Morgunblaðið - 04.10.2009, Blaðsíða 29

jafn mikið, ef ekki aukið, bygging-
armagn frá því sem nú er.“
Miðað við það sem Þórður segir
má því segja að áformin um niðurrif
lifi áfram, en á öðrum forsendum en
áður.
Einkennilegar hugmyndir
Þórður segir miðborgina vera
gamlan bæ og þar ætti að reyna að
halda í það sem enn er til og hefja
það til vegs og virðingar. Hug-
myndin sé hinsvegar ekki endilega
sú að vernda húsin í því ástandi sem
þau eru núna. Torfusamtökin hafa
ekki slíkt á sinni stefnuskrá, segir
Þórður. „Það er kannski verra að
húsin séu rifin en stöðnun er líka
mjög slæm þar sem hún hefur áhrif á
ímynd gamalla húsa á Íslandi. Göm-
ul hús hafa mörg verið lengi í svo
vondu ásigkomulagi að það hefur
áhrif á hvernig fólk lítur á þau. Hins-
vegar geta timburhús tekið miklum
breytingum á sinni ævi án þess að
það sé endilega af hinu verra og við
höfum oft bent á að það er ekki bara
ein leið fær, hvernig unnið er með
gömul hús. Með hús eins og á Lauga-
vegi 67 höfum við jafnvel stungið
upp á því að þeim sé lyft upp á kjall-
ara. Það getur verið ein leið. Þá er
svipnum haldið á götunni en einnig
stórum verslunargluggum sem
myndu þá koma á jarðhæðina. Á
næstu hæð, sem þá væri orðin að-
alhæðin, væri svo hægt að halda
upprunalegum gluggum. Við höfum
stundum bent á lausnir af þessu tagi,
t.d. fyrir Laugaveg 4-6 á sínum
tíma.“
Þórður nefnir fleiri lausnir t.d.
eins og þá sem borgin valdi í Aðal-
stræti. „Minjavernd tók að sér að
gera upp Aðalstræti 16 en reiturinn
var í heild sinni samvinnuverkefni
fleiri aðila. Minjavernd er verktaka-
fyrirtæki í eigu ríkis og borgar og
hefur fullt af topp arkitektum á sín-
um snærum og tók verkefnið að sér.
Þetta finnst mér að vissu leyti vera
til fyrirmyndar og maður hefði viljað
sjá þetta gert víða á Laugaveginum.
Menn mega hinsvegar ekki rugla
þessu saman við húsafriðun, það er
bara verið að reyna að halda í viss
umhverfisgæði en við erum hins-
vegar alveg opin fyrir þessu.“
Aðalstræti hefur orðið nokkuð
heilsteypta götumynd enda hefur
endurgerð húsa verið beitt til jafns
við að gamaldags framhliðar hafa
verið settar á ný hús. Þó er mikill
missir að Fjalakettinum, sem var
elsta kvikmyndahús í heimi þegar
húsið var rifið 1985, en kvikmynda-
sýningar hófust þar árið 1906. Í dag
er framhlið á hótelinu í Aðalstræti
eftirlíking af Fjalakettinum.
„Það sem við erum að vonast eftir
núna er að það verði hugarfarsbreyt-
ing. Eins og er þá er óljóst hvort
kreppan veldur því að fólk fer að
hugsa um þessa hluti dýpra eða ekki.
Það eru mjög margir sem kveikja
ekkert á perunni hvað það varðar að
niðurrifið sé hluti af sömu vitleys-
unni sem hér hefur viðgengist. Við
höfum verið föst í viðjum hugarfars-
ins, þess að það sé þess virði að losna
við allt gamalt og fá bara allt nýtt,
líkt og kannski tíðkaðist í kringum
1960. Í þessu höfum við verið föst í
50 ár á meðan löngu hætt er að
hugsa svona í borgum í Evrópu. Í
Stokkhólmi og í Kaupmannahöfn var
hverfum rutt í burtu í heilu lagi og
nýtt byggt og í dag sjá menn að þessi
hugmyndafræði gengur ekki.“
Arfur til framtíðar
Þórður segir að enn sé möguleiki
að forða húsunum frá niðurrifi svo
þau geti endurheimt fyrri reisn. „Ef
tekin er ákvörðun um að rífa ekki
ákveðin hús opnast möguleiki fyrir
það að húsin verði gerð upp. Sagan
segir okkur að það taki yfirleitt í
mesta lagi þrjú til fjögur ár frá því
að hús er friðað þangað til að einhver
er búinn að taka það að sér og gera
það upp og þetta er eitthvað sem
maður hefur séð um allt land. Þegar
það er óvissa á bakvið hús og fólk
veit ekki hvort á að rífa það eða
halda í það þá er það mesta
eyðingaraflið. Þegar búið er að taka
ákvörðun, eins og þegar Húsafriðun-
arnefnd tekur sig til og friðar hús, þá
líða ótrúlega fá ár þangað til einhver
tekur húsið að sér.“
Þórður segir að kostnaðurinn við
að gera upp gamalt hús geti aldrei
verið hærri en kostnaðurinn við að
byggja sambærilegt hús í gæðum,
þrátt fyrir nýjar byggingaraðferðir
og tækni. „Það er oftast þannig að
þegar verðið er slegið niður þá er
verið að slá niður gæðin í leiðinni.
Góð hús kosta því oftast svipað og að
gera upp. Það er búið að vinna stór-
an hluta vinnunnar sem kostar mikið
í nýbyggingum, eins og að greiða
arkitekt, verkfræðingi, grafa grunn
og slíkt.“
Hafa verður í huga að ekki eru
ýkja mörg ár síðan að húsafriðun var
mörkuð skýr stefna á Íslandi. Sum
húsanna sem um ræðir eru jafnvel
ekki sérlega gömul, sérstaklega ekki
á mælikvarða meginlandsþjóðanna.
Það hafa þó verið færð sannfærandi
rök fyrir því að forðast beri að gera
sömu mistök og gerð voru með
Fjalaköttinn og því sé skynsamlegt
að fara sér varlega í niðurrifi gam-
alla hús því betur fari á því að kom-
andi kynslóðir fái einhverju um það
ráðið en þær kynslóðir sem deili um
varðveislugildi húsanna.
argaði?
29
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4. OKTÓBER 2009
Bandaríski sjónvarpspredik-arinn Jim Bakker varákærður 4. október 1988fyrir fjárdrátt og samsæri.
Þá höfðu fjölmiðlar vestra mánuðum
saman rakið alls konar hneykslis-
mál, sem tengust starfsemi Bakkers
og konu hans, Tammy Faye.
James Orson Bakker, eins og
hann heitir fullu nafni, fæddist árið
1940. Hann hóf að predika í sjón-
varpssal árið 1966, ásamt eiginkonu
sinni. Þau fengu síðar eigin þátt í
Virginíuríki, The Jim and Tammy
Show.
Upp úr 1970 fluttu hjónin til Kali-
forníu og tóku að sér stjórn á nýjum
þætti, Praise the Lord (Lofið Drott-
in). Þau hurfu fljótlega á braut og að
þessu sinni til Norður-Karólínu. Þar
sendu þau út þáttinn The PTL Club,
en PTL vísaði til Praise the Lord.
Þátturinn varð fljótt mjög vinsæll og
var sýndur á hartnær hundrað sjón-
varpsstöðvum um öll Bandaríkin.
Í upphafi níunda áratugarins voru
Bakker-hjónin orðin að stórveldi.
Þau ráku kristilega skemmtigarðinn
Heritage USA í Suður-Karólínu og
hann varð fljótt þriðji vinsælasti
skemmtigarður Bandaríkjanna, á
eftir skemmtigörðum Disney í Flór-
ída og Kaliforníu, með sex milljónir
gesta árlega. Þá komu þau hjón sér
upp búnaði til útsendinga á þáttum
sínum um gervihnött allan sólar-
hringinn um gjörvöll Bandaríkin. Í
þáttunum fóru þau fram á fjár-
framlög frá áhorfendum og til þeirra
streymdi um ein milljón dala í viku
hverri. „Ég trúi því að ef Jesús væri
á lífi í dag væri hann í sjónvarpinu,“
sagði Jim.
Krabbamein í andliti kristni
Bakker-hjónin lifðu engu mein-
lætalífi, heldur nutu alls þess besta
sem hægt var að fá fyrir peninga.
Dagblaðið The Charlotte Observ-
er hóf rannsókn á söfnunum PTL á
árunum 1984 til 1987. Þar kom m.a.
fram, að hjónin seldu eins konar lífs-
tíðaráskrift að PTL-klúbbnum, sem
átti m.a. að tryggja félögum þriggja
nátta gistingu einu sinni á ári á lúx-
ushóteli í skemmtigarðinum. Tugir
þúsunda borguðu þúsund dali fyrir
aðild, en aðeins var byggt eitt 500
herbergja hótel, sem engan veginn
annaði eftirspurn. Bakker-hjónin
söfnuðu fé, sem hefði dugað fyrir
mörgum slíkum hótelum, en settu
peningana í rekstur skemmtigarðs-
ins og fengu sjálf 3,4 milljóna bónus-
greiðslu. Jim hélt tvöfalt bókhald til
að reyna að fela allar misfellur.
Þá kom í ljós að kona að nafni
Jessica Hahn hafði fengið tæpa 280
þúsund dali í greiðslu fyrir að skýra
ekki frá því að Jim hefði nauðgað
henni. Eftir að þær upplýsingar lágu
fyrir sagði Jim Bakker af sér sem
forstöðumaður PTL.
Eftirmaður hans var Jerry Fal-
well, sem síðar afneitaði Jim harka-
lega, kallaði hann lygara, sem drægi
sér fé og væri kynferðislega
afbrigðilegur, „mesta hrúður og
krabbamein í andliti kristninnar í
tvö þúsund ára sögu kirkjunnar“.
Ekki að furða að Bakker-hjónin hafi
talið sig illa svikin, enda héldu þau
að Falwell myndi hjálpa þeim að ná
aftur völdum í PTL.
Alræmdir samfangar
Jim Bakker var dæmdur í 45 ára
fangelsi og til greiðslu hálfrar millj-
ónar dala sektar. Sú refsing var síð-
ar milduð í átta ára fangelsi.
Í fangelsinu deildi Bakker klefa
með öðrum frægum mönnum. Þar
var Lyndon LaRouche, sem ítrekað
reyndi að ná útnefningu sem for-
setaefni demókrata, en var dæmdur
fyrir fjársvik og undanskot á skött-
um, þótt hann og fylgismenn hans
hefðu ávallt haldið því fram að um
pólitískar ofsóknir væri að ræða. Og
þarna var líka fallhlífarstökkvarinn
Roger Nelson, sem hafði sett fjöl-
mörg met í fagi sínu, en sat inni
vegna skattsvika. Hann ku hafa
sleppt því að gefa upp tekjur af um-
fangsmiklu fíkniefnasmygli.
Tammy Faye og Jim skildu og
hún giftist aftur, þeim manni sem
tekið hafði að sér að greiða Jessicu
Hahn fyrir þögn hennar.
Tammy Faye lést árið 2007. Jim
er hins vegar enn hinn sprækasti,
með nýja og töluvert yngri konu upp
á arminn, Lori Bakker. Þau halda nú
úti daglegum sjónvarpsþætti, Jim
Bakker Show.
Þrátt fyrir að hafa afplánað fang-
elsisvist sína skuldar Jim Bakker
skattinum enn sex milljónir dala. En
þótt hann sé farinn að búa um sig
ríkmannlega og sjónvarpsþætti hans
vaxi fiskur um hrygg, þá eru engar
eignir skráðar á hans nafn, svo lík-
lega fær skatturinn að bíða um sinn.
rsv@mbl.is
Á þessum degi …
Fjölskylduskemmtun Trúarlegi skemmtigarðurinn Heritage USA var engin smásmíði, eins og sést á þessu korti.
Trúboðar Jim og Tammy Faye Bakker þegar allt lék í lyndi.
4. OKTÓBER 1988 PREDIKARINN ÁKÆRÐUR
Bjargað Það voru ekki mörg hús sem stóð til að rífa í tengslum við Barónsstígs-
verkefnið þar sem lóðin er svo stór en Laugavegur 67 átti að fara.
BARÓNSREITUR
Morgunblaðið/Jakob Fannar