Morgunblaðið - 04.10.2009, Blaðsíða 4

4 FréttirVIKUSPEGILL
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4. OKTÓBER 2009
ÍS
L
E
N
SK
A
SI
A.
IS
FL
U
47
40
0
09
.2
00
9
1 kr. aðra leiðina + 990 kr.
(flugvallarskattur)
Aðeins 1 króna fyrir börnin
www.flugfelag.is | 570 3030
Gildir 1.– 31. október – bókaðu á
www.flugfelag.is
Eftir Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
Þ
röngir hagsmunir einstakra ríkja eða
ríkjahópa grafa oft undan trúverð-
ugleika sumra stofnana Sameinuðu
þjóðanna og líklega er Mannrétt-
indaráðið besta dæmið um vandann.
Kofi Annan, fyrrverandi framkvæmdastjóri SÞ,
beitti sér ákaft fyrir því að gamla Mannrétt-
indanefndin var lögð niður, sagði hana rúna
trausti vegna hlutdrægi og ófaglegra vinnu-
bragða. 2006 tók við Mannréttindaráð
(UNHRC) með 47 aðildarríki en þau eru kosin
til þriggja ára á allsherjarþingi SÞ. Aðildarríki
ráðsins verða að „hafa í heiðri ströngustu við-
mið í viðleitni sinni til að efla og verja mann-
réttindi“ eins og það er orðað.
Fögur orð duga ekki alltaf, þess má geta að
fyrir fáeinum árum gegndi fulltrúi Gaddafis
Líbíuleiðtoga forsetaembættinu; viðmiðin virð-
ast vera afar teygjanleg. Ríki SÞ virðast ráða
því í reynd sjálf hvernig þau túlka samþykkt-
irnar göfugu sem starfið á að byggjast á. Og
stórþjóðir eins og Kínverjar og Rússar sleppa
við hnýsni sérstakra rannsakenda sem stundum
eru látnir gera skýrslu um ákveðin mál.
Þessi stórveldi tryggja yfirleitt með sam-
vinnu við ríkjahópa eins og Samtök íslamskra
ríkja og Afríkusambandið í UNHRC að flestir
stórsyndararnir sleppi við óþægilega athygli á
fundunum. Pólitíkin ræður, ekki mannréttindin.
Vestræn lýðræðisríki mótmæla oft hræsninni
en eru í minnihluta og Bandaríkin drógu sig út
úr ráðinu um hríð til að mótmæla vinnubrögð-
unum en hafa nú aftur tekið þar sæti.
Stundum er um menningarlegra árekstra að
ræða. Í fyrra var kynnt yfirlýsing í ráðinu frá
nokkrum mannúðar- og menntasamtökum þar
sem fordæmd voru viss atriði í fornum lögum
íslams, sharia. Var minnt á að sú hefð að grýta
konur til dauða fyrir framhjáhald og einnig
hjónabönd stúlkna á barnsaldri væru brot á
mannréttindum. Fulltrúar múslímaríkja mót-
mæltu. „Þetta ráð mun ekki krossfesta íslam,“
sagði fulltrúi Egypta, Amr Roshdy Hassan – og
forseti ráðsins ákvað að taka málið af dagskrá.
Í mars var svo samþykkt tillaga íslamskra ríkja
í Mannréttindaráði SÞ þar sem aðildarríkin
voru hvött til að berjast gegn mismunun gagn-
vart trúarhópum þar sem beitt væri þeirri að-
ferð að sverta trúarbrögð og æsa til haturs.
„Ranglega bendlað við hryðjuverk“
„Íslam er oft og ranglega bendlað við mann-
réttindabrot og hryðjuverk,“ sagði í tillögunni.
Vestræn ríki voru á móti eða sátu hjá á þeirri
forsendu að tillögunni væri aðallega stefnt
gegn tjáningarfrelsinu.
Líklega er erfitt að nota rök um tjáning-
arfrelsi gagnvart aðildarríkjum eins og Kína,
Sádi-Arabíu og Kúbu sem allir vita að brjóta
stöðugt mannréttindi borgara sinna. En oftast
næst samstaða um að fordæma Ísrael og mætti
halda að varla séu framin mannréttindabrot
annars staðar í heiminum en á svæðum Palest-
ínumanna. Kofi Annan gagnrýndi í nóvember
2006 ráðið fyrir „hlutfallslega allt of mikla
áherslu á brot af hálfu Ísraela“ á meðan hund-
suð væru alvarlegri brot í öðrum hlutum heims-
ins eins og í Darfur í Súdan.
Reuters
Hásæti hræsninnar?
Mannréttindaráð Sameinuðu þjóðanna er harðlega gagnrýnt fyrir að taka með silkihönsk-
um á brotum fjölmargra aðildarríkja en gera Ísrael stanslaust að skotspæni
Reuters
Vígvöllur Palestínumenn við hús á Gaza, kúlna-
götin eru eftir átök Ísraelshers og Hamas-liða.
Flótti Kona í Súdan með tvö
börn sín á flótta undan víga-
mönnum. Stjórnvöld í Karthum
hafa verið sökuð um þjóðarmorð
á blökkumönnum í Darfur.
SUÐUR-AFRÍSKI dómarinn Richard
Goldstone (á myndinni með mann-
réttindafulltrúa SÞ, Navi Pillay) skil-
aði nýlega skýrslu á vegum UNHRC
um brot Ísraela og Hamas á Gaza
2008-2009. En Ísraelar höfnuðu öllu
samstarfi við Goldstone, sögðu ráðið
og forvera þess ávallt hafa sýnt óvið-
unandi hlutdrægni í samþykktum
sínum um brot Ísraela. Vestræn ríki
hafa tekið undir andmæli Ísraela sem
segja skýrsluna hvítþvo að mestu Ha-
mas. UNHRC hefur á undanförnum
þrem árum 25 sinnum fordæmt harð-
lega ríki fyrir mannréttindabrot. Í 20
skipti var um Ísrael að ræða.
Umdeild skýrsla
BANDARÍKJAMENN hafa verið hart
gagnrýndir vegna fangabúðanna í
Guantanamo-herstöðinni. Þangað
voru send mörg hundruð manns sem
handtekin höfðu verið i Afganistan,
grunuð um að berjast með talíbön-
um og al-Qaeda. Bush forseti und-
irritaði tilskipun um að halda mætti
föngunum í ótímabundnu fangelsi
væri ekki um að ræða bandaríska
borgara. Bent er á að um sé að ræða
brot á grundvallarréttindum; fangar
eigi rétt á að koma fyrir dómara og
svara til saka. Bandaríkin geti varla
gagnrýnt brot annarra ríkja ef þau
hunsi sjálf mannréttindi.
Brotið á föngum
TILRAUNIR þjóðarbrota í Kína til að
öðlast aukið sjálfstæði eru brotnar
á bak aftur með miklu harðræði.
Hugleiðslusamtökin Falun Gong
voru stofnuð 1992 og talið er að yfir
100 milljónir manna um allan heim,
einkum í Kína, iðki æfingar samtak-
anna. Liðsmenn Falun Gong í Kína
láta nú lítið á sér bera opinberlega
enda eru þeir oft fangelsaðir og
sumir myrtir. Margir enda í þrælk-
unarvinnu, líffæri eru tekin úr öðr-
um og þau seld. Dæmi er um að fólk-
ið sé læst inni á geðsjúkrahúsi.
Andóf læst inni
Ákveðnar siðareglur urðu smám saman til íEvrópu á síðustu öldum varðandi hernað ogþau takmörk sem stríðandi aðilar ættu að
setja sér. Hefðir riddaramennsku voru rifjaðar upp.
Ein reglan var að hlífa skyldi eftir mætti óbreyttum
borgurum. Þeir höfðu löngum verið fórnarlömb í
vopnuðum átökum í álfunni, sultu oft í hel á miðöld-
um vegna þess að herir lifðu á landinu, þ.e. þeir
rændu sér mat auk þess sem hermenn gerðust marg-
ir sekir um nauðganir og hrottaskap.
En er hryðjuverkamaður í einhverjum skilningi
hermaður? Staðlaðir einkennisbúningar voru teknir
upp í Evrópuherjum fyrir um 300 árum: Sá sem var í
einkennisbúningi var auðvitað réttdræpur í bardaga,
hann átti rétt til lífs ef hann var tekinn til fanga – en
þá varð hann að vera enn í einkennisklæðum sínum,
ella mátti yfirleitt taka hann af lífi sem njósnara.
Gömlu viðmiðin enduróma enn í Genfarsáttmálanum
um réttindi stríðsfanga.
Í loftárásum í seinni heimsstyrjöld gerðu sprengj-
urnar ekki greinarmun á hermönnum og saklausum
borgurum; allir voru skotmörk. Talsmaður Ísr-
aelshers sagði fyrir nokkrum árum að allir sem
tengdust hryðjuverkum á vegum Hamas á einhvern
hátt, beint eða óbeint, væru réttmæt skotmörk og
hraus mörgum hugur við þeim grimmdarlegu orð-
um. Hamas hefur sagt að þar sem flestir Ísraelar
gegni reglulega herskyldu séu tilræði á borg-
aralegum svæðum ríkisins réttlætanleg.
Talíbanar hunsa einkennisbúninga, hver er þá
óbreyttur borgari í Afganistan og hver ekki? Börn
eru ekki hermenn en fantar í Afríkuríkjum þvinga
þau til að berjast með sér. Sama gerðu Rauðu khmer-
arnir í Kambódíu. Um 40 nýliðar í herlögreglu Ha-
mas féllu í sprengjuárás Ísraela 2008, mátti ráðast á
þá? Einnig er spurt hvort vopn og skotfærageymslur
séu ekki lögleg skotmörk en málið vandast ef vopna-
búnaður er settur upp eða geymdur á þéttbýlu svæði.
Almenningi ekki hlíft
Greinarmunur á her og óvopnuðum borgurum á útleið