Saga - 1983, Qupperneq 71

LÖGGJÖF UM FÁTÆKRAFRAMFÆRSLU
69
hér, enda verður ekki séð að þær hafi haft nein áhrif. Þá er ekki
heldur að finna frá þessum tíma neinar tillögur frá almenningi eða
e'nstökum hreppstjórum um breytingar á fátækralöggjöfinni.
Það er ljóst að við töku ákvarðana er vörðuðu fátækramál á 18.
öld urðu stjórnvöld mjög að treysta á dómgreind embættismanna
landsins og þekkingu þeirra á íslenskum aðstæðum. M.a. af þess-
Ufn sökum áttu islenskir embættismenn hægara um vik að beita sér
fyrir breytingum er fram náðu að ganga, jafnvel þótt þær næðu
aðeins til afmarkaðra þátta löggjafarinnar.
Það er ennfremur ljóst að stiftamtmaður hafði mest áhrif allra
embættismanna landsins á ákvarðanir stjórnvalda og konungs. í
beim þremur málum sem sérstaklega voru rædd hér að framan
fóru stjórnvöld í einu og öllu eftir tillögum hans og hann gat jafn-
vel beitt sér fyrir nýjungum, eins og hreppsbókunum, án þess að
afla sér fyrst heimildar stjórnvalda. Þótt stiftamtmaður væri
æðsti embættismaður landsins, höfðu þeir, er þessu embætti
Segndu fram til 1770, oftast mjög takmarkaða þekkingu á islensk-
Uru málum og einatt harla lítil áhrif á afgreiðslu mála er ísland
vörðuðu. Þetta kemur glöggt fram í athugunum mínum á veitingu
forréttinda til iðnaðar á íslandi um miðja 18. öld. Eftir 1770 tóku
sriftamtmenn upp fasta búsetu á íslandi, en höfðu áður setið í
K^upmannahöfn. Við þessa breytingu urðu stiftamtmenn mun
°etur að sér um íslensk málefni og um leið jukust áhrif þeirra á
Pað hvernig íslenskum málum var ráðið til lykta af hálfu stjórn-
valda og konungs í Kaupmannahöfn.
TILVÍSANIR
1 Harald Gustafsson: Fiskveiðiákvæðin 1762. Athuganir á ákvarðanatökunni.
Saga XIX, 1981, bls. 107.
Sjörn Teitsson: Um fátækramál á 18. öld. Söguslóðir. Afmælisrit helgað
Olafi Hanssyni sjötugum. Rvík 1979, bls. 31—44.
Johan Söderberg: Agrar fattigdom i Sydsverige under 1800-talet. Stockholm
1978, bls. 12.
4 Olven H. Hufton: The Poor of Eighteenth-Century France, 1750—1789. Ox-
ford 1974, bls. 12.
^ Björn Teitsson (1979), bls. 36.
Lýður Björnsson: Saga sveitarstjórnar á íslandi I. Rvík 1972, bls. 33.
7 Jón Jóhannesson: íslendinga saga I. Rvík 1956, bls. 106—107. Gagnlegt
yfirlit um hugmyndir fræðimanna um uppruna hreppanna er að finna hjá
Lýði Björnssyni (1972), bls. 9—18.