SunnudagsMogginn - 19.12.2010, Blaðsíða 14

14 19. desember 2010
Þ
að er ekki erfitt að falla í stafi yf-
ir dýrðinni sem blasir við af
stóra sviði Borgarleikhússins. Á
sviðinu er svið, og utan um það
eitt glæsilegasta leikhús sem reist hefur
verið á Íslandi með gylltum áhorf-
endastúkum, rómverskum höggmyndum
og rauðum og þungum plusstjöldum.
Einhvers staðar í fjarskanum rís tign-
arlegur kastali og ólgandi himinn allt í
kring.
Hið sjónræna tekur yfir um stund en
þegar mesta glýjan er runnin af blaða-
manni átta eyrun sig á því sem er að ger-
ast á sviðinu. Þar gengur leikstjóri og að-
stoðarleikstjóri um á milli leikara og
samskiptin eru ekki af einfaldara taginu
þar sem skipt er á milli íslensku, ensku og
rússnesku eftir því hver er að tala og við
hvern. Leikstjórinn og Litháinn Oskaras
Koršunovas hefur Ásdísi Þórhallsdóttur
sér til fulltingis við að koma íslenskum
leikurum og enskumælandi dönsurum í
skilning um hvaða litum hann vill mála
Ofviðri Shakespeares.
Þeirra á meðal eru Ingvar E. Sigurðsson
sem fer með hlutverk hins útlæga hertoga
Prosperos og Hilmir Snær Guðnason sem
fer með hlutverk þrælsins Kalíbans, eða er
hann villimaður eða náttúrubarn? Í öllu
falli er hann feginn að kasta af sér hnaus-
þykkum og sjóðheitum hamnum áður en
þeir tveir setjast niður með blaðamanni að
lokinni einni síðdegisæfingunni.
„Þetta er síðasta verk Shakespeares og
það ber þess merki,“ segir Hilmir Snær.
„Hann er í raun að kveðja og gera upp
sviðið og áhorfendur en verkið fjallar um
lífið og manneskjuna, veginn áfram og
hvar við endum.“ Ingvar kinkar kolli.
„Leikritið hefur fjölmarga þræði og það
má segja að ýmislegt kallist á við okkar
veruleika í dag. Það fjallar um mann sem
er að gera upp fortíðina og bróðursvik og
erum við ekki einmitt í því núna að gera
upp svik við bræður okkar og systur?“
Verkið flokkast með leikritum eins og
Draumi á Jónsmessunótt og Þrett-
ándakvöldi enda er mikill ævintýrabragur
á því þar sem fyrir koma galdrar, töfrar,
púkar, andar, álfar, náttúrudjöflar og alls
kyns kynjaverur. „Inn í það fléttar leik-
stjórinn svo leiksviðinu, listinni, leik-
aranum og hlutverkinu og loks mann-
eskjunni,“ segir Hilmir Snær.
Orðin eins og nótur á blaði
Téður leikstjóri er ekki af verra taginu.
Auk þess að vera leikhússtjóri Borgarleik-
hússins í Vilnius er hann talinn meðal
fremstu leikstjóra í Evrópu enda hafa
kraftmiklar uppsetningar hans á klass-
ískum leikhúsverkum vakið mikla athygli
og m.a. hlotið Evrópsku leiklist-
arverðlaunin. „Koršunovas er í heims-
klassa,“ segir Ingvar. „Ég hafði séð þrjár
sýningar með honum úti í heimi og var
búinn að tala um hann í mörg ár. Meðal
annars reyndum við í Vesturporti að fá
hann til liðs við okkur fyrir nokkru en það
gekk ekki því hann var bundinn fimm ár
fram í tímann. Magnús Geir [Þórðarson,
leikhússtjóri Borgarleikhússins] er hins
vegar svo þrjóskur að hann hætti ekki fyrr
en að hann lét undan.“
Þetta er ekki í fyrsta sinn sem þeir fé-
lagar vinna með leikstjóra frá Litháen því
báðir hafa leikið undir stjórn Rimas Tum-
inas í Þjóðleikhúsinu. Og þeir segjast
finna skyldleikann. „Það er alltaf mikil
reynsla og lærdómur í því að fá einhverja
úr öðrum menningarheimi því þótt leik-
húsið virki í meginatriðum á svipaðan
hátt þá er annars konar hugsun í austur-
evrópska leikhúsinu en hér,“ segir Hilmir
Snær. „Líkt og Tuminas horfir Kor-
šunovas á sýninguna myndrænt. Hann
lýsir heilu köflunum og senunum á annan
hátt en beinlínis með orðum en í staðinn
býr hann til stemningar og hughrif og
reynir að fá fram ákveðna tilfinningu í
senunni. Það er eins og hann sé að mála
hana og textinn kemur svo með.“
Ingvar tekur undir þetta. „Það er ekki
alltaf sem við leikum orðin heldur miklu
fremur innihald þeirra og þá verða orðin
sjálf bara verkfæri – eins og nótur á
blaði.“ Þetta skiptir máli, ekki síst þar
sem leikstjórinn og leikararnir tala gerólík
tungumál. Aðstoðarleikstjórinn Ásdís
Sigurðardóttur, sem er leikhúsmenntuð í
Rússlandi, túlkar allt sem fer á milli hans
og leikaranna og dansaranna, sem svín-
virkar að sögn Hilmis Snæs. „Hún les
jafnóðum hverja setningu sem við flytj-
um, á rússnesku fyrir hann, þannig að
hann fær þetta beint í æð og smátt og
smátt fer hann að þekkja íslenska textann
betur.“ Fleiri tungumál koma við sögu því
nokkrir dansaranna úr Íslenska dans-
flokknum tala ekki íslensku og því þýðir
Ásdís fyrirmælin á ensku fyrir þá. Loks er
litháíska móðurmál Koršunovasar. „Á æf-
ingunum er hann með þrjú handrit fyrir
framan sig: litháíska textann, rússneska
textann og íslenska textann,“ útskýrir
Ingvar. „Að auki er enska frumhandritið
alltaf uppi við, við kíkjum öll í það til að
bera saman þýðingar.“
Vissulega hægir þetta eitthvað á æfing-
arferlinu, en í sumum tilfellum þýðir það
einfaldlega að leikararnir fá betri tíma til
að melta það sem sagt er. „Alla vega er
Koršunovas ákaflega yfirvegaður skip-
stjóri sem skapar ró í vinnuferlinu og það
er mjög gott. Stundum vinnur hann bara í
smáatriðum og manni finnst lítið þokast
áfram en síðan koma dagar þar sem hann
áorkar nánast tveggja vikna vinnu. Hann
er alger töframaður.“
Manneskjan alltaf eins
Ingvar og Hilmir Snær eru í ólíkum hlut-
verkum. Sá fyrrnefndi ljær hinum útlæga
hertoga Prospero atgervi sitt á meðan
hinn síðarnefndi er í hlutverki þrælsins og
náttúrubarnsins Kalíban, ótaminnar
furðuveru sem kölluð er hinum ýmsu
nöfnum í leikritinu. Eins og títt er með
kónga og þræla eru þeir hvor á sínum
endanum á virðingar- og valdastiganum.
„Kalíban er náttúrubarnið sem heim-
spekingurinn og siðfræðingurinn Pro-
spero ætlar að temja, en það gengur ekki
upp því það eru dýrsleg element í honum
sem eru ótemjanleg,“ segir Ingvar. „Ég
held að Prospero hafi m.a. samviskubit
yfir því að hann hafi kannski skemmt
hann – gert hann verri.“ Hilmir Snær
samsinnir þessu. „Kalíban er hins vegar
að reyna að brjótast undan þessu oki og
þótt hann sýni auðmýkt er það ekki af
ómældri virðingu fyrir Prospero heldur
miklu frekar hræðslu.“
Ingvar heldur áfram: „Þegar þetta er
skrifað er heimurinn að stækka og ný-
lenduþjóðirnar að verða til. Það er mjög
klókt hjá Shakespeare að gera sér grein
fyrir því á þessum tíma að menn væru að
fara illa með frumbyggja úti í heimi.“
Hann bætir því við að það sé ástæða fyrir
því að verk Shakespeares séu sett upp aft-
ur og aftur út um allan heim. „Það er svo
margt sammannlegt í verkum Shake-
speares og það eldist ekkert eða breytist,“
segir Hilmir Snær. „Manneskjan er alltaf
eins og það eru alltaf sömu hlutirnir sem
koma upp aftur og aftur, sama á hvaða
tímum við lifum.“
Að þessu sinni er texti Shakespeares
settur upp í nýrri þýðingu Sölva Björns
Sigurðssonar sem leikararnir segja mjög
sterka og vel skiljanlega. „Hún er svolítið
nútímaleg, án þess að fara frá hrynjand-
inni í texta og rími. Bragarháttur Shake-
speares heldur sér og er stöðugur í þessu
verki, þótt hann skipti stundum á milli
bundins og óbundins máls í öðrum verk-
um sínum.“ Þeir segja hið bundna mál
ekki þvælast fyrir í glímu þeirra við text-
ann, nema síður sé. „Það getur verið betra
að læra textann þegar hann er bundinn í
stuðla og höfuðstafi og í sumum tilfellum
með endarím,“ segir Hilmir Snær og
Ingvar er því sammála. „Þetta er eins og
músík og stundum telur maður í þegar
maður er að læra textann. Svo fer maður
að brjóta upp hrynjandina og setja meiri
merkingu í orðin.“
Það fer ekki hjá því að væntingarnar
séu miklar fyrir frumsýninguna á Ofviðr-
inu, enda um stóra sýningu að ræða með
fjölda þekktra leikara, dansara frá Ís-
lenska dansflokknum, stórkanónur á
borð við Högna Egilsson úr Hjaltalín sem
semur tónlistina og litháíska leikmynda-
Ævintýralegar
furðuverur og
fortíðarsvik
Hilmir Snær Guðnason og Ingvar E. Sigurðsson
lofa hughrifum í stærri kantinum og öllum til-
finningaskalanum í jólasýningu Borgarleikhúss-
ins, Ofviðrinu eftir William Shakespeare í leik-
stjórn Litháans Oskaras Koršunovas.
Texti: Bergþóra Njála Guðmundsdóttir ben@mbl.is
Ljósmyndir: Kjartan Þorbjörnsson golli@mbl.is
Leikhúsið í leikhúsinu
er í forgrunni í sýning-
unni, enda leikmyndin
byggð upp í kring um
leiksvið á sviðinu þar
sem persónurnar í
verkinu troða upp og
sýna leikrit að þeirra
tíma hætti.