Morgunblaðið - 25.05.2009, Blaðsíða 14

14 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 25. MAÍ 2009
Eftir Ágúst Inga Jónsson
aij@mbl.is
STEFNT er að því að fyrsta vatns-
sendingin fari frá nýju fyrirtæki í
Vestmannaeyjum í næsta mánuði.
Áfangastaðurinn er í arabalönd-
unum.
Einhvern tímann hefði það þótt í
frásögur færandi að Eyjamenn
væru aflögufærir með vatn og það í
hæsta gæðaflokki, eins og Elliði
Vignisson bæjarstjóri segir. Þetta er
eigi að síður staðreynd, en auk gæða
vatnsins skipta hafnaraðstæður í
Eyjum og lega eyjanna miklu máli í
þessum stórhuga áformum.
Ekki sama mynd og fyrir ári
Það er fyrirtækið Iceland Global
Water sem stendur að vatnsútflutn-
ingunum. Guðjón Engilbertsson er í
forsvari fyrir fyrirtækið í Vest-
mannaeyjum og segir að stefnt hafi
verið að því að fyrsti farmurinn færi
í júnímánuði. Hann segir að enn
standi vonir til að þau áform stand-
ist. Enn sé þó eftir að hnýta nokkra
lausa enda og sannarlega sé myndin
ekki hin sama og var fyrir um ári
þegar lagt var af stað.
„Vatnið verður flutt héðan í belgj-
um, sem settir eru í gáma, til Rot-
terdam og þaðan áfram til araba-
landa,“ segir Guðjón. „Við erum
reyndar búnir að senda prufusend-
ingar, það gekk ágætlega og vatnið
líkaði vel. Við erum með mjög gott
vatn og þó að flutningurinn kosti
mikið gengur dæmið vonandi upp,“
segir Guðjón.
Fyrirtækið hefur byggt verk-
smiðjuhús í Friðarhöfn og segir
Guðjón að aðeins sé eftir að ganga
frá gatnagerð að húsinu. Fyrirhugað
er að minnsta kosti fjórir starfi við
vatnsútflutninginn í Eyjum þegar
allt verður komið á fulla ferð.
Ný plastleiðsla
Vatnið er keypt af Hitaveitu Suð-
urnesja sem rekur vatnsveitu Eyja-
manna. Það er tekið í lind við
Syðstu-Mörk, sem er einn af Merk-
urbæjunum undir Eyjafjöllum. Það-
an fer vatnið með lögn í jörðu niður
á Landeyjarsand þaðan sem það fer
um nýja plastleiðslu neðansjávar til
Vestmannaeyja.
„Fyrir 50 árum eða svo hefði ekki
nokkrum manni dottið það í hug að
vatnsútflutningur yrði einhvern tím-
ann veruleiki í Vestmannaeyjum,“
segir Elliði bæjarstjóri. „Þetta virð-
ist hins vegar ætla að verða nið-
urstaðan. Vatnið er einstaklega gott,
ferskt bergvatn og án þess að ég
þekki rekstrarútreikninga þessa
fyrirtækis myndi ég halda að að-
stæður hér væru mjög hagstæðar
því hér er hægt að landa vatninu
nánast beint í skip,“ segir Elliði.
Guðjón rekur minni til þess þegar
brunnar voru við nánast hvert hús
og vatni safnað í rennur af hús-
þökum. Ef ekki var nóg vatn var
hringt eftir vatnsbílnum.
Barnaherbergi í stað brunna
Elliði nefnir að alls staðar hafi
verið vandræði með ferskvatnið fyr-
ir aðeins 40 árum. „Stórir og miklir
brunnar voru við húsin og það er al-
gengt ef maður kemur inn í gamalt
hús hér í Eyjum að búið sé að grafa
brunninn út og gera þar barna-
herbergi eða annan íverustað,“ segir
Elliði. „Sérstakur kúltúr tengdist
vatninu og hann viðgengst í rauninni
enn hjá mörgum okkar því í öllum
úteyjunum er neysluvatnið tekið af
þökum veiðihúsa, þaðan í tank og í
kranann.“
Vatn frá Eyjum til arabalanda
 Einhvern tímann hefði það þótt í frásögur færandi að Eyjamenn væru aflögufærir með vatn
 Tekið við Syðstu-Mörk undir Eyjafjöllum og fer um plastlögn neðansjávar til Vestmannaeyja
Morgunblaðið/ÞÖK
Breyttir tímar Gæðavatn er notað við fiskvinnslu í Vestmannaeyjum, en svo hefur alls ekki alltaf verið.
Á vefsíðunni
heimaslóð.is er
að finna marg-
víslegan fróðleik
um lífið í Vest-
mannaeyjum. Þar
segir m.a. um
vatnið: „Þrátt
fyrir miður
skemmtilegar
heimsóknir ræn-
ingja, hættulegar
glímur við sjóinn
og kúgun í gegn-
um aldirnar hafa
Vestmanna-
eyingar óttast
vatnsskort hvað mest.“
Árið 1933 var lokið við gerð
sjóveitu, en fyrir þann tíma hafði
sjór til fiskþvotta verið tekinn
beint úr höfninni. Sjórinn var oft
tekinn á sömu stöðum og út-
rennsli var í sjó og var því ekki
boðlegur til vinnslu en þó not-
aður.
Vatnsbólin á Heimaey dugðu
engan veginn til að leysa vatns-
þörfina og þá var einnig vandi að
varðveita neysluvatnið. Regn-
vatni var safnað eftir föngum,
bæði af þökum og með segldúk-
um. Upp úr aldamótum 1900
hófu menn að setja brunna við
hús sín. Eftir 1925 var gert að
skyldu að byggja vatnsbrunna
við hús og árið 1929 kom í fyrsta
sinn fram tillaga um borun eftir
vatni. Regnvatnið hafði slæm
áhrif á tennur og líkama fólks
enda var regnvatnið snautt af
nauðsynlegum steinefnum. Þá
var brunnvatnið bæði óhreint og
litað, sótugt af olíu- og kolareyk
og einnig báru fuglar óhreinindi
og drituðu á þökin, eins og segir
á www.heimaslod.is
Vatnið var munaðarvara
Eftir seinni heimsstyrjöldina var
oft borað eftir vatni, án árang-
urs. Aðeins sjór kom upp. Voru
þá orðin vandræði vegna fiskiðn-
aðar, þrátt fyrir notkun á hreins-
uðum sjó úr sjóveitu. Aska féll á
húsþök í Heklugosi 1947 og
Surtseyjargosi 1963 og gerði
safnvatnið af þökunum
ódrykkjarhæft.
Vatn var munaðarvara og varla
mátti dropi fara til spillis. Það
hefur fylgt Vestmannaeyingum
að fara vel með vatn og fyrir
rennandi vatn úr krana er ávallt
lokað. Boranir skiluðu ekki ár-
angri og góð ráð voru dýr, m.a.
komu fram hugmyndir um að
nota kjarnorku til að framleiða
neysluvatn en að lokum voru
tvær leiðir eftir: Eiming sjávar og
leiðsla frá landi.
Árið 1965 var tillaga um vatns-
leiðslu borin upp á fundi bæj-
arstjórnar. Hún var samþykkt
með öllum atkvæðum. Vatns-
leiðslurnar voru lagðar árin 1968
og 1971 upp á Landeyjasand.
Lengd leiðslnanna er 22,5 km.
Lagnir á landi hafa verið end-
urnýjaðar og í fyrra var ný vatns-
lögn frá Landeyjarsandi tekin í
notkun. Kostnaður við hana nam
um 1,2 milljörðum. Lögnin er eign
bæjarins en er leigð Hitaveitu
Suðurnesja til 30 ára.
Eyjamenn óttuðust vatnsskort meira
en ræningja og glímur við sjóinn
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Erfitt Vatnssöfnun í Eyjum var ekki auðveld í
Heklugosi 1947 né í Surtseyjargosinu 1963.
Eftir Jóhönnu Maríu Vilhelmsdóttur
jmv@mbl.is
„ÉG lít á sjón- og heyrnarskerð-
inguna sem hvatningu. Maður setur
sér bara raunhæf markmið og gerir
svo sitt besta,“ segir Helga Theo-
dóra Jónasdóttir, sem útskrifaðist
með hæstu einkunn á stúdentsprófi
frá Verzlunarskóla Íslands á laug-
ardag. Hún fékk 9,3 í aðaleinkunn.
„Ég hef verið í skólanum án þess
að sjá almennilega á töfluna allt frá
því ég var lítil,“ segir Helga. Skóla-
gangan hafi því oft reynt á þolrifin.
Helga er með sjaldgæfan horn-
himnusjúkdóm sem heitir CHEB
og er hún eini Íslendingurinn sem
hefur greinst með þann sjúkdóm.
Móðan töluvert minni
eftir aðgerð í vetur
Sjúkdómurinn lýsir sér í því að
móða leggst yfir augun en að sögn
Helgu hefur móðan minnkað tölu-
vert á vinstra auga eftir að hún fór í
aðgerð í desember.
„Fyrst eftir að ég kom í skólann
eftir aðgerðina sá ég eiginlega ekki
neitt með vinstra auganu. Fyrir að-
gerðina var ég með 10-20% sjón á
vinstra auga en nú er hún komin
upp í 30-40% svo það er mjög gott,“
segir Helga. Gerð verður aðgerð á
hægra auganu seinna en sjónin á
því er um 30%.
Helga útskrifaðist með ein-
kunnina 9,3 af náttúrufræðibraut –
líffræðisviði en uppáhaldsfögin
hennar eru þýska og íslenska. Hún
segist hafa valið líffræðibrautina af
því að hún vissi ekki almennilega
hvað hún vildi læra.
„Það voru því þarna allskonar fög
sem ég hef engan áhuga á,“ segir
Helga hlæjandi.
Fékk hjálp frá sessunautum
sínum og vinum
Helga segist hafa þurft að
treysta mikið á sessunauta sína og
vini alla skólagönguna.
„Maður hefur þurft að hafa að-
eins meira fyrir þessu en aðrir en
ég held að það hafi samt bara verið
hvatning,“ segir Helga. Hún stefnir
á lögfræðinám við Háskóla Íslands í
haust.
Helga neitar að allur hennar tími
fari í námið, hún gefi sér góðan tíma
til að stunda líkamsrækt auk þess
hún eyði tíma með vinunum.
Dúxaði í Verzló þrátt fyrir að
sjá varla á töfluna í skólanum
Ljósmynd/Bergljót Gyða
Dúxinn Helga segist líta á sjón- og heyrnarskerðinguna sem hvatningu.
Hún stefnir á lögfræðinám við Háskóla Íslands í haust.
JÓHANNA ÁR heldur frá Njarðvík-
urhöfn til veiða á hrefnu á þriðju-
dag. Verið er að mála bátinn og
gera kláran fyrir tímabilið.
Hrefnuveiðimenn hafa fengið þrjú
leyfi til veiða í sumar og kvótinn er
100 hrefnur, að því er fram kemur
á vef hrefnuveiðimanna.
Veðurútlit er ágætt og ef allt
gengur vel ætti fyrsta hrefnukjötið
að vera komið í verslanir fyrir
næstu helgi að því er segir á vef
hrefnuveiðimanna.
Veiðar á hrefnu
hefjast í vikunni
Í laugardagsblaði birtist frétt á bls.
10 um að Egilsson hefði fengið
Fjörustein Faxaflóahafna. Þar er
sagt að framkvæmdastjóri Egilsson,
Egill Þór Sigurðsson, hafi tekið við
steininum á aðalfundi Faxaflóa-
hafna. Hið rétta er að Egill Þór er
stjórnarformaður fyrirtækisins.
LEIÐRÉTT
Egilsson –
stjórnarformaður