SunnudagsMogginn - 29.05.2011, Side 47

29. maí 2011 47
S
vona eru þá vistarverur íslenskunnar. Guðrún
Nordal, forstöðumaður Stofnunar Árna Magnús-
sonar í íslenskum fræðum, situr á stjórnborða í
flaggskipi íslenskrar tungu, er við annan enda
langborðs í rúmgóðu fundarherbergi eða káetu, og varla
að sjáist í veggina fyrir bókum. Innan um þær eru högg-
myndir af Jónasi Kristjánssyni, fyrsta forstöðumanni
Árnastofnunar, og Þorsteini M. Jónssyni, sem gaf bóka-
safn sitt og peningasjóð til stofnunarinnar til að styðja
hana í bókakaupum.
„Sá sjóður hefur hjálpað okkur niðurskurðarárin, þegar
skorið er niður til flestra hluta,“ segir Guðrún. „Það á
einnig við um stóra peningagjöf frá Jenny Jochens,
þekktri fræðikonu sem dvelur oft hjá okkur. Hún stofnaði
bókasjóð til minningar um dóttur sína Birgit Baldwin.
Þessir tveir bókasjóðir hafa verið mikilvæg líflína á síð-
ustu árum, fyrir vikið höfum við getað keypt innlendar og
erlendar bækur til að halda við því sterka rannsóknar-
bókasafni sem við eigum. Öfugt við það sem margir halda
er Árnastofnun mjög alþjóðleg stofnun, hingað kemur
mikið af útlendingum, nemendum og fræðimönnum.“
Hún lítur í kringum sig.
„Það er alltof mikið af bókum hérna,“ bætir hún við og
hlær. „Það þarf að koma þeim betur fyrir.“
– Þið hélduð ársfund á dögunum. Þar er auðvitað farið
yfir arðsemistölur?
„Við sýnum auðvitað okkar arðsemistölur,“ segir Guð-
rún brosandi. „Það fannst til dæmis áður óbirt kvæði eftir
Hallgrím Pétursson og sagt var frá nýjum verkefnum og
afurðum stofnunarinnar, eins og útgáfu Handbókar um
íslensku. Þannig notum við tækifærið og segjum frá því
sem hæst ber og vekur áhuga almennings á okkar starfi.
Við vitum að þau verk munu skila arðsemi í öllu tilliti.
Það gerðist fleira á aðalfundinum. Þjóðminjasafnið hef-
ur ákveðið að afhenda Árnastofnun hluta af sínum hand-
ritum til varðveislu og við fengum fyrsta skammtinn af
þeim, gömul og merk skinnbrot með latínu, tíðasöng og
margskonar efni, sem er mikill fengur að fá í okkar safn.
Það má segja að þetta marki tímamót í safnapólitík, að
Þjóðminjasafnið stígi þetta skref, og með því sýnir það
mikinn stórhug og metnað. Við erum með fólk sem vinn-
ur að varðveislu og rannsóknum á handritum og þess
vegna eru þau komin í það samhengi, þar sem þau njóta
sín best.“
– Hvaða áherslur er lagt upp með í starfi Árnastofn-
unar?
„Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum varð
til fyrir tæpum fimm árum þegar fimm stofnanir á sviði
íslenskra fræða sameinuðust. Hin gamla Árnastofnun,
Orðabók Háskólans, Örnefnastofnun Íslands, Stofnun
Sigurðar Nordals og Íslensk málstöð. Nú þegar búið er að
sameina þessar stofnanir í eina höfum við tækifæri til að
vinna enn betur saman en áður. Við erum því miður enn
dreifð á fjóra staði í bænum, en við sameinumst á einum
stað þegar Hús íslenskra fræða rís, þar sem við verðum til
húsa með nemendum og kennurum í íslensku við Háskóla
Íslands. Í því húsi verða ekki aðeins stundaðar rannsóknir
og kennsla, heldur verður einnig hægt að sýna og miðla
handritum og öðrum gögnum stofnunarinnar enn betur
til nemenda og almennings.“
– Verður búið betur að handritunum?
„Þau eru núna til sýnis í Þjóðmenning-
arhúsinu, en þegar við fáum betri híbýli
fáum við í fyrsta skipti sveigjanlega og nú-
tímalega sýningaraðstöðu. Handritasafn
Árna Magnússonar fékk viðurkenningu
fyrir tveimur árum þegar UNESCO setti
safn hans á varðveisluskrá sína um minni
heimsins, sem staðfestir gildi safns Árna,
ekki bara handritanna sjálfra sem gripa
heldur einnig þeirra frásagna sem þau hafa
að geyma. Það leggur okkur þær skyldur á herðar að
miðla þeim betur en við höfum gert. Ekki bara okkur,
heldur líka Dönum, því hluti af safninu er auðvitað enn í
Danmörku. Við höfum gert ýmislegt í því skyni, til dæmis
miðlum við þeim stafrænt á vefnum www.handrit.is, þar
sem fletta má upp handritabókum og skoða myndir af
þeim. Við hlökkum svo til þess að flytja í nýtt húsnæði,
sem mun gjörbreyta allri aðstöðu stofnunarinnar.“
– Heldurðu að fjárveiting fáist til að reisa húsið?
„Já, það er á stefnuskrá að byggja það. Við bíðum bara
eftir því að vera upplýst um hvenær framkvæmdir fari af
stað. Hönnuninni er lokið. Ég er bjartsýn á að húsið rísi
fyrr en síðar, enda veit ég hvílík lyftistöng það verður.“
– Nú eru 40 ár síðan handritin komu heim? Er það ekki
einstakt í samskiptum ríkja að slíkum verðmætum sé skil-
að?
„Jú, þetta var merkilegur viðburður í samskiptum þjóða
að Danir skyldu stíga það skref að afhenda okkur hand-
ritin. Handritaskilin sjálf tóku 26 ár eða frá 1971 til 1997.
Fyrst komu tvö handrit, Flateyjarbók og Konungsbók
eddukvæða, og svo fylgdu hin á eftir smátt og smátt. Og
það er merkilegt í sambandi við UNESCO-tilnefninguna,
að Danir og Íslendingar skyldu sækja um þá viðurkenningu
saman. Við eigum í miklum samskiptum við Árnastofnun í
Kaupmannahöfn og ræktum því samstarfið við Dani. Við
sjáum það hins vegar á samskiptum annarra þjóða við sín
nýlenduveldi, að þeim hefur ekki tekist að ráða vel úr
svona málum.“
– Gætum við gert enn betur?
„Við þurfum auðvitað meiri mannafla. bæði til að skrá
safnið og önnur söfn stofnunarinnar og miðla þeim hraðar
út á vefinn,“ segir Guðrún. „Við þurfum meira fé í for-
vörslu handrita, að halda þeim við og for-
verja þau. Í þriðja lagi viljum við miðla til
almennings texta og myndlist handritanna,
og líka tónlistinni, með enn mikilvirkari
hætti. En við gerum okkar besta, hleypum
ungu fólki að og sækjum um styrki. Það er
mikilvægt að veita fólki tækifæri til að
vinna með frumgögn eins og handrit. Um
leið og þú byrjar að vinna með frumheim-
ildir, þá snýrðu ekki aftur – þetta er svo
heillandi heimur.“
– Er hljómgrunnur hjá yngstu kynslóðinni?
„Ég held að krakkar hafi alltaf gaman af góðum sögum,
vísum og rími og öðrum skemmtilegheitum í tungumáli.
Auðvitað hafa þau gaman af sögum þegar þau segja sög-
urnar sjálf og þau hrífast líka af góðum sögum. Ég býst ekki
við að litlir krakkar í dag séu í því efni öðruvísi en á öðrum
tímum. Sögur þeirra eru vitaskuld oft sagðar í myndum, en
ég held að lestur sé mikilvægur, því hann þroskar tján-
inguna. Við viljum ekki að þau missi þá færni. En ég held að
krakkar hafi alltaf áhuga, ef þau fá sín tækifæri.“
Texti: Pétur Blöndal pebl@mbl.is
Ljósmynd: Kristinn Ingvarsson kring@mbl.is
Síðasta orðið …
Guðrún Nordal
Þetta er svo heillandi heimur
’
Ég er bjart-
sýn á að
húsið rísi
fyrr en síðar, enda
veit ég hvílík lyfti-
stöng það verður.