SunnudagsMogginn - 19.06.2011, Side 28

28 19. júní 2011
arinn Tyrfingsson er yfirlæknir og fram-
kvæmdastjóri meðferðarsviðs. Hann er
aðhaldssamur og góður rekstrarmaður
og sjúkrahúsreksturinn heyrir undir
hann. Ásgerður Björnsdóttir hefur hald-
ið vel um fjármál SÁÁ í 22 ár. Ég er for-
maður SÁÁ og enginn starfsmaður heyr-
ir undir mig.“
Var að missa vitið
Þú hófst starfsferil þinn sem blaðamað-
ur, varðst svo ritstjóri og fram-
kvæmdastjóri. Hvernig átti við þig að
vera framkvæmdastjóri fjölmiðla-
samsteypunnar Norðurljósa?
„Ég byrjaði sem ráðgjafi en varð síðar
framkvæmdastjóri og ritstjóri Frétta-
blaðsins. Því fylgdu ævintýr og glæstir
sigrar. Svo var mér sparkað upp í fyr-
irtækinu, þá til útlanda og loks af vagn-
inum. Þú ræður ekki alltaf ferðinni þeg-
ar þú vinnur hjá öðrum.“
Hvernig var lífið á toppnum?
„Ef ég var einhvern tíma á toppnum
þá var það þegar ég var að byggja upp
Fréttablaðið með stórum hópi. Það var
óskaplega gaman en kostaði svo mikla
vinnu að við tókum eiginlega ekki eftir
velgengninni. En þetta var gleðilegt puð.
Það er ekkert skemmtilegra en að láta
árangurinn draga sig áfram og óborg-
anlegt að fá að upplifa það í stórum
hópi. Það sem tók við var síður spenn-
andi.
samfélaginu spyrð þú hvort ég ætli að
halda því fram að Nonni frændi sé ekki
góður og gegn maður. Ef ég segi að
óraunhæfar efnahagslegar væntingar
millistéttarinnar á Íslandi hafi skilið
hana eftir stórskulduga í alltof stórum
húsum fullum af allskonar dóti segist þú
heita Nonni, vera af millistétt og alls
ekki hafa tekið þátt í bólunni. Þú eigir til
dæmis enn þitt túbusjónvarp. Ef ég nefni
misrétti í stöðuveitingum milli kynja
spyrð þú hvort Nonni eigi að gjalda þess
að vera kall. Ef ég tala um utanvegaakst-
ur spyrð þú hvort Nonni megi ekki
skoða Vatnajökul eins og annað fólk –
það er ef hann væri til dæmis lamaður.
Og það er sama hversu brýnt mál menn
vilja hefja umræðu um; alltaf dregur
einhver fram þennan Nonna og þar með
er málið einhvern veginn útrætt.“
Að snúa ættarsögunni við
Víkjum að sjálfum þér og þínu lífi. Var
reynsla þín af áfengi bitur og erfið?
„Hún var ekki góð; hvorki fyrir mig
né aðra. Ég held að meira að segja bar-
þjónarnir hafi orðið ánægðir þegar ég
hætti.“
Byrjaðirðu ungur að drekka?
„Svo ungur að ég vil helst ekki segja
þér frá því af ótta við að börnin mín lesi
þetta viðtal. Ég er annaðhvort af þannig
fólki, af þeirri kynslóð eða úr slíku
hverfi, að fullorðna fólkið hélt að þorpið
myndi ala okkur upp. Það var eins og
enginn hefði tekið eftir því að við vorum
flutt í bæinn. Og bænum er ekki treyst-
andi fyrir börnunum, ekki einum.
Fólk sem er í svipaðri stöðu og ég get-
ur horft eftir ættartrénu langt aftur í
aldir og séð ekkert nema hörmungar
alkóhólismans; brostnar vonir, brostið
fólk. Okkur var gefið tækifæri til að snúa
þessari ættarsögu við og það er okkar
stærsta verkefni. Við leggjum okkur því
fram svo börnin þurfi ekki að ganga í
gegnum sömu raunirnar en rati út úr
þeim ef því verður ekki forðað.
Hvað með rekstrarþáttinn í starfi
þínu. Á sínum tíma varstu forstjóri
Dagsbrúnar og varst í fjárfestingum
sem fóru ekki vel. Ertu góður rekstr-
armaður?
„Ég held reyndar að ég sé klókur
rekstrarmaður, en það er ekki þar með
sagt að ég sé góður í fjárfestingum. SÁÁ
er heldur ekki fjárfestingarfélag. Þór-
veikum grunni. Hverju svararðu þeirri
gagnrýni?
„Ég veit ekki af hverju læknar eru að
gagnrýna mig fyrir þetta. Fleira og
merkilegra fólk en ég hefur bent á að
greining á ofvirkni og rítalínmeðferð
byggð á henni er umdeild. Ég benti á
þessa staðreynd vegna þess að mér
fannst eins og nokkrir læknar ætluðu að
ýta umræðunni um hryllilegar afleið-
ingar rítalíns á vímuefnasjúklinga út af
borðinu í nafni þess að ekki mætti raska
viðkvæmri meðferð á þeim sem greindir
hafa verið með ADHD. Auðvitað er það
ömurlegt að löglegt lyf sem gerir einum
hópi gott skuli stefna öðrum hópi í
mikla hættu. En það þýðir ekki að við
ættum að forðast að ræða hættuna.
Og þeir sprautufíklar sem hafa notað
rítalín eru í mikilli hættu. Af þeim þrett-
án sem hafa líklegast smitast af HIV frá
áramótum hafa tólf notað rítalín. Það er
raunveruleg hætta á HIV faraldri meðal
sprautufíkla og að sá faraldur breiðist út
fyrir þann hóp.
Og þó svo að þessi vá væri ekki fyrir
dyrum, með þeim harmi sem henni
fylgir fyrir einstaklingana og gríð-
arlegum kostnaði fyrir samfélagið, þá á
sú hlið rítalíns-málsins sem snýr að
vímuefnasjúklingunum alveg sama rétt á
umfjöllun og sú er snýr að löglegri notk-
un. Okkur hættir til að ýta vímuefna-
fíklinum í skuggann af því að hegðun
hans stangast á við lög og er óviðunandi
fyrir flesta. Oft reyna læknar fremur að
fást við afleiðingar fíknarinnar í stað
þess að beina þessu fólki í viðeigandi
meðferð.
Við verðum að hætta þessum feluleik.
Stærsti hluti unga fólksins sem kemur á
Vog er meira og minna í ólöglegri
neyslu. Ef við opnum ekki allar leiðir
fyrir þetta fólk til að fá bót meina sinna
munum við missa það. Og höfum hug-
fast að Vogur hefur tekið fleiri sölumenn
fíkniefna af götunum en Litla-Hraun.
Þér finnst að umræðan hafi þá ekki
verið í réttum farvegi?
„Ég held að það séu grasserandi als-
kyns ósiðir í umræðu á Íslandi. Í hvert
sinn sem einhver bendir á alvarlega
skekkju í samfélaginu þá fæst það ekki
rætt vegna þess að fyrsti andmælandinn
dregur upp ímyndað dæmi um fórn-
arlamb. Ef ég bendi á þann skaða sem
pólitískar stöðuveitingar hafa valdið
G
unnar Smári Egilsson hefur
verið kjörinn formaður SÁÁ.
Hann segist ekki hafa sóst
eftir starfinu. „Þórarinn Tyrf-
ingsson ákvað að hætta sem formaður og
spurði mig hvort ég vildi gefa kost á
mér,“ segir Gunnar Smári. „Fáir þekkja
SÁÁ betur en Þórarinn og eftir að hafa
hugsað eitthvað sjálfur án niðurstöðu
ákvað ég að treysta því að mat Þórarins
væri rétt.“
Verða einhverjar nýjar áherslur í
starfi SÁÁ við formannsskiptin?
„Það má segja að kynslóð Þórarins hafi
byggt upp SÁÁ. Fyrir þeirra starf eigum
við sterkar heilbrigðisstofnanir fyrir
áfengis- og vímuefnasjúklinga. Þetta
þarf að verja en ekki að endurtaka. Besta
leiðin til að verja sjúkrareksturinn er að
halda SÁÁ sem breiðri og öflugri fjölda-
hreyfingu. Til að nýjar kynslóðir finni
farveg innan samtakanna verðum við að
stefna á nýja sigra á fleiri sviðum. Og
það er margt ógert. Og annað klárast
aldrei. Við þurfum að efla réttindabar-
áttu áfengis- og vímuefnasjúklinga, taka
að okkur aukin félagsleg verkefni, auka
félagsstarf og styrkja samtökin svo þau
geti áfram staðið fyrir þróun meðferð-
arinnar og bætt þjónustuna við okkar
fólk.
Myndir þú vilja ganga lengra í því að
takmarka aðgang að áfengi en gert er?
„Í lögum SÁÁ segir að samtökin séu á
móti boðum og bönnum. Þau voru
stofnuð 1977 þegar mun meira var af
bönnum en í dag. En þótt við finnum vel
fyrir þráðbeinum tengslum milli aukins
aðgengis að áfengi og vímugjöfum og
vaxandi neikvæðra afleiðinga neysl-
unnar þá held ég að SÁÁ muni aldrei
biðja um harðari áfengisstefnu en reka
mætti í sátt við meginþorra fólks. Það
má hins vegar spyrja sig hvort stefnan sé
ekki komin út af hinum megin. Að hún
sé svo frjálsleg að meginþorri fólks sé
hættur að sjá tilganginn; til dæmis með
því að hafa allt lið lögreglunnar til reiðu
svo passa megi þá sem vilja drekka og
dópa í miðbænum fram til sjö á morgn-
anna.“
Alltaf þessi Nonni
Þú ert svo til nýkominn í starfið og færð
á þig harða gagnrýni frá læknum vegna
orða þinna um hættulega rítalínnotkun
og að greining á ofvirkni byggist oft á
Viðtal
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@mbl.is
Wagner bjargaði
lífi mínu
Gunnar Smári Egilsson, formaður SÁÁ, ræðir um áfengi og
rítalín og ósiði í íslenskri umræðuhefð. Hann segir sömu-
leiðis frá ömurlegu tímabili í lífi sínu og því gleðilegasta
sem góðærið færði honum, sem er dóttirin Sóley. Hann út-
skýrir einnig af hverju Íslendingar vanmeta mat.
„Það sem hefur reynst mér best í
lífinu er að læra að meta það sem
kemur í fangið á mér. Þegar ég hef
teygt mig eftir einhverju hefur það
yfirleitt reynst illa,“ segir Gunnar.