Morgunblaðið - 04.10.2009, Blaðsíða 12

Árni Páll
Árnason
Eftir Pétur Blöndal
pebl@mbl.is
S
kiptar skoðanir eru á því
innan stjórnmálaflokka á
Alþingi hversu langt stjórn-
völd eiga að ganga í aðgerð-
um í þágu þeirra sem
brunnið hafa inni með húsnæðis- og
bílalán í kjölfarið á bankahruninu síð-
astliðið haust.
Í því samhengi er horft til geng-
istryggðra lána sem „stökkbreytt-
ust“ með falli krónunnar og íslenskra
krónulána sem bólgnuðu vegna verð-
tryggingar og viðvarandi hárrar
verðbólgu.
Höfuðstólslækkun skulda hefur
mikið verið rædd, en afar ólík sjón-
armið eru á því innan Samfylkingar,
VG og Sjálfstæðisflokksins. Þess
vegna varð sú leið fyrir valinu hjá
Árna Páli Árnasyni félagsmálaráð-
herra að fara bil beggja, annarsvegar
að grípa til almennra aðgerða, þar
sem komið er til móts við alla skuld-
ara, og hinsvegar að færa ekki niður
skuldir strax, en halda því opnu að
afskrifa eftirstöðvarnar í lok lánstím-
ans.
Ennfremur er lagt upp með að rík-
issjóður beri engan kostnað af að-
gerðunum og ekki Íbúðalánasjóður,
þar sem reiknað er með að verð-
tryggðu lánin innheimtist að fullu.
„Kröfuhafar í bönkunum hagnast á
því að lánin haldist sem mest í skil-
um,“ segir Árni Páll. „Þess vegna var
óhugsandi af okkar hálfu að ríkið
legði í kostnað við að auðvelda þá að-
gerð. Kröfuhafarnir verða sjálfir að
leggja í þann kostnað; ekki er hægt
að ríkisvæða að lágmarka áhættuna.“
Og formúlan er kunnugleg. „Í raun
byggist tillagan á sömu aðferðafræði
og notuð var í fyrirvaranum við Ice-
save,“ segir Tryggvi Þór Herberts-
son, þingmaður Sjálfstæðisflokksins.
„Greiðslubyrðin fer eftir efnahags-
ástandinu í þjóðfélaginu. Ef launa-
vísitalan hækkar umfram verðlag,
kaupmáttur eykst með öðrum orð-
um, þá hækkar greiðslubyrðin og
minna er fellt niður af skuldum.
Kaupmáttaraukningin fer þá í að
greiða skuldir, en einnig í að halda
uppi neyslu.“
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson,
formaður Framsóknar, segir jákvætt
að ráðist verði í almennar aðgerðir,
sem fylgja megi eftir með sértækum
aðgerðum. „En það nást ekki öll já-
kvæðu áhrifin sem höfuðstólslækkun
hefði skilað, til dæmis losnar ekki
eins mikið um húsnæðismarkaðinn.“
Lilja Mósesdóttir, þingmaður
Vinstri grænna, segir gott að létt hafi
verið mánaðarlegri greiðslubyrði.
„Það þýðir að fólk ætti að geta leyft
sér meira, sem eykur eftirspurn og
skapar atvinnu, og það skilar aftur
auknum skatttekjum, sem er akk-
úrat það sem við þurfum í dag. En
áhrifin hefðu verið meiri ef við hefð-
um ráðist í að minnka skuldabyrðina,
sem ekki gafst svigrúm til, meðal
annars vegna þrýstings frá AGS, að
mér skilst.“
Hún segir það mikil vonbrigði að
tækifærið hafi ekki verið nýtt til að
færa húsnæðislánin inn í Íbúðalána-
sjóð og byggja upp félagskerfi sam-
hliða séreignarkerfinu, þar sem íbúð-
ir og fasteignir væru í félagslegri
eign. „Þá er ég að hugsa um kaup-
leigukerfi, sem yrði álíka stórt og
annars staðar á Norðurlöndum. Ég
efast um að séreignarstefnan gangi
upp, að minnsta kosti gerði hún það
ekki þegar bankarnir hrundu og
verðbólguskotið leiddi til þess að þeir
sem eru með lágar tekjur gátu ekki
borgað af lánunum sínum. Og það má
vænta þess að innan skamms tíma
hækki vextir vegna mikils fjár-
lagahalla ríkja í Evrópu og Ameríku.
Þá verður erfitt fyrir fólk að eignast
húsnæði, í stað þess að eignast hlut í
fasteign eða húsnæði sem það býr í.“
Samkvæmt heimildum Morg-
unblaðsins hreyfði félagsmálaráð-
herra raunar þeirri hugmynd við
bankana, að ef aðgerðirnar yrðu
þeim um megn, þá myndi Íbúðalána-
sjóður leysa til sín húsnæðislánin og
kosta til áhættunni, en jafnframt
njóta ávinningsins. „Auðvitað var
það til að koma báðum á hreyfingu,“
sagði sami heimildarmaður.
„Við áttum von á að fá kynningu á
tillögunum, en höfum ekki fengið
hana ennþá,“ segir Þór Saari úr
Borgarahreyfingunni. „En miðað við
það sem við höfum heyrt eru þær
innihaldslitlar. Það er verið að plata
fólk: Þú færð afslátt á afborgunum
þínum á morgun – þangað til ein-
hvern tíma. Og þeir selja þetta þann-
ig að greiðslubyrðin lækki um 30
þúsund í næsta mánuði, en svo safn-
ast afgangurinn bara upp og reddast
einhvern tíma í framtíðinni þegar
Árni Páll er ekki lengur ráðherra.
Víst kemur þetta fólki til góða til
skamms tíma, en það þarf að gera
eitthvað raunverulegt í þessu máli.
Annars er bara verið að bjarga fjár-
magnseigendum en ekkert gert fyrir
skuldara. Það er ekki jafnaðar-
stefna.“
Tillögurnar hafa einnig fallið í
grýttan jarðveg hjá Hagsmuna-
samtökum heimilanna. Ólafur Garð-
arsson, stjórnarmaður, segir að fé-
lagsmálaráðherra tali um að „leið-
rétta greiðslubyrði“ og nýti sér
þannig orðfæri samtakanna. Raunin
sé sú að „leiðrétting“ geti aðeins fal-
ist í niðurfellingu skulda, en ekkert
sé gefið eftir af höfuðstólnum og
óvíst hvort hann færist nokkuð niður.
„Það er í raun verið að reyna að stað-
festa glæpinn,“ segir Ólafur, sem
fengið hefur samþykkta gjafsókn,
meðal annars gegn gamla og nýja
Kaupþingi, þar sem lagt er upp með
að sýna fram á ólögmæti gengis-
tryggðra lánveitinga. Hann tekur
fram að greiðsluverkfall samtakanna
verði eftir sem áður í gildi til 15.
október.
Yfir erfiðasta hjallann
Viðhorfið er jákvætt á Alþingi til almennra að-
gerða sem Árni Páll Árnason félagsmálaráðherra
hefur lagt fram og ætlað er að létta greiðslubyrði
þeirra sem skulda húsnæðis- eða bílalán. En á
þau er líka deilt og þau sjónarmið heyrast að
ganga þurfi lengra, einkum í lækkun höfuðstóls.
Rýnt er í afstöðu þingmanna og skoðuð áhrif til-
lagnanna á hag fjölskyldna í landinu.
Morgunblaðið/ÞÖK
Lilja
Mósesdóttir
Sigmundur Davíð
Gunnlaugsson
Tryggvi Þór
Herbertsson
Þór
Saari
‘‘„EF LAUNAVÍSITALANHÆKKAR UMFRAMVERÐLAG, KAUPMÁTTUREYKST MEÐ ÖÐRUM
ORÐUM, ÞÁ HÆKKAR
GREIÐSLUBYRÐIN OG
MINNA ER FELLT NIÐUR
AF SKULDUM. KAUP-
MÁTTARAUKNINGIN FER
ÞÁ Í AÐ GREIÐA SKULD-
IR, EN EINNIG Í AÐ
HALDA UPPI NEYSLU.“
12 Skuldavandi heimilanna
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4. OKTÓBER 2009