SunnudagsMogginn - 28.02.2010, Side 34

34 28. febrúar 2010
Þ
orsteinn Vilhjálmsson er rit-
stjóri Vísindavefjarins og segir
að hugmyndir um vef af þessu
tagi hafi kviknað haustið 1999
þegar verið var að undirbúa þátttöku
Háskóla Íslands í verkefninu Reykjavík –
Menningarborg 2000. „Það var hópur
manna að undirbúa verkefnið og ein
hugmyndin var að opna fyrir spurningar
frá almenningi og svara þeim. Og þetta
var undirbúið dálítið, það var settur upp
hugbúnaður samkvæmt nýjustu tækni
og svo var þetta tilbúið 29. janúar árið
2000.“
Þorsteinn segir að viðtökurnar hafi
farið fram úr björtustu vonum. „Ég bara
sat eins og í flóði af spurningum. Ég hélt
að þetta myndi verða rólegt og ég myndi
sinna einni og einni spurningu, nokkr-
um á viku, en það var aldeilis ekki. Það
komu oft margir tugir af spurningum á
dag,“ segir hann. Verkefnið var upp-
haflega ekki hugsað sem langtímaverk-
efni en þegar menn áttuðu sig á því
hversu vinsæll vefurinn var, var ákveðið
að halda áfram. „Það má segja að það
hafi fest sig í sessi þegar vefurinn var um
það bil árs gamall, í ársbyrjun 2001. Þá
fengust kostunaraðilar og síðan var ráðið
starfsfólk og slíkt,“ segir Þorsteinn og
bætir því við að fyrst um sinn hafi hann
sinnt þessu einn í hjáverkum og einn eða
tveir námsmenn verið honum til að-
stoðar en nú starfa fjórir fastir starfs-
menn við vefinn í þremur stöðugildum.
Svarað af fróðasta fólki
Á þessum tíu árum hafa átta hundruð
manns svarað átta þúsund og tvö hundr-
uð spurningum en Þorsteinn segir suma
vera áhugasamari en aðra við að svara.
„Það virðist stundum fylgjast að, viljinn,
getan og áhuginn. Þetta hefur verið mjög
skemmtilegt og gaman að fylgjast með
fólki sem kemst upp á lag með að skrifa
svona, og finna þennan áhuga sem höf-
undarnir hafa á því að gera þetta. Vís-
indamenn vilja margir vera fyrst og
fremst á kafi í sínum eigin rannsóknum
og eigin grúski, en það er líka sem betur
fer talsverður hluti þeirra sem hefur
skilning á því sem er kallað vísinda-
miðlun, að miðla vísindunum til al-
mennings. Og að það sé nauðsynlegt fyrir
vísindin sjálf til þess að þau þrífist. Að
það sé áhugi á þeim í landinu,“ segir Þor-
steinn og bætir við að ritstjórnin felist
svo í því að tryggja að svörin séu á góðu
máli; að þau séu skiljanleg.
Aðspurður segir Þorsteinn langt í frá að
öllum spurningum sé svarað. „Því miður,
það berst svo mikið af spurningum. En
það er nú samt ekki allt sem sýnist með
það, því við erum oft að svara fleiri en
einni spurningu í sama svari. Þau eru
þokkalega rækileg. Fullgild alvöru svör
eru yfirleitt ein til tvær síður. Við tókum
þá stefnu í upphafi að við vildum segja
heila hugsun í svörunum og þetta er sú
lengd sem þarf til þess. En svo erum við
líka með styttri svör við einfaldari
spurningum,“ segir Þorsteinn og bendir
á að fyrir utan hin hefðbundnu svör hafi
Vísindavefurinn einnig boðið upp á nám-
skeið fyrir börn þar sem þeim hefur verið
gefinn kostur á því að svara spurningum
á sinn hátt, en þau svör séu þá eðlilega
veigaminni og einfaldari.
Föstudagssvörin
Það er einn flokkur spurninga og svara
sem hefur skorið sig úr og notið mikilla
vinsælda, en það eru föstudagssvörin.
„Ég held að fyrsta spurningin sem við
fengum af þessu tagi hafi verið af hverju
við göngum í nærbuxum. Og við höfðum
alltaf þá hugmynd að við gætum svarað
hverju sem er. Og það var náttúrlega far-
ið í það að reyna að finna fólk til að svara
þessari spurningu. Svo kom svar frá hópi
í félagsvísindadeild. Þessari spurningu
var aðallega svarað út frá félagslegum
forsendum en á léttum nótum,“ segir
Þorsteinn. Og spurningar af þessu tagi
héldu áfram að berast. Næst var spurt að
því hvort kindurnar í Færeyjum væru
með styttri fætur öðrum megin til að ná
betra jafnvægi í bröttum brekkunum þar.
Þegar búið var að svara nokkrum spurn-
ingum í þessum dúr var sérstakur flokk-
ur búinn til fyrir svör af þessu tagi. Þor-
steinn segir fólk hafa verið fljótt að ganga
á lagið, en reynt sé að halda þessum
flokki svara í einhverju hófi þó spurning-
arnar séu margar vissulega mjög
skemmtilegar. „Við reynum líka að hafa
þessi svör þannig að það sé í þeim, þrátt
fyrir grínið, eða á bak við grínið, einhver
boðskapur um vísindin, hvernig vísindin
vinna og hvernig tekið er á málunum. Til
dæmis í svarinu um Færeyjar þá er eitt-
hvað komið inn á Darwin og þróun-
arkenninguna,“ segir hann.
Á þeim tíu árum sem Vísindavefurinn
hefur verið starfræktur hafa vinsældir
hans verið gríðarlega miklar og hefur
fjöldi heimsókna á vefinn haldið sér þrátt
fyrir harðnandi samkeppni við nýja upp-
lýsingavefi sem hafa sprottið upp. Í mæl-
ingum Modernus hefur vefurinn iðulega
verið í kringum 15.-25. sæti þegar kemur
að heimsóknum á íslenskar vefsíður en
Þorsteinn segir þeim eitthvað fækka yfir
sumartímann. Ástæðuna má rekja til þess
að skólarnir loki yfir sumarið, en vef-
urinn er mikið notaður í skólunum og
þrátt fyrir að þeir sem sendi inn spurn-
ingar séu á öllum aldri berast þær flestar
frá ungmennum á aldrinum 14-18 ára.
Vefurinn þróist og nýtist sem best
Að sögn Þorsteins hefur ávallt verið lögð
áhersla á að nýta sér nýjustu tækni til að
miðla þekkingunni áfram. Núna er til
dæmis stefnt að því að taka upp hlaðvarp
og myndbandsupptökur. Hann segir til
dæmis námu af fróðleik að finna á You-
Tube en segir höfundarréttarmál koma í
veg fyrir að hægt sé að beina fólki þang-
að af síðum Vísindavefjarins. Það stend-
ur þó til að nýta sér myndbandstæknina
að einhverju leyti, til dæmis til að út-
skýra eitthvað sem auðveldara er að sýna
en segja frá.
Í því skyni að reyna að komast að því
hvernig vefurinn nýtist best til að miðla
vísindum til ungs fólks hefur Vís-
indavefurinn undanfarið tekið þátt í
Evrópuverkefni og voru þar bornar sam-
an niðurstöður frá til dæmis Frakklandi,
Skotlandi, Búlgaríu og Spáni. Þorsteinn
segir Íslendinga hafa komið mjög vel út
úr verkefninu. „Við fáum mjög góðan
móralskan stuðning út úr þessu verk-
efni. Niðurstaðan er að við erum að gera
þetta á nokkuð réttan og skilvirkan hátt.
Þetta er það sem krakkarnir vilja og við
komum vel út,“ segir hann og bendir á
að vefurinn hafi alltaf verið í nánu sam-
starfi við skólana. „Við höfum verið í
samvinnu við þá öðru hverju á þessum
tíu árum. Þá höfum við sest niður í
kennslustund í tilteknum bekk í ein-
hverjum skóla og krakkarnir eru þá öll í
tölvuveri og setja inn spurningar til okk-
ar í þessari kennslustund og við svörum
svo mjög fljótlega, jafnvel í kennslu-
stundinni eða seinna um daginn.“
Skólarnir eru þó ekki einu samstarfs-
aðilar Vísindavefjarins en hann hefur í
gegnum árin verið í samstarfi við fjöl-
miðla sem hafa birt svör frá honum
vikulega og svo eru nokkur fyrirtæki
með svokallaða rss-glugga þar sem hægt
er að sjá svör frá vefnum, sem eru jafnvel
afmörkuð við starfsemi fyrirtækisins.
Eiga
svar
við öllu
Vísindavefur Háskóla Íslands
fagnar á þessu ári tíu ára af-
mæli sínu. Viðtökurnar hafa
farið fram úr björtustu vonum
og allt kapp er lagt á að svara
spurningum fróðleiksþyrstra
Íslendinga.
Hólmfríður Gísladóttir holmfridur@mbl.is
Þorsteinn Vilhjálmsson hefur verið ritstjóri Vísindavefsins frá upphafi og segir starfið hafa verið mikið ævintýri.
1. Why are one of the world’s richest fishing grounds situated around the coast of Iceland?
2. Er jörðin flöt?
3.How many different Sudoku’s is it possible to make?
4. Get ég fengið að sjá rúnastafrófið eins og það var á Íslandi?
5. Hvað eru jöklabréf?
6. Where did the Icelandic horse originate?
7. Er kók gott fyrir magann þegar maður er með ælupest?
8. Er sjósund í köldum sjó hollt?
9. Hver stal kökunni úr krúsinni í gær?
10. Þarf ég að hlýða ef lögreglan stoppar mig og skipar mér að koma í lögreglubílinn?
Tíu mest lesnu spurningarnar 2009