Saga - 1985, Blaðsíða 292

290
RITFREGNIR
í að fjalla um íþróttir en um skólamál. Reyndar má segja að furðulegt sé
hversu miklu rými er varið til umfjöllunar um íþróttir í ljósi þess að helstu
íþróttafélög í bænurn hafa gefið út myndarleg afmælisrit þar sem gerð
liefur verið ítarlcg grein fyrir starfsemi þeirra. Til þessara rita hcfði mátt
vísa meira en gert er í stað þess að endursegja í löngu máli efni þeirra. Þetta
á að vísu við í flciri tilvikum. Ólafur Þ. Kristjánsson tók þannig fyrir
nokkrum árum saman kver um sögu skólahalds í Hafnarfirði. Til eru tvö
prentuð afmælisrit Flensborgarskóla. Gils Guðmundsson og Ólafur Þ.
Kristjánsson hafa báðir ritað sögu Verkamannafélagsins Hlífar (alls hefur
félagið gefið út þrjú afmælisrit). Ólafur ritaði einnig sögu Sjómannafélags
Hafnarfjarðar og Iðnaðarmannafélagsins í bænum. Snorri Jónsson tók
saman bækling um hafnarmál í Hafnarfirði og ágrip af sögu nokkurra
stofnana og félaga, sem hér verður ekki getið, hafa verið skrifuð þótt ekki
hafi þau öll verið prentuð. Flestra þcssara rita er getið í tilvísunum í rit-
verki Ásgeirs en nteð því að vísa meira til þeirra hefði hann getað stytt
verulega umfjöllun sína um viðkomandi efnisflokka.
Þar sem Ásgeir velur þá ritunarleið sem lýst er að framan, þ.e. að skrifa
e.k. alfræðibók, eða uppflettirit, um sögu Hafnarfjarðar, skiptir að sjálf-
sögðu miklu ntáli að þær upplýsingar sem er að finna í ritverkinu séu
réttar. Ég hygg að erfitt sé að finna mikið afstaðreyndavillunt í ritverkinu.
Höfundur hefur kannað heimildir sínar af kostgæfni, hvort tveggja
óprentaðar og prentaðar ritheimildir. Þá hefur hann leitað eftir munn-
legum upplýsingum þar sem ritaðar heimildir hafa ekki veitt fullnægjandi
upplýsingar. Vitaskuld má þó tína til einhverjar missagnir. Þegar rætt er
um „lífskjör Hafnfirðinga á einokunartímabilinu og á tíma fríhöndlunar-
innar“ (I, 29) segir t.d. svo um afkomu fólks: „Ef vel veiddist, hafði það
til hnífs og skeiðar, en ef veiði brást, átti það fárra kosta völ. Þá var aðeins
um það að ræða að fara á verðgang eða deyja úr hungri." Sem betur fer var
verulcikinn ekki alveg svona grimmur. Fátækraframfærslu hreppanna var
ætlað það hlutverk að framfæra bjargþrota fólk (og förumennska var
bönnuð með lögum, þótt misjafnlcga gengi að framfylgja banninu).
Fátækraframfærslan var að vísu undir því kornin að tíundir væru goldnar
og þær guldust einatt treglega þegar illa áraði. Af þeirn sökum brást hið
opinbera framfærslukerfi oft þegar uni var að ræða langvinnt samfellt
harðæri til lands og sjávar. Á hinn bóginn forðaði þetta frumstæða sam-
tryggingarkcrfi fjölda fólks frá hungurdauða þótt framkvæmd þess hafi
einatt verið harðneskjuleg. Verðgangur og hungurdauði voru því ekki
óumflýjanleg örlög bjargþrota fólks, eins og Ásgeir segir. Honum ætti og
að vera þetta ljóst, því að í þriðja bindi ritverksins fjallar hann ítarlega um
opinbera framfærslu í bænum.
Ýmislegt er og vansagt í bókunum þremur. Þannig kemur t.a.m. ekki
fram að stofnað hafi verið til kennslu í öldungadeild við Flensborgarskóla.