúsund
tonn og leigja aukninguna frá ríkinu heldur en að kippa rekstr-
argrundvellinum undan þeim fyrirtækjum sem í dag hafa
kvótann? Það ber flestum sjómönnum saman um að mikil
aukning hafi verið á þorski á miðunum undanfarin ár. Ég er
einn þeirra og tel að rót vandans sé hjá Hafrannsóknastofnun.
Það þarf að skoða ofan í kjölinn hvernig fiskifræðingarnir
vinna sínar tillögur og hvað veldur því að tillögurnar eru á
þann veg að skerða skuli kvótann þrátt fyrir að veiðin gefi vís-
bendingar um annað. Vel má vera að reikniaðferðirnar séu
réttar en forsendurnar eru rangar.“
Eigi að síður er Freyr þeirrar skoðunar að endurskoða þurfi
kvótakerfið frá grunni þar sem söfnun þessara heimilda á
fárra manna hendur sé óæskileg fyrir samfélagið.
Æskilegt að endurskoða kvótakerfið
Magnús Emanúelsson gerir út kvótalausan bát frá Ólafsvík.
Fyrningin hittir hann ekki fyrir en hann er undrandi á því að
kalla eigi inn aflaheimildir þegar
„fjörðurinn er fullur af fiski og æti.
Maður má hafa sig allan við til að
forðast hann.“
Magnús telur eigi að síður æski-
legt að endurskoða kvótakerfið. Veð-
setningin hafi eyðilagt það. „Hefðu
menn ekki farið út úr kerfinu hver á
fætur öðrum væri okkur ekki þessi
vandi á höndum. Hvernig gátu ein-
hverjir lögfræðingar og pylsusalar í
Reykjavík eignast kvóta? Það færir
okkur heim sanninn um það að Ís-
lendingar komast alltaf framhjá öll-
um lögum og reglum.“
Það verður ekkert pottaglamur
Kvótakerfið snertir Ásgeir Valdi-
marsson beint en hann hefur verið
með eigin útgerð í 24 ár og stundað
þorskveiðar, ásamt því að hafa stað-
ið fyrir veiðum og vinnslu á beitu-
kóngi í Grundarfirði mörg und-
anfarin ár. Honum líst engan veginn
á fyrningarleiðina.
„Ég veit ekki hvaða hvatir reka
þetta fólk áfram sem vill fara þessa
leið. Svona harkaleg kollsteypa er út
úr kortinu og ég óttast að þetta
verði upphafið að nýju hruni. Hér á
Snæfellsnesi eru rótgróin útgerðar-
og fiskvinnslufyrirtæki sem hafa
verið starfandi í mannsaldur eða meira og í þeim hefur byggst
upp gríðarleg þekking, ekki bara á veiðum heldur einnig í
vinnslu og ekki síst sölu afurða. Það er þáttur sem gleymist al-
gjörlega í þessu rugli öllu saman. Þetta snýst ekki bara um að
veiða fiskinn.
Hann dregur upp athyglisverða mynd. „Segjum að útgerð-
arfélag sé einstakklingur sem er búinn að kaupa einbýlishús.
Hvernig litist eiganda hússins á að eitt herbergið yrði skyndi-
lega þjóðnýtt? Síðan annað. En skuldirnar lækka ekkert á móti,
eigandinn heldur áfram að borga af þeim eins og hann ætti allt
húsið, en þarf að borga leigu af þessum þjóðnýtta hluta. Ætli
viðkomandi húseiganda þætti þetta „réttlátt“?“
Ásgeir segir þetta ekki bara bitna á útgerðunum, heldur líka
og ekki síður á sveitarfélögunum og íbúunum á landsbyggðinni.
„Þetta mun setja afkomu þeirra í uppnám. Ég sé ekki betur en
þetta sé leið til að soga fjármuni frá landsbyggðinni til suðvest-
urhornsins, það er komið nóg af því. Ríkisstjórnin verður að
hætta þessu rugli og fara að snúa sér að því sem máli skiptir, það
er heimilin og fyrirtækin í landinu, sem hafa t.d. ekki samþykkt
nema um helming þeirra skulda sem á að pína fólk og fyrirtæki
til að borga í dag. Þetta þarf skilyrðislaust að leiðrétta og láta
tafarlaust af þessari niðurrifsstarfsemi varðandi sjávarútveginn.
Annars verður hér annað stríð fljótlega. Og það verður ekkert
pottaglamur.“
Ásgeir Valdimarsson
Freyr Jónsson
Magnús Emanúelsson
Hugmyndir stjórnvalda um strandveiðar eru
þessa dagana til umfjöllunar í þinginu en fram
hefur komið að þær veiðar gætu komið illa við
sumar byggðir í landinu. Ellert Kristinsson seg-
ir Stykkishólm eina af þeim byggðum. Hann
vonast til að stjórnvöld muni skoða það mál
sérstaklega en þess má geta að Hólminum hef-
ur árlega verið úthlutað byggðakvóta í kjölfar
þess að hörpudiskurinn hvarf úr Breiðafirð-
inum fyrir sex árum.
Eggert Halldórsson í Hólminum kveðst í
sjálfu sér ekki hafa neitt á móti strandveiðum
en hefði kosið úthlutun af öðru tagi. „Snæfells-
nes er eitt svæði og hættan er sú að bátarnir
héðan fari utar á Nesið til að landa enda er
styttra á miðin þaðan. Strandveiðarnar myndu
því þýða að menn héðan myndu róa frá t.d. Rifi.
Byggðakvóta Stykkishólms yrði sem sagt ekki
landað í Hólminum og höfnin yrði af tekjunum
af honum sem hún má alls ekki við að missa.“
Sigurður Sigurbergsson í Grundarfirði er al-
farið á móti strandveiðum. „Þær eru algjört
bull. Það eru alltof margir að tala um hluti sem
þeir hafa ekkert vit á. Því miður. Ég veit ekki
betur en flestir bátar séu að veiða við strendur
landsins. Þetta mun vinda upp á sig. Sagan
segir okkur það. Menn vilja alltaf veiða meira.
Hvað á að gera þá?“
Starfsbróðir hans í Grundarfirði, Guð-
mundur Smári Guðmundsson, er á svipuðu
máli. „Það er búið að setja kerfi af þessu tagi
upp tvisvar áður í nafni réttlætis. Útsjónar-
samir, duglegir menn munu alltaf finna leiðir til
að sulla upp miklu magni af fiski. Þekkingin og
getan til að veiða er orðin svo mikil í íslenskum
sjávarútvegi. Það myndi til dæmis ekki taka
okkur nema fimm vikur að veiða allan þorsk-
kvótann með þeim tækjum og tólum sem við
höfum tiltæk. Kjarni málsins er m.ö.o. sá að
endurskoða þarf strandveiðikerfið innan
skamms. Við munum mjög fljótlega lenda upp
við vegg aftur.“
Ásgeiri Valdimarssyni í Grundarfirði er líka
tíðrætt um réttlæti. „Þessar tillögur um
strandveiðar eru settar fram í nafni réttlætis.
Ekki skil ég það. Hvað með alla þá sem voru í
trilluútgerð og eru búnir að selja frá sér afla-
heimildir og eiga sumir bátana enn? Er sann-
gjarnt að þeir fari aftur að veiða – eins og ekk-
ert hafi í skorist? Með milljónir inni á
bankabókum. Og af hverju á bara ákveðinn
stærðaflokkur báta að fá að veiða frjálst á
meðan aðrir þurfa að kaupa sínar veiðiheim-
ildir? Ef allt þetta kallast réttlæti, ætla ég að
vera ranglátur það sem eftir er ævinnar!“
„Ef ég skil þetta strandveiðikerfi rétt má
hver bátur aðeins veiða mjög lítið,“ segir Sig-
urður Páll Jónsson í Stykkishólmi. „Það segir
sig því sjálft að þetta borgar sig ekki – nema
þá til að hafa gaman af því. Og rómantík mun
ekki leysa vanda sjávarútvegsins í dag. Þetta
mun aldrei standa undir fjárfestingum og þeg-
ar menn átta sig á því fara þeir um leið að biðja
um meira. Og hvað vilja þeir þá? Kvóta? Að
mínu viti er nær að laga kvótakerfið að innan.
Endurskoða veiðiskylduna og framsalið. Þar
virðist kýlið vera. Síðan geta menn unnið út frá
því. En ég er bara starfsmaður á plani.“
Hvorki fugl né fiskur
Það er skoðun Magnúsar Emanúelssonar í
Ólafsvík að strandveiðarnar verði hvorki fugl
né fiskur. „Þetta mun ekki gagnast neinum.
Maður veiðir ekki steinbít og ýsu á handfæri og
það má ekki stunda aðrar veiðar með þessum
hætti. Þar að auki eru allir almennilegir bátar
hér í Ólafsvík farnir til Noregs eða Færeyja.
Bara draslið eftir. Þessi þróun hefur átt sér
stað á undanförnum tveimur til þremur árum
og ekkert hefur verið gert til að koma nýjum
mönnum inn í greinina. Það er ekkert að ger-
ast.“
Freyr Jónsson í Grundarfirði kveðst reiðubú-
inn að skoða allar tillögur sem opna mönnum
leið inn í kerfið svo framarlega sem þær kippi
ekki grundvellinum undan þeim sem eru fyrir.
Rómantík mun ekki leysa vanda sjávarútvegsins
Morgunbalðið/RAX



 

 


 

 
    


   
         ! " #    "  $

    
 
    % 
& 
    ! '   " 
# &        ( 

   


 


 )    (       
  
* +
   #        
 (

 )'       ,  + 
   
 
 !,         "   
   
 
 #   , *   (    '  
-    "      
    #  , 
*    (               
! ,   )      
   &    
  &  ( +'   .       
       &
         &   /  0   ' 
1       
 
 +    ,     (+'    
        (      +'      
   +'   
  


2     (   
  
       (  +'     1    

 "    3   " (        

 )+'  '   % +    
 !
 +

4 0
!      
 +(   

 +#    $
(  *       
+
      
 "
#$  (     
 
     
5 +   4   (    &
 
  
.   +  
         %   !    +
 0!"     
   4        & !"

&!  /  ( (     +
 !"              (   

6       & 
  +     "  
  +
 !"    " 7      +!"  
     
      & 1+'    &     
 "       +         & 

)(    +  
     !
 $ $  %      
    
 $
 '  
    &     
  $
(  )  "        
   ,     8
      
      
  
    (!  , 
  

 
  

(  $