Morgunblaðið - 25.05.2009, Blaðsíða 8

FRÉTTASKÝRING
Eftir Ágúst Inga Jónsson
aij@mbl.is
LANDSLAGIÐ breyttist í rekstri
Úrvinnslusjóðs eins og hjá svo mörg-
um öðrum á síðasta ári. Mun minna
var flutt inn eða framleitt af vörum
sem úrvinnslugjald er lagt á. Hins
vegar var kostn-
aður við end-
urnýtingu svip-
aður og árið á
undan.
Fyrstu mán-
uðir ársins eru
tekjurnar veru-
lega minni en í
fyrra. Hver þró-
unin verður síðar
á árinu er erfitt að
segja til um auk
þess sem of snemmt er að spá um
hver þróun í útgjöldum verður.
Viðsnúningurinn sést best ef skoð-
aðar eru annars vegar tölur um
tekjur af innfluttu og framleiddu,
álögðu magni og hins vegar kostnað
sem sjóðurinn ber vegna endur-
greiðslu. Þá kemur í ljós að í fyrra
voru nettótekjurnar 567 milljónir
króna, en kostnaðurinn tæplega 803
milljónir króna. Þetta er veruleg
breyting frá árinu á undan þegar
tekjurnar voru 728 milljónir, en
kostnaðurinn 800 milljónir. Enn
meiri er breytingin frá árinu 2006 er
tekjurnar námu 893 milljónum, en
kostnaðurinn rúmum 618 milljónum.
Mæling á umsvifum
„Tekjur Úrvinnslusjóðs eru í raun
ákveðin mæling á umsvifum í þjóð-
félaginu ekki ósvipað og í veltuskött-
um eins og virðisaukaskatti,“ segir
Ólafur Kjartansson, framkvæmda-
stjóri Úrvinnslusjóðs.
„Þessar skatttekjur bólgnuðu upp í
góðærinu en dragast saman núna.
Hjá okkur minnkuðu tekjur mjög í
lok síðasta árs og urðu minni en við
gerðum ráð fyrir. Kostnaðurinn varð
hins vegar í sumum tilvikum hærri. Í
uppsveiflunni jukust tekjur sjóðsins
og við áttum fjármuni í sjóði, sem við
grípum til núna. Við vitum ekki alveg
hvert stefnir í ár og ég efast um að
nokkur maður viti hver samdrátt-
urinn verður.
Við töldum reyndar að reksturinn
væri orðinn nokkuð stöðugur og yf-
irsýnin yfir þróunina væri komin í
sæmilegt horf hjá okkur þegar hol-
skeflan dundi yfir. Gengi krónunnar
hrundi sem kemur misjafnlega við
rekstur hinna ýmsu vöruflokka sem
fluttir eru út til endurvinnslu. Í sum-
um tilvikum er hægt að selja efnin, en
í öðrum tilvikum þarf að borga með
þeim. Þá er líka samdráttur í neyslu
alls staðar í heiminum, en þessi efni
eru hráefni í framleiðslu fyrir þá
neyslu þannig að markaðir þrengdust
og verð lækkaði.
Við urðum í einstaka tilviki að
hækka greiðslu tímabundið til verk-
taka til að tryggja áframhaldandi
söfnun, eftir að hafa í mörg ár lagt í
vinnu og kostnað við að byggja upp
söfnunarkerfið. Hjólum þessa kerfis
þarf að halda gangandi,“ segir Ólafur.
Í þessu samhengi má benda á að í
samstarfslýsingu nýrrar rík-
isstjórnar er talað um að endurskoða
lög og reglur um sorphirðu og endur-
vinnslu með þarfir almennings og
umhverfis að leiðarljósi, svo markmið
um minni urðun og meiri endur-
vinnslu náist.
Margir vöruflokkar
Upphaf starfsemi sjóðsins má
rekja til gjaldtöku vegna innflutnings
á spilliefnum til að tryggja rétta með-
höndlun og förgun þessara efna að
notkun lokinni. Búið var til fjármögn-
unarumhverfi sem byggist á því að
þegar neytandi kaupir vöru þá er fyr-
irfram búið að borga fyrir meðhöndl-
un á henni eftir notkun.
Nú nær starfsemi Úrvinnslusjóðs
til fjölmargra vöruflokka. Nefna má
olíu, plast, pappa, leysiefni, halógen-
eruð efni, ísósýanöt, olíumálningu,
prentliti, rafhlöður, rafgeyma, fram-
köllunarefni, kvikasilfursvörur, varn-
arefni, kælimiðla og loks hjólbarða og
ökutæki.
Hver flokkur hefur síðan ýmsa
undirflokka, til dæmis er plast ekki
sama og plast. Plastið er mjög mis-
munandi og misverðmætt, t.d. er
glær plastfilma verðmætari en lituð
filma. Hreinleiki plastsins skiptir
einnig verulegu máli. Allt hefur þetta
áhrif á endurnýtinguna og markaðir
geta verið mjög mismunandi. Sömu
sögu er að segja af pappanum og þar
fram eftir götunum.
Í lögum um Úrvinnslusjóð segir að
sérhver vöruflokkur skuli vera sjálf-
stæður og mynda sérstakan sjóð.
Peningarnir sem söfnuðust í góð-
ærinu voru geymdir í Seðlabank-
anum. Nú þegar breyting hefur orðið
á rekstrarmyndinni er gripið til þess-
ara sjóða. Einstakir sjóðir eiga að
standa undir sér, en hvorki að skila
tapi né hagnaði. Til lengri tíma litið
segir Ólafur að þetta sé raunhæft.
Neyslumynstrið breytist
Með samdrætti í atvinnulífi breyt-
ist neyslumynstrið og vöruinnflutn-
ingur minnkaði. Umbúðir skila sér
tiltölulega fljótt í endurvinnslu að
notkun vörunnar lokinni. Öðru máli
gegnir t.d. um hjólbarða, sem eru
kannski notaðir í nokkur ár áður en
þeim er skilað til endurnýtingar. Það
líður með öðrum orðum mislangur
tími, eftir vöruflokkum, frá því að
tekjur fást af úrvinnslugjaldi þar til
greiða þarf fyrir söfnun og endurnýt-
ingu. Sjóðurinn brúar bilið þar á milli.
Umskipti í úrvinnslunni
 Tekjur Úrvinnslusjóðs 567 milljónir í fyrra, en kostnaður tæplega 803 milljónir
 Ákveðin mæling á umsvifum  Verulegur samdráttur fyrstu mánuði þessa árs
Morgunblaðið/Ómar
Hringrás Margir verktakar víða um land vinna að söfnun á vegum Úrvinnslusjóðs. Myndin er tekin hjá Hringrás í Sundahöfn.
Í HNOTSKURN
»Hlutverk Úrvinnslusjóðser að örva endurvinnslu og
endurnýtingu með hagrænum
hvötum, það er að segja pen-
ingalegum aðgerðum.
»Starfsemi sjóðsins er fjár-mögnuð með gjaldi sem
lagt er á viðkomandi vöru-
flokk.
»Sjóðurinn vinnur að því aðsem minnst falli út úr
vöruhringrásinni.
»Stærsti einstaki liðurinn íendurgreiðslu sjóðsins í
fyrra var á hjólbörðum, tæp-
lega 215 milljónir króna fyrir
fimm þúsund tonn.
»180 milljónir voru greidd-ar í fyrra vegna skila við
förgun tæplega 8400 öku-
tækja.
Verulegur samdráttur var í
tekjum Úrvinnslusjóðs fyrstu
mánuði þessa árs samanborið
við sömu mánuði í fyrra. Speglar
sú þróun ástandið í þjóðfélaginu.
8 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 25. MAÍ 2009
ÓLAFUR Ólafs-
son kaupsýslu-
maður hefur sent
frá sér yfirlýs-
ingu þar sem
hann segist þess
fullviss að vönd-
uð rannsókn
muni leiða í ljós
algert sakleysi
sitt af þeim
ávirðingum sem á sig hafi verið
bornar í fjölmiðlum. Yfirlýsingin
fer hér á eftir:
„Samkvæmt yfirlýsingu sérstaks
saksóknara var gerð húsleit á
mörgum stöðum í síðustu viku í
tengslum við kaup félagsins Q Ice-
land Finance ehf. á hlutafé í Kaup-
þingi banka hf. en húsleitirnar eru
hluti rannsóknar sem samkvæmt
fjölmiðlum hefur staðið yfir lengi.
Ég vil í því sambandi staðfesta að
rannsóknaraðilar hafa lagt hald á
tölvugögn sem voru í húsakynnum í
minni eigu á Íslandi, en töldu sig
ekki hafa þörf fyrir önnur gögn
þar. Ég er þess fullviss að vönduð
rannsókn muni leiða í ljós algert
sakleysi mitt af þeim ávirðingum
sem á mig hafa verið bornar í fjöl-
miðlum.“
Rannsókn mun
leiða í ljós al-
gert sakleysi
Ólafur Ólafsson
FRAMSÝN–
stéttarfélag tek-
ur í ályktun
heilshugar undir
með Hagsmuna-
samtökum heim-
ilanna um að
þegar í stað
verði gripið til
aðgerða til að
forða fjölda heimila í landinu frá
gjaldþroti.
Framsýn kallar eftir taf-
arlausum almennum leiðrétt-
ingum á gengis- og verðtryggðum
lánum heimilanna. „Það er skylda
stjórnvalda að standa vörð um
grunneiningar samfélagsins sem
eru heimilin í landinu. Brettum
upp ermar og hefjum uppbygg-
ingarstarf í stað þess að tala
endalaust um mikilvægi aðgerða
án efnda. Við annað verður ekki
unað,“ segir í ályktun Framsýnar.
aij@mbl.is
Aðgerðir og
efndir án tafar
MIKIL ásókn hefur verið í mat-
jurtagarða í Mosfellsbæ nú í vor.
Allir garðar sem hafa verið í boði
við Skarhólabraut undanfarin ár
kláruðust fljótt og nú er verið að
hafa samband við umsækjendur á
biðlista um garða og bjóða þeim
annaðhvort garð í Skammadal í
gegnum Reykjavíkurborg eða ein-
hverja af þeim aukagörðum sem út-
búnir hafa verið við Skarhólabraut,
að því er segir á heimasíðu Mosfells-
bæjar.
Gengið hefur verið frá samkomu-
lagi við Reykjavíkurborg, sem hefur
Skammadal á leigu, að Mosfellingar
fái úthlutað ákveðnum görðum í
Skammadal fyrir matjurtagarða.
Morgunblaðið/Kristján
Kartöflur Margir hafa sótt um mat-
jurtagarða hjá sveitarfélögum.
Margir vilja
matjurtagarða
Þegar kemur að ökutækjum segir Ólafur Kjartansson hjá Úrvinnslusjóði
að þar sjáist ótrúlegar sveiflur. Eins og gert er í öðrum vöruflokkum er
ekki lagt á sérstakt gjald við innflutning bifreiðar, heldur er úrvinnslu-
gjald lagt á samhliða bifreiðagjöldum tvisvar á ári, í janúar og júlí. Und-
anfarin þrjú ár hefur gjald verið lagt á 213 til 232 þúsund bifreiðar og hef-
ur skráðum bifreiðum fjölgað að jafnaði um 10 þúsund á ári. Í fyrra var
skilað tæpum 8.400 bifreiðum til endurvinnslu.
Þegar ákveðið var að hafa þetta fyrirkomulag við gjald af bifreiðum var
miðað við að inn í sjóðinn væri borgað reglulega í stað þess að treysta á
árlegan innflutning. „Við hefðum ekki fengið miklar tekjur á þessu ári
þegar innflutningur bíla er í lágmarki,“ segir Ólafur. „Við lauslegan sam-
anburð á tekjum sjóðsins af bifreiðum í janúar síðastliðnum og janúar í
fyrra sýnist mér samdrátturinn vera innan við 3%,“ segir Ólafur.
Ótrúlegar sveiflur í ökutækjum
Ólafur
Kjartansson