Morgunblaðið - 20.01.2010, Blaðsíða 12

12 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 20. JANÚAR 2010
Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
„ÉG hef veitt norrænum stjórnvöld-
um ráðgjöf um hvað beri að gera í Ice-
save-málinu. Það sem ég lagði til er að
finna ætti aðra leið en aðstoð Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins. Það er ljóst að Ice-
save er orðið lykillinn að ýmissi að-
stoð við Ísland. Viðbrögð
Norðurlandanna við stöðunni hafa
ekki verið eins sterk og þau hefðu
getað verið,“ segir Jan Kregel, fyrr-
verandi stefnumótunarstjóri hjá efna-
hags- og félagsmáladeild Sameinuðu
þjóðanna (UNDESA) og prófessor í
hagfræði við nokkra háskóla, þar á
meðal Johns Hopkins-háskóla í
Bandaríkjunum og háskólann í
Bologna.
Að mati Kregels er einkar brýnt að
Íslendingar finni aðrar lánalínur og
komist þar með hjá því að lánafyr-
irgreiðsla sé beintengd Icesave-mál-
inu.
„Ég tel að það skynsamlegasta í
stöðunni væri að taka málið upp í
Evrópudómstólnum, því það er ekki
skýrt að Ísland hafi ekki farið að
reglum [um innistæðutryggingar]
gagnvart sparifjáreigendum.“
Engin skýr lagaskylda
– Er það því þín skoðun að Íslandi
beri ekki skýr lagaskylda til að greiða
fyrir hrunið á Icesave?
„Það er svo sannarlega engin skýr
lagaleg skylda þar um. Ég byggi
þetta á yfirferð yf-
ir hagfræðileg
gögn og lagatexta
sem varða skuld-
bindingar evr-
ópsku tilskipunar-
innar. Það fyrsta
sem ber að gera
er að lýsa því yfir
að þetta sé deila á
milli Evrópuríkja
sem beri að leysa fyrir evrópskum
dómstóli.
Dómarar geta þá skorið úr um
hvort Ísland hafi greiðsluskyldu um-
fram ákvæði laga um innistæðutrygg-
ingar, í úrskurði sem íslensk stjórn-
völd yrðu að hlíta.“
Hann segir ekki gert ráð fyrir alls-
herjarhruni bankakerfis í lögunum.
„Það sem einkum veldur vand-
kvæðum er að evrópska tilskipunin
um innistæðutryggingar gerði aldrei
ráð fyrir upplausn heils bankakerfis.
Þetta eru ekki mistök íslenskra
stjórnvalda heldur mistök sem voru
gerð þegar tilskipunin var skrifuð.“
Málið krefst milligöngu
Kregel segir óháða aðila þurfa að
koma að málinu við úrlausn þess.
„Málið getur aðeins verið leyst með
einhvers konar milligöngu og þá í
formi dómsúrskurðar. Slíkt mál er
ekki leyst á þann veg að eitt ríki hóti
öðru ríki því að það fái ekki stuðning
frá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum eða á
öðrum sviðum.“
– Hvað finnst þér um tilraunir
breskra og hollenskra stjórnvalda til
að fá fé sitt til baka?
„Slík framkoma er ólögleg. Það er
enginn grundvöllur fyrir henni.“
Spurður um þá ákvörðun Wouters
Bos, fjármálaráðherra Hollands, að
bæta hollenskum innistæðueigendum
tjónið af falli Icesave segir Kregel
hann hafa verið í rétti til þess sem
ráðherra. Bos sé hins vegar ekki kjör-
inn embættismaður á Íslandi og geti
því ekki gert kröfu á hendur landinu.
„Því ítreka ég að það er aðeins ein
raunhæf lausn á málinu og hún er að
vísa því til Evrópudómstólsins.“
Afstaðan til Evrópusambandsaðildar
**Ekki þykir ólíklegt aðVenstre
hallist að aðildmeð tímanum.
Afstaðan til Icesave
Tekið skal framaðofangreintmat er byggt á ummælum talsmannaflokkanna í efnahagsmálum í fjölmiðlumsem
ogáopinberumummælumhátt settra flokksmanna.Matið er því ekki byggt á formlegu samþykki innan flokkanna.
Verkamannaflokkurinn* Hlynntur aðild, skiptar skoðanir í flokknum Leiðtogar eru ósammála en grasrótin
líklega sammála
Framfaraflokkurinn Forðast yfirlýsingar, skiptar skoðanir í flokknum Forðast yfirlýsingar en er líklega ósammála
Hægriflokkurinn Hlynntur aðild Ósammála
Miðflokkurinn* Andvígur aðild Sammála
Kristilegir demókratar Andvígur aðild en hlynntur samvinnu í gegnumEES Sammála
Venstre Andvígur aðild en hlynntur samvinnu í gegnumEES** Gætu verið sammála
Sósíalíski vinstriflokkurinn* Andvígur aðild Sammála
Sammála= tilbúnir að styðja nýjar samningaviðræður í
deilunni og tvíhliða lánafyrirgreiðslu til Íslands fráNoregi.
Ósammála= Ísland verði við kröfumHollendingaogBreta.
Afstaða norskra stjórnmálaflokka Þakkir: Helene Bank
*Í ríkisstjórn.
Íslandi er ekki skylt
að greiða fyrir Icesave
Ráðgjafi norrænna stjórnvalda bendir á galla í löggjöf um innistæðutryggingar
„ÍSLAND verður
að forðast ein-
angrun“ er fyr-
irsögn for-
ystugreinar í
Stavanger Aften-
blad. Þar segir
meðal annars að
rík ástæða sé til
að hjálpa Íslend-
ingum á fætur að
nýju. Engum, hvorki norrænum ná-
grönnum né Evrópu að öðru leyti,
sé hagur í því að landið sé þvingað
til einangrunar eða fátæktar í ára-
tugi. Neiti Íslendingar öllum kröf-
um sé leiðin greið til einangrunar.
Vikið er að ákvörðun forseta Ís-
lands um að skrifa ekki undir Ice-
save-lögin og sagt að lögunum
verði nánast örugglega einnig
hafnað í þjóðaratkvæðagreiðslu. Ís-
lendingar séu eins og annað fólk
og vilji ekki greiða fyrir skuldir
sem aðrir hafi stofnað til; ekki
frekar en viðskiptavinir Íslendinga
í öðrum löndum. Til að leysa þessa
deilu þurfi pólitísk klókindi og þar
geti Norðmenn leikið mikilvægt
hlutverk. Það séu hagsmunir
Evrópusambandsins og Noregs að
Ísland nái sínum fyrri efnahags-
lega styrk.
Skylda Norðmanna að hjálpa
Íslandsvinurinn Kaare Haukaas,
fyrrverandi ritstjóri Stavanger Af-
tenblad, skrifaði nýlega grein í
blaðið undir fyrirsögninni „Syst-
kini okkar á Íslandi“ og segir það
skyldu Norðmanna að hjálpa Ís-
lendingum.
Skylda Noregs
að hjálpa Íslandi
Kaare Haukaas
NORSKA dag-
blaðið
Klassekampen
hefur fengið
mikil viðbrögð
við umfjöllun um
Icesave-málið.
Flestir þeirra
sem hafa látið
skoðun sína í ljós
eru Norðmenn
og segir Sissel Henriksen, blaða-
maður hjá Klassekampen, marga
lesendur hafa tekið undir það
sjónarmið hennar í viðhorfsgrein
að skilyrði Icesave-samningsins séu
ósanngjörn gagnvart Íslandi.
„Lesendur okkar lýsa yfir
ánægju með að við skulum gagn-
rýna norsku stjórnina fyrir afstöðu
hennar í málinu,“ segir hún.
Henriksen áréttar að þetta sé
ekki ritstjórnarleg skoðun blaðsins
sem enn hafi ekki fjallað um það í
leiðara. Hún segir sterk viðbrögð
hafa verið við viðtali blaðsins við
Evu Joly nýverið, en Klassekampen
er til vinstri í efnistökum.
Lesendur ánægðir
með gagnrýnina
ÞAÐ eru eink-
um Íslendingar
búsettir í Nor-
egi sem hafa
haft samband
við ritstjórn
Aftenposten í
kjölfar skrifa
blaðsins um Ice-
save-málið.
Þetta er mat
Lars Magne
Sunnanå, blaðamanns hjá Aften-
posten.
Hann segir marga Norðmenn
sýna málinu áhuga og nefnir góð
viðbrögð við spjalli Þórólfs Matt-
híassonar, prófessors við Háskóla
Íslands, við lesendur blaðsins á vef
Aftenposten fyrir skömmu.
Sunnanå segir norska fjölmiðla
sýna Icesave-málinu mikinn áhuga
og að margir hafi skoðun á því.
Hins vegar hafi borið á misskilningi
um málið í nokkrum fjölmiðlum í
kjölfar synjunar forsetans, nokkuð
sem beri að hafa í huga þegar
skoðanamyndun sé annars vegar.
Einkum Íslendingar
sem hafa samband
Lars Magne
Sunnanå
Sissel Henriksen
„ÉG hef svipaða skoðun í málinu og
Eva Joly. Ég lít svo á að Bretar,
Hollendingar og Evrópusambandið
hafi komið fram af ósanngirni gagn-
vart Íslendingum og að skilyrðin í
Icesave-samkomulaginu séu ekki
sanngjörn. Íslendingar hefðu átt að
fá að fara með málið fyrir dóm-
stóla,“ segir Heming Olaussen, leið-
togi Nei til Eu, samtaka Evrópu-
sambandsandstæðinga í Noregi, um
afstöðu sína og margra félagsmanna
sinna.
Tekur mið af næstu skrefum
Inntur eftir því hvort hann telji
að vægi málsins muni fara vaxandi í
norskum stjórnmálum á næstu vik-
um og mánuðum segir Olaussen
spurninguna vera snúna. Svarið fari
eftir næstu skrefum í deilunni.
Hann segir aðspurður samtök sín
beita norsku
flokkana þrýst-
ingi um að koma
Íslandi til hjálpar
í deilunni.
„Við erum í
góðu sambandi
við nokkra
flokka, Miðflokk-
inn og Sósíalíska
vinstriflokkinn
þar á meðal. Þá deila Kristilegir
demókratar skoðun okkar í málinu.
Vonandi hlusta flokkarnir á okkur
en þeir þurfa að sjálfsögðu að taka
tillit til þess að þeir eru í bandalagi
með Verkamannaflokknum.“
Hann fagnar synjun forsetans.
„Ég er ánægður með að forseti
Íslands skyldi hafa haft hugrekki til
að hlusta á þjóðina [...] Við teljum
þetta dæmi um hvernig stærri ríki
koma fram við smáríki og hvernig
almenningur er látinn bera ábyrgð á
mistökum einkavæðingar í anda
frjálshyggjunnar. Sú ábyrgð er ekki
sanngjörn. Ég held að margir Norð-
menn deili þessari skoðun samtak-
anna.“
Útbreidd skoðun í Noregi
– Hversu margir Norðmenn hafa
myndað sér skoðun á Icesave?
„Ég myndi ætla að margir hefðu
gert það. Ég fylgist með bloggi og
Twitter-síðum og umræðunni í Nor-
egi, jafnt opinberu umræðunni sem
skoðanaskiptum almennings, og
skynja þá útbreiddu skoðun að kom-
ið sé fram við Ísland af ósanngirni,“
segir Olaussen og bætir við að Eva
Joly hafi haft áhrif á skoðana-
myndun með greinaskrifum og mál-
flutningi í fjölmiðlum.
„Við stöndum með Íslendingum.
Við styðjum þá og viljum að norska
stjórnin beiti sér og styðji íslensk
stjórnvöld af meiri dug en taki ekki
höndum saman við Breta, Hollend-
inga og Alþjóðagjaldeyrissjóðinn.“
Aðspurður hvort hann telji að Ís-
land hafi greiðsluskyldu í Icesave-
deilunni kveðst Olaussen þeirrar
skoðunar að Ísland beri ábyrgð en
beri þó ekki að lúta ósanngjörnum
skilyrðum viðsemjendanna.
„Við teljum að Íslendingar eigi að
fá tækifæri til að semja upp á nýtt
eða fara með málið fyrir dómstóla
[…] Við erum þeirrar skoðunar að
norska stjórnin eigi að veita Íslandi
fullnægjandi lánafyrirgreiðslu en
ekki skilyrða hana við afstöðu ann-
arra Norðurlandaþjóða, svo sem
Svíþjóðar,“ segir Heming Olaussen,
formaður Nei til Eu. baldura@mbl.is
Hafa sett þrýsting á flokkana
 Formaður Evrópusambandsandstæðinga í Noregi beitir sér í Icesave-málinu
 Samtökin telja Hollendinga og Breta koma fram við Ísland af ósanngirni
Heming Olaussen
Jan Kregel