Morgunblaðið - 09.02.2010, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 9. FEBRÚAR 2010
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
SteingrímurHer-mannsson,
fyrrverandi for-
sætisráðherra, er
borinn til grafar í
dag. Steingrímur
ólst upp í umhverfi
sem litaðist af iðu og átökum
stjórnmálanna, enda faðir
hans, Hermann Jónasson,
löngum í hópi öflugustu stjórn-
málamanna landsins, formaður
Framsóknarflokksins og for-
sætisráðherra um langt skeið.
Hermann og Steingrímur eru
einu feðgarnir sem gegnt hafa
forsætisráðherraembætti á Ís-
landi. Steingrímur fór fyrir
þremur ríkisstjórnum, en sat
áður sem ráðherra í ríkisstjórn
frá árinu 1978. Árið 1983
myndaði Steingrímur Her-
mannsson ríkisstjórn með
Sjálfstæðisflokki. Í henni sátu
auk Steingríms þrír framsókn-
armenn og sex sjálfstæð-
ismenn. Þegar sú stjórn tók við
var verðbólga mæld á heilu ári
um 80 prósent, og mikil óvissa
ríkjandi á mörgum sviðum.
Góð sátt ríkti innan stjórn-
arinnar, sem sat út kjör-
tímabilið. Næst myndaði Stein-
grímur stjórn eftir að þriggja
flokka stjórn hafði sprungið
með ótrúlegum hætti í sjón-
varpsútsendingu. Sú stjórn
sem Steingrímur myndaði í
kjölfarið var einnig þriggja
flokka og hafði 32 þingmenn á
bak við sig en var þó minni-
hlutastjórn í
þinginu vegna
deildarskiptingar
þess. Hún sat í eitt
ár, og þá tók við
fjögurra flokka
stjórn sem sat eitt
og hálft ár.
Þótt Steingrímur Her-
mannsson hefði ungur ekki
stefnt að því að gera stjórnmál
að ævistarfi hafði hann margt
til brunns að bera til að spjara
sig vel á þeim vettvangi. Hann
var kappsamur og fylginn sér,
eins og hann átti kyn til og
starfsforkur mikill. Hann átti
gott með að umgangast fólk,
var sveigjanlegur og útsjón-
arsamur. Stundum var haft á
orði að stefnufesta hefði ekki
verið hans sterka hlið og hann
gat verið fljótur að lýsa sig
samþykkan þeirri gagnrýni
sem að honum og ríkisstjórn
hans beindist. Þetta var ný-
lunda, sem fólki féll ekki illa.
Steingrímur fékk orð á sig fyr-
ir að vera hreinskilinn og op-
inn. Og þeir sem gagnrýndu
skort á stefnufestu fengu þau
svör að Steingrímur væri frem-
ur maður lausna en þrætu-
bókar, maður sem forðaðist að
ríghalda í kreddur eða gamlar
kennisetningar, næði mönnum
saman og kæmi hlutum í verk.
En gagnvart þjóðfrelsi lands-
ins og framsali á fullveldi þess
bilaði Steingrímur aldrei og
var lítt fáanlegur til afsláttar á
slíkum grundvallaratriðum.
Steingrímur
Hermannsson var
með öflugustu
stjórnmálamönnum
á sinni tíð }
Steingrímur Her-
mannsson kvaddur
Í lok síðustu vikuvar sterkur orð-
rómur á sveimi um
tilraunir forystu-
manna úr Samfylk-
ingu til að fá Fram-
sóknarflokkinn inn í
ríkisstjórnina. Allmargir fjöl-
miðlar greindu frá því að slíkar
óformlegar og leynilegar þreif-
ingar ættu sér stað. Í forsíð-
ugrein Agnesar Bragadóttur,
blaðamanns í Morgunblaðinu, í
gær greinir hún frá upplýs-
ingum sem blaðið býr yfir sem
ganga í sömu átt. Sigmundur
Davíð Gunnlaugsson, formaður
Framsóknarflokks, kannast við
málið. En hann bendir á að nú-
verandi stjórn hafi enn meiri-
hluta á Alþingi og telji menn
hann ekki duga til þeirra verka
sem vinna þarf ætti fyrsti kostur
að vera að kanna möguleika á
þjóðstjórn. Þá bendir hann á að
Framsóknarflokkurinn gæti
aldrei gengið inn í núverandi
stjórnarsamstarf nema að
stjórnarstefnunni yrði gjör-
breytt. Hann er enn
brenndur af stuðn-
ingi sínum við
minnihlutastjórn
Steingríms og Jó-
hönnu, sem voru af-
leit mistök.
Hitt hlýtur svo að vera mikið
umhugsunarefni að á ársafmæli
ríkisstjórnarinnar skuli leyni-
makk á borð við það sem var á
haustdögum 2008 vera hafið á
ný. Hverjir innan ríkisstjórn-
arinnar vissu af þessu möndli?
Næsta öruggt er að formenn
flokkanna tveggja voru ekki
hafðir með í ráðum. Hvað segir
það þjóðinni um þeirra stöðu
innan eigin flokka? Og hvað seg-
ir það þeim sjálfum um rík-
isstjórnina sem þeir leiða? Svör-
in hljóta að vera þau að þjóðin
upplifir ríkisstjórnina sem magn-
vana og þreytta. Og svarið sem
forystumennirnir horfast í augu
við hlýtur að vera að burðarásar
innan ríkisstjórnarinnar kunni
að bresta. Gerist það brestur
ríkisstjórnin skömmu síðar.
Forystumenn í
Samfylkingu hafa
verið að biðla til
Framsóknarflokks}
Þreytumerki að koma í ljós
P
eningakerfi heimsins byggist á svo-
kölluðum „fiat“-peningum – papp-
írsseðlum og rafrænum innistæð-
um sem ríkisvaldið segir að séu
ígildi peninga og þannig ávísun á
ákveðin verðmæti. Í einfölduðu máli má segja
að ríkisstjórnir hafi fundið þetta kerfi upp, til
að afla sér peninga og fjármagna fjárlagahalla.
Þannig hefur peningakerfið að stórum hluta
gengið út á það að svína á almenningi. Ríkis-
stjórnir fjármagna aukin útgjöld með nýjum
peningum, sem koma inn í efnahagslífið á því
verði sem í gildi er þegar þeir eru prentaðir.
Þeir sem hagnast eru þeir sem fá peningana
fyrstir, áður en verðbólgan rýrir verðgildi allra
peninga í hagkerfinu. Kaupmáttur peninga
minnkar – fleiri peningar verða ávísun á sömu
verðmæti. Það bitnar verst á hinum almenna
launamanni og þeim sem ekki hafa tök eða fjármagn til að
tryggja sig gegn verðbólgunni. Þeim sem síðastir fá nýju
peningana í hendurnar.
Þetta svínarí gagnvart almenningi, sem hefur falið í sér
gríðarlega dulda skattlagningu síðustu áratugi og aldir, á
sér liðsmenn í hópi margra hagfræðinga, sem telja að þeir
geti, í gegnum seðlabanka, handstýrt verðinu á peningum
eða aukið peningamagn í umferð. Ef þeir sjái fram á sam-
drátt í efnahagslífinu geti þeir lækkað verðið, þ.e. vextina,
og á sama hátt hækkað það ef þensla er á næsta leiti.
Þetta er auðvitað algjört ofmat á hæfileikum hagfræð-
inga, þótt klárir séu. Enginn getur séð fyrir þróunina í
efnahagslífinu. Alan Greenspan seðlabanka-
stjóri lækkaði vexti í Bandaríkjunum í kring-
um aldamótin, til að koma í veg fyrir að fyrir-
tæki yrðu gjaldþrota eftir hina svokölluðu
netbólu. Ben Bernanke, arftaki hans, hefur nú
lækkað vextina niður undir núllið. Þetta hefur
rækilega ruglað í öllu efnahagskerfinu og lagt
grunninn að þeirri stjarnfræðilegu skuldsetn-
ingu sem við glímum núna við. Í stað þess að
leggja fyrir og framleiða hefur vestrænt efna-
hagslíf tekið lán og eytt um efni fram. Á Ís-
landi, Bandaríkjunum, Grikklandi, Portúgal,
Bretlandi – alls staðar hefur svokölluðum
„hagvexti“ verið haldið uppi með gegndar-
lausum lántökum. Og nú er komið að skulda-
dögum.
Of lágur kostnaður við lántöku kemur nefni-
lega í veg fyrir að hagkerfin lagi sig að að-
stæðum. Þannig viðhéldum við allt of miklum við-
skiptahalla í allt of mörg ár fyrir hrun, í krafti lágra vaxta
á erlendum fjármagnsmörkuðum. Erlendir bankar lánuðu
og lánuðu Íslendingum, í trausti þess að ríkið tæki á sig
skuldbindingarnar þegar við gætum ekki lengur borgað.
Bankarnir skoðuðu ekki rekstur bankanna gaumgæfilega,
heldur treystu matsfyrirtækjunum, sem í fláræði gáfu
þeim hæstu lánshæfiseinkunnir vegna ríkisábyrgðarinnar.
Matsfyrirtækin gerðu sér ekki grein fyrir því, í einfeldni
sinni, að ríkið hefði ekki tök á því að bjarga neinum banka;
síst af öllu heilu bankakerfi sem var margfalt íslenska hag-
kerfið að stærð. ivarpall@mbl.is
Ívar Páll
Jónsson
Pistill
Svikamylla pappírspeninganna
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Blóðugur niður-
skurður um allt land
FRÉTTASKÝRING
Eftir Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
N
ú eru að koma æ betur
í ljós afleiðingar þess
að skera þarf niður í
heilbrigðiskerfi þjóð-
arinnar um eina sjö
milljarða króna í ár. Eðlilega þarf að
skera af stærstu bitana hjá þeim sem
stærstu kökuna fær, þ.e. Landspít-
alanum, sem þarf að skera niður í
rekstri um nærri þrjá milljarða
króna á þessu ári. Þar hafa og munu
tugir starfsmanna missa vinnuna. Þó
að upphæðirnir séu allar smærri í
sniðum á öðrum heilbrigðisstofn-
unum landsins hefur niðurskurð-
urinn þar hlutfallslega mun meiri
áhrif á nærsamfélagið. Þannig jafn-
ast fækkun starfsmanna Heilbrigð-
isstofnunarinnar á Blönduósi um átta
á við uppsagnir um 1.000 manns í
Reykjavík.
Flestar stofnanir hafa nú þegar
gripið til ýmissa aðgerða til að draga
úr rekstrarkostnaði; minnkað yf-
irvinnu, sameinað deildir, lækkað
starfshlutfall og laun starfsmanna,
ekki ráðið í störf þeirra sem hætta,
skorið niður aksturs- og dagpeninga-
kostnað og fleira og fleira.
Áfram verður unnið á þessum nót-
um, þar sem allt er gert til að verja
störfin og draga sem minnst úr þjón-
ustu. Hún mun hins vegar óhjá-
kvæmilega skerðast víða og þegar er
búið að ákveða lokun deilda og leggja
niður þjónustu. Blóðugur niður-
skurður er hafinn um allt land.
Allt að 11% niðurskurður
Boðaður niðurskurður á Heilbrigð-
isstofnun Suðurnesja, þar sem upp-
sagnir 14-15 starfsmanna eru yfirvof-
andi og lokun skurðdeildar, er aðeins
forsmekkurinn að því sem koma skal.
Þar þarf að skera niður um rúmar 80
milljónir króna á þessu ári, sem er
um 5% af rekstri síðasta árs. Sé horft
til fleiri stofnana þá þarf að skera enn
meira niður, eða um allt að 10-11%.
Þannig þarf stofnunin á Blönduósi að
skera niður um tæp 11%, eða um 50
milljónir króna, og á Sauðárkróki
þarf heilbrigðisstofnunin að skera
niður um 100 milljónir króna, sem er
10,8% samdráttur, með lokun fæð-
ingardeildar og skertri þjónustu á
ýmsum sviðum. Svipaður er niður-
skurðurinn hlutfallslega á Siglufirði.
Svo tekin séu fleiri dæmi þá er
Sjúkrahúsið og heilsugæslan á Akra-
nesi að skera niður um 170 milljónir
króna, eða um 8%, Sjúkrahúsið á Ak-
ureyri um rúmar 200 milljónir (5,2%)
og Heilbrigðisstofnun Suðurlands á
Selfossi um 130 milljónir (6,7%).
Ósáttir við reiknilíkan
Stjórnendur heilbrigðisstofnana
eru margir hverjir mjög ósáttir við
reiknilíkan heilbrigðisráðuneytisins,
sem miðað er við þegar fjárframlög
ríkisins eru ákveðin. Telja þeir t.d. að
ekki sé tekið tillit til mismikillar þjón-
ustu stofnana, þar sem margar reka
um leið öldrunarheimili auk hefð-
bundins sjúkrahúss og heilsugæslu.
Jafnframt er bent á að kostnaður rík-
isins geti í einhverjum tilvikum auk-
ist, þegar greiða þarf fólki vinnutap
og ferðakostnað við að leita sér þjón-
ustu og læknismeðferðar langt utan
héraðs.
Það á því eftir að koma betur í ljós
hver sparnaður ríkissjóðs verður af
þessum aðgerðum þegar upp er stað-
ið, og t.d. hvort útgjöld Sjúkratrygg-
ingastofnunar munu ekki aukast
verulega.
Ljósmynd/SHA
Heilbrigðisstofnanir Læknar við aðgerð á sjúkrahúsinu á Akranesi. Ekki
verður skorið upp í rekstri sjúkrahúsa á næstunni heldur niður í stórum stíl.
Forsvarsmenn heilbrigðisstofn-
ana í landinu standa frammi fyrir
erfiðum ákvörðunum. Skera þarf
niður um tugi eða hundruð millj-
óna króna á hverjum stað, skerða
þjónustu og segja upp fólki.
BOÐAÐUR niðurskurður hjá heil-
brigðisstofnunum mætir harðri
andstöðu víða um land. Borg-
arafundur er í Reykjanesbæ síðdeg-
is í dag um málefni Heilbrigð-
isstofnunar Suðurnesja, HSS.
Yfirvofandi eru uppsagnir á starfs-
fólki og skerðing á þjónustu, sem
íbúar svæðisins sætta sig illa við.
Hátt í 6.000 undirskriftir voru
komnar á vef Víkurfrétta í gær, þar
sem niðurskurði á HSS er mótmælt.
Eins og fram kemur framar í
blaðinu í dag eru mótmælafundir
einnig boðaðir í Skagafirði og
Húnaþingi og undirskriftasöfnun í
gangi. Hollvinasamtök heilbrigð-
isstofnananna á Sauðárkróki hafa
boðað til mótmælastöðu og úti-
funda við stofnanirnar á föstudag,
kl. 14 á Blönduósi og 15.30 á Sauð-
árkróki. Heilbrigðisráðherra og
þingmönnum kjördæmisins hefur
verið boðið til fundanna.
MÓTMÆLA-
FUNDIR
››
Morgunblaðið/Björn Björnsson
Sauðárkrókur Mikill niðurskurður
er framundan hjá stofnuninni þar.