SunnudagsMogginn - 19.06.2011, Side 22

22 19. júní 2011
U
ppnámið í Evrópu stendur enn. Og
uppnám er rétta orðið. Það væri ofsög-
um sagt að evrópskur efnahagur stæði
í ljósum logum. Evrópa stendur ekki
og fellur með Grikklandi fremur en Ísland sporð-
reistist vegna Álftaness. Og þótt horft sé til land-
anna þriggja, sem hafa verið í mestum erfið-
leikum, en auk Grikklands eru það Portúgal og
Írland, þá er sameiginlegur efnahagur þeirra að-
eins óverulegur hluti evrusvæðisins. Hefðu löndin
ennþá yfirráð yfir eigin mynt hefðu þau, hvert
fyrir sig, lagað sig að efnahagslegum raunveruleika
á sínum stað. Sú aðlögun hefði vissulega ekki verið
þrautalaus fyrir almenning í þeim löndum. En hún
hefði verið kunn og um margt sanngjarnari og fólk
sæi fljótt út úr augum. Þá væru ekki allar aðgerðir
miðaðar við að skuldsetja heimaþjóðina upp fyrir
haus með því að hrúga á hana skuldum óreiðu-
manna til að tryggja að þýskir og franskir bankar
fengju öll sín illa grunduðu lán greidd til baka án
affalla. Og sameiginlegt myntsvæði verður einnig
til þess að afmarkaður vandi á útjöðrum þess setur
það allt í uppnám. Evrutrúaðir sætta sig illa við að
sameiginlega myntin var Svarti-Pétur sem tryggði
að löndin þrjú enduðu svo djúpt ofan í drullu-
dýinu. En því verður ekki á móti mælt. Bönkum
þeirra og bjargálnamönnum var öllum lánað
blindandi eins og Þýskaland væri í ábyrgð fyrir
skuldbindingum þeirra. Þegar það rann upp fyrir
kröfuhöfum að þannig væri það ekki, þrátt fyrir
sameiginlega mynt, var of seint til sitjandans
seilst.
Miðjan á jaðrinum
Og hinn evrópski útnári í suðri, Grikkland, varð af
þessum ástæðum upp úr þurru eins konar færan-
leg miðja álfunnar og „grískur harmleikur“ hafði
skyndilega verið settur upp á öllum sviðum henn-
ar um svæðið þvert og endilangt. Og samkvæmt
hinu nýja rítúali varð að vera sami leikstjórinn á
öllum uppfærslunum, Herman Van Rompuy, sem
fæstir vita hver er og kemur frá landi sem deilt er
um hvort sé til, en ekki hefur verið talið taka því
að koma sér þar upp ríkisstjórn misserum saman.
Og „hin evrópska fjölskylda“ engist sundur og
saman, leiðtogarnir hrekjast haltir eða blindaðir
um sviðið og ástar- og hatursamband Sarkozys og
Merkel hefur ógnvekjandi undirtón og óvíst hvort
sé barn og hvort foreldri og litlu leiðtogarnir í
kring, sem eru í rullum án þess að hafa raunveru-
legt hlutverk, vita ekki hvort þeir eru að koma eða
fara og áhorfendum stendur á sama um það. En á
meðan er allt á suðupunkti í sjálfri vöggu sið-
menningarinnar, Aþenu við Eyjahaf. Þar hafa
Karamanlisar og Papaandreouar skipst á að fara
með völdin í áratugi og auðgast sjálfir hraðar á því
stússi en íslenskir víkingar á útrásartímum.
Evrópusambandið krefst þess að þegar í stað
verði hrint af stað hressilegri einkavæðingu í land-
inu, en hér í norðrinu telja flokkarnir, sem búnir
eru að sækja um aðild að Evrópusambandinu, að
íslensk einkavæðing sé uppruni alls ills. Grikkjum
er vorkunn að telja að ekki sé endilega best að
stofna til einkavæðingar þegar enginn er kaup-
mátturinn heima fyrir. En það er ekki afsökun,
segir Brussel, því að það eru aðrir sem ætla að sitja
að þeim eignum sem hent verður á hrakvirðis-
markaðinn. Grískur almenningur skynjar á
skrokknum hvað er að gerast og spyrnir við fót-
um, fremur af örvæntingu en afli. Í Evrópu er það
haft í flimtingum að tugum ef ekki hundruðum
þúsunda Grikkja sé sárt um að missa eftirlaun sín
og bætur og telji það ekki innlegg í málið að eft-
irlaunaþegarnir hafi gist í gröfum sínum í áratugi,
þar sem framfærslukostnaður sé sannanlega lítill
sem enginn. Og svo er Grikkjum lýst sem ónytj-
ungum og veslingum. En það voru engir vesaling-
ar sem hrintu her Mússólínis, ofurefli liðs, af
höndum sér fyrir ríflega hálfri öld. Þeir þurfa ekki
að sækja hetjudáðir þúsundir ára aftur í tímann.
Af hverju er svona komið?
Og hinn gríski harmleikur sem horft er upp á er
svo sannarlega ekki úr fornum ritum. Hann á rót í
nýjum forskriftum og tonnum af tilskipunum.
Grikkir hafa óneitanlega farið illa að ráði sínu í
efnahagsmálum síðustu 10 árin. Enginn getur
neitað því. En það var egnt fyrir þá rétt eins og Íra
og Portúgala. Og fleiri ríki en þessi þrjú tóku sömu
fluguna. Spánn er ekki langt undan og Ítalía þar á
milli. Skuldaálag á Spán fer nú hratt hækkandi. Og
fari allt á versta veg hjá þeim hefur myndin heldur
betur breyst. Þá eru rauntölurnar orðnar aðrar og
illviðráðanlegri. Þá verður ekki lengur bollalagt
um það á ráðstefnum hvort evran lifi í óbreyttri
mynd. Þegar næst berast stunur og hjálparbeiðni
verður sleppt að kalla til læknana. Sá millileikur
verður talinn óþarfur. Þá veður líkbíllinn á undan
sjúkrabílnum í hlað. Það væri ekki hagur neins að
svo illa færi. Hvaða skoðun sem uppi er um hina
„evrópsku tilraun“ þá er ekki keppikefli nokkurs
manns að svo illa tækist til. Þá er hætt við að ekki
yrði talað um uppnám heldur fremur talið að
skollið hefði á efnahagslegt ofsaveður, með víð-
tækum skaða. Saklausum yrði þá ekki hlíft frekar
en fyrri daginn. Besti kosturinn væri auðvitað að
leiðtogar Evrópu sæju ekki aðeins það sem virðist
þegar skrifað á vegginn heldur legðu í það réttan
skilning. „Sameiginleg mynt“ er ekki einhver
glæpsamleg hugmynd. En það var vitað frá upp-
hafi að hún gæti ekki gengið upp á stóru svæði,
sem næði til fjölda ólíkra þjóða og ríkja, nema
ákveðnar forsendur væru til staðar. Þær voru það
ekki þegar til myntarinnar var stofnað og þær eru
það ekki enn þá. Trichet, bankastjóri Seðlabanka
sameiginlegu myntarinnar, viðurkenndi þessa
staðreynd í mikilvægri ræðu fyrir fáeinum vikum.
Hann lagði þar til að stofnað yrði eitt fjármála-
ráðuneyti fyrir allt evrusvæðið. Hugmyndin vakti
athygli en í rauninni er hún ekki frumleg, hún er
Reykjavíkurbréf 17.06.11
Hafa síamsþríburarnir aðeins e