Saga - 1983, Page 261

PÝÞEAS OG GÁTAN UM TÚLE
259
aðra hluta í Túlelýsingunni. Hér er bæði vísað til þess að ís hafi
rekið og að sjór hafi verið lagður og ber að veita því athygli að
Pýþeas var á ferðinni við lok kuldaskeiðs í kaldtempraða beltinu
sem náði hámarki 600-500 f.Kr. en síðan tók nokkuð að skána.70
Hafi nútímaloftslag verið komið á verðum við að setja sem svo að
Pýþeas hafi komið til norðvesturhorns íslands sem á stundum er
aðeins eins dags siglingu frá sunnanverðri ísröndinni71 fremur en
til hins nálægara norðausturhorns sömu eyjar sem þó hefur á tím-
um óblíðs loftslags etv. ekki verið svo fjarri lagnaðarísnum.
Ein mótbáran gegn því að líta á Hjaltland sem Túle er sú að Pý-
þeas lýsti því ekki sem eyjaklasa72 og ég held að þetta sé gild
ábending. Ekki er einsýnt að Noregur komi ekki til greina af því
að hann sé ekki eyja. (Við getum ekki verið alveg viss um að Pýþe-
as hafi notað orðasambandið „insula Thule“.)73
Þá snúum við okkur aftur að því úrlausnarefni hvort Túle hafi
verið numið. Noregi er haldið fram, eins og Thompson segir, að
miklu leyti vegna þess skilnings að kaflinn um bjór, bý og korn
lúti að Túle. Sé þessu vafaatriði ýtt til hliðar virðist ísland miklu
álitlegri kostur.74 Hafi Túle verið Noregur yrði að gera ráð fyrir
að reglubundið samband hafi verið við Bretlandseyjar nyrðri
bannig að íbúarnir hafi getað vísað Pýþeasi þangað (eða að öðr-
kosti gefið honum lýsingu).75 Þetta gæti einnig átt við, hafi
ísland verið Túle, jafnvel þótt Vilhjálmur Stefánsson hafi getið
sér til að íbúar Bretlands hafi þekkt til hinnar miklu eyju, jafnvel
ferðast þangað á skinnbátum með sauðfé til að beita því (sem
yirðist nokkuð langsótt) eða farið til fiskveiða.76
Þess hefur verið til getið, á grundvelli annarra heimilda, að Pý-
Þeas hafi vitað að Pólstjarnan væri ekki í hánorður og þess vegna
hafi hann brugðið nokkuð út af venju við að tákna áttir.77 Að
sjálfsögðu flækir málið að vel má vera að Pýþeas hafi aldrei
haldið fram að hann hafi verið á Túle;78 sé þessi skilningur viður-
kenndur verða skýringarkostirnir nánast óteljandi.79 En Kleó-
medes kveður mjög skýrt á um þetta.80 Maður er tregur til að trúa
að Pýþeas hafi ekki séð miðnætursólina sjálfur en hæfni hans í
stjörnufræði var greinilega svo mikil að hann hefði getað ályktað
tilvist hennar út frá algjörlega fræðilegum forsendum.81
Við komumst vart hjá því á þessu stigi að spyrja að nýju hvort
'ninnsta mark sé takandi á frásögn Pýþeasar. Hnýsilegt gæti verið
fyrir almenna þekkingarfræði að tíska hefur ráðið um skoðanir á