Saga - 1983, Blaðsíða 310

308
RITFREGNIR
un. í bók eftir Aleksandr Laktionov sem í sænskri þýðingu nefnist „Nordpol-
en. Ur polarfárdernas historia" (Moskvu 1960, bls. 181-187) er deila þeirra
Pearys og Cooks allítarlega rakin og bent á það að Peary hafi ekki hótinu betri
kröfu en Cook til heimskautsins. Margt ágætra vísindamanna og heimskauta-
fara hafi alla tíð staðið með Cook í þessari deilu og ferðalýsing hans styðji
mál.
Svo að nær sé farið nútímanum birtist í austur-þýzka blaðinu „Neues
Deutschland" 20/21. september 1975 ómerkt grein með fyrirsögninni „Komst
Frederic Cook á Norðurpólinn?" Blaðið vitnar í nýútkomna grein eftir W.S.
Korjakin sem starfi við Landfræðistofnun sovézku vísindaakademíunnar.
Korjakin sé þekktur sérfræðingur á sviði heimskautaferða og hafi rannsakað
frásögn Cooks um ástand og hreyfingar íssins á leið hans á Norðurpól. Það er
einkum frásögn hans um risastóra „íseyju“ á reki í ísbreiðunni („Packeis")
sem að sögn blaðsins vekur athygli hins rússneska vísindamanns (Laktionov
minnist á „íseyjarnar" líka). Þessi frásögn var áður notuð gegn Cook en síðan
1947 hafi fengizt margvísleg vitneskja um slíkar eyjar. Cook hefði ómögulega
getað lýst slíkri eyju utan að hafa séð hana, og í stuttu máli sagt er Korjakin
þeirrar skoðunar, að Cook hafi verið áreiðanlegur og athugull og engin á-
stæða til rengja frásögn hans.
Annað atriði til viðbótar. Er það rétt að þjóðsagan um „Prestajón" sem svo
hefur verið nefndur á íslenzku eigi „vafalaust" rætur að rekja til ríkis Kopta í
Abessiníu (bls. 193)? Ef eitthvað er að marka það sem ég hef sjálfur skrifað
má það heita vonlaust verk að finna upprunalegan sannleikskjarna í þessari
þjóðsögu en helzt gizkað á að nágrannafursti og samtímamaður Djengis
Khans, Togral að nafni, sé hinn upprunalegi prestkóngur og sé um að ræða
leifar af nestorískri kristni („Mannkynssaga" 1980, bls. 63). Ég læt þessi tvö
atriði nægja, en grunur minn er sá að þeir sem lesa þessa bók með athygli finni
þar sitthvað af ef ekki röngum þá alténd djörfum fullyrðingum á þeim sviðum
þar sem þeir þekkja helzt til.
Kjartan Jónasson þýddi þessa bók og hefði þurft að snurfusa þýðinguna.
Stundum styttir hann sér leið og í staðinn fyrir vandræðaformúluna gömlu
„löndin fyrir botni Miðjarðarhafs" notar hann einfaldlega „botnlönd Mið-
jarðarhafs" sem er hreint ekki sem verst lausn ef hún festi rætur. En við
skyldum allir gæta okkar á þeim enska rithætti sem hvarvetna veður nú uppi-
Þjóðverji getur fjárakornið ekki heitið „John Lewis“ að fornafni hér norður
í Dumbshafi. Aftur er svo þess að geta að Kjartan hefur einnig séð um útgáf-
una sem er mesta nákvæmnisverk: það nægir að minna á 600 manna land-
könnuðatal. Ég fæ ekki betur séð en það sé allt vel af hendi leyst.
Á blaðsíðu 82 skýtur þýðandi inn athugasemd um Kólumbus að hann hafi
„ samkvæmt eigin sögn“ komizt til íslands. Um þetta er deilt. Fræðimenn a
Norðurlöndum munu upp til hópa hafa tekið þetta trúanlegt, og flest þykir