SunnudagsMogginn - 25.09.2011, Blaðsíða 23

25. september 2011 23
N
ú veit enginn hvað er list og hvað ekki, sagði meistari Kjarval í samtali við
skáldið og ritstjórann Matthías Johannessen í Kjarvalskveri.
Með nýrri útgáfu á Listasögu Íslands hefur verið gerð tilraun til að skil-
greina listina. Og mikið er í lagt, stórvirki í fimm bindum á vegum Forlagsins
og Listasafns Íslands og markmiðið að skrifa fræðilega sögu sem jafnframt er aðgengileg
almenningi.
Tíðindin í slíkri útgáfu eru ekki aðeins að þar er gefin yfirsýn um stefnur og strauma í
íslenskri myndlist, samhengið við aðrar listgreinar og senuna utan landsteinanna, heldur
umfram allt að eðli slíkrar útgáfu er að stuðla að dýpri og frjórri umræðu. Það er kominn
útgangspunktur, hvort sem fólk er sammála eða ekki.
„Er þetta kannski of alvarlegur tónn, herra blaðamaður?“ hélt Kjarval áfram er hann
ávarpaði Matthías. „Eða hvað segir þú um það, heldurðu að þetta endi með andlegum
uppblæstri? Gættu þín á því sem heyrir til skvaldrinu. Listin er einstæðingur og vantar
stundum fyrirvinnu til að brúa bilið milli staðreyndanna og þess sem gæti verið til, ef ekki
yrði allt húmorsleysi að bráð. En það er von að fólk sé hrætt við listamennina, því þeir eru
orðnir svo margir. Séní eða ekki séní, skiptir það einhverju máli? Svo eru þeir hræddir við
þann sem vinnur verkið, og því er bezt að fara varlega. Ekkert reklame. Ég hef lagt stolt
mitt í að vera kammerat í listinni eins og þegar ég var með strákunum á sjó. Ég er búinn að
vera útlagi hér í 40 ár.“
Matthías stóðst ekki mátið og skaut inn í: „Útlagi, þú? Frá mosanum kannski?“
„Ég fann mosann en ekki þið,“ sagði meistarinn. „Við töpuðum ykkur úr fyrirvinn-
unni. Þið byggið listahöll og blaðið er of stórt. Ég uppgötvaði mosann, en það voruð þið
sem áttuð að lyfta grettistaki. Og má satt kyrrt liggja. En hvílíkur munur á blaðamönnum
nú eða um aldamótin,“ bætti hann við og benti á ennið á Matthíasi. „Nú sést ekki hrukka á
nokkrum blaðamanni. Það er mikill munur eða um aldamótin.“
Satt er það, að Kjarval uppgötvaði mosann, eins og málverkið Fjallamjólk ber með sér í
blaðinu í dag, og komst með því inn að kviku sálarlífsins. Hverjum hefði dottið í hug að sú
leið væri vörðuð mosa?
Og gagnrýni Kjarvals á vel við tæpum fjórum áratugum síðar. Ef manneskjan gerði
meira af því að gaumgæfa mosann og legði minna upp úr hátimbruðum listahöllum, þá
væri hún eflaust sáttari við tilveruna. Ef til vill er það eitt af hlutverkum listarinnar, ef
listin hefur yfirhöfuð hlutverk, að afhjúpa samtímann með þessum hætti.
Listasögu Íslands er hins vegar ætlað að afhjúpa listina. Og það verður fróðlegt að fylgj-
ast með viðbrögðunum, hvort þetta er ekki örugglega kveikja að orðræðu eða „skvaldri“.
En þrátt fyrir allt stendur listin og fellur með listamanninum sjálfum – þar er hann einn.
Eins og tilvitnun í Matthías ber með sér úr Tilvitnanabók Kolbrúnar Bergþórsdóttur:
„Óttinn við sig sjálfan, umhverfið og óvissu dauðans er innblástur allrar mikillar listar.
Sá sem best er útbúinn óttast mest. Því meira sem hann veit því berskjaldaðri verður
hann. Því meiri listamaður sem hann er því skelfdari verður hann við list sína.“
Hvað er list og hvað ekki?
„Það halda margir að ég sé eitthvað
brjálaður en það er fólk sem þekkir
mig ekki.“
Egill Atlason sem ekki má æfa með knatt-
spyrnuliði Víkings eftir ósætti við þjálfarann.
„Þegar ég heyri lög af Post fer ég
aftur í tímann og get næstum fundið
lyktina af 1995.“
Kamilla Ingibergsdóttir um plötuna sem henni
þykir vænst um, Post með Björk.
„Við elskum börn.“
David Beckham, sem útilokar
ekki að eignast fleiri börn með
eiginkonu sinni, Victoriu.
„Þú eyðileggur ekkert
átakið þó þú stelist í tvær
kexkökur einn dag-
inn.“
Svanhildur Þorgeirsdóttir
sem sigraði í svokallaðri
Metroform-keppni.
„Það var einhver
mánudagur og einhver
fiðringur. Þetta var
ekkert mál.“
Einar Örn Benediktsson borg-
arfulltrúi um meintan
ágreining innan Besta
flokksins.
„Við getum verið ungar stúlkur,
við getum verið kynæsandi verur og
við getum líka bara verið mömmur
með brjóst að gefa mjólk.“
Soffía Bæringsdóttir, einn skipuleggjenda ís-
lensku Brjóstagjafarvikunnar.
„Svo er nauðsynlegt að vera smá
klikkaður.“
Aron Leví Rúnarsson um það hvað þurfi til að vera
góður í íshokkíi.
„Hvaða framtíð er fyrir ungt fólk
á Íslandi og hvað bíður okkar þegar
bankarnir munu eiga börnin okkar
og barnabörnin?“
Bubbi Morthens sem er ósáttur við stjórnvöld í
landinu.
„Ekki segja okkur hvernig
við eigum að klæða okkur,
segið þeim að nauðga
ekki.“
Áletrun á skilti kvenna sem
voru að mótmæla því að
Fauzi Bowo, borgarstjóri
Jakarta, hvatti nýverið
konur til að klæðast
ekki stuttum pilsum í
almenningsvögnum,
eftir að 27 ára konu var
hópnauðgað í einum slíkum
fyrr í mánuðinum.
Ummæli vikunnar
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Stofnað 1913
Útgefandi: Óskar Magnússon
Ritstjórar: Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri: Karl Blöndal
bóginn síðasta orðið um þetta samkomulag. Og
um það samkomulag tjóir ekki að fást.
Nauðsynlegt er að umgangast
orðið frjálslyndi af miklu frjálslyndi
Sjálfstæðisflokkur er stofnaður með samruna
tveggja flokka, íhaldsflokks og frjálslynds flokks.
Eftir orðanna hljóðan mætti eins sameina olíu og
vatn í einn flokk. (Við núverandi aðstæður fengi
slíkur flokkur sjálfsagt bærilegt fylgi.) En þrátt
fyrir nafnið á Íhaldsflokknum snerist stefna hans
ekki síst um efnahagsleg málefni og flokkurinn
var einmitt mun frjálslyndari en aðrir flokkar í
þeim efnum. Og frjálslyndi í pólitík á sér einnig
mörg andlit eins og íhaldssemin. Framsóknar-
flokkurinn hefur þannig lengi verið í alþjóðlegu
sambandi frjálslyndra flokka. Það hefur örugglega
sumum þótt stangast á við sinn skilning á orðinu.
Í Bandaríkjunum er talað um að menn séu frjáls-
lyndir (liberals) og í munni margra, ekki síst
repúblikana, er þá átt við að viðkomandi sé
„kommi“ eins og það var löngum kallað á Íslandi.
Sú útlegging á pólitíska hugtakinu „frjálslyndur“
kemur vísast framsóknarmönnum spánskt fyrir
sjónir.
En í ritstjórnargrein í síðasta tölublaði Skildis,
tímarits um menningarmál, segir svo: „Fyrir
nokkru las ég skemmtilega vísu í einni af bókum
Halldórs Laxness sem heitir Grikklandsárið. Vísan
er svona:
Oft á fund með frjálslyndum
fyr ég skunda réði.
En nú fæst undir atvikum
aðeins stundargleði.
Vísa þessi er eftir Húnvetninginn Gísla á Eiríks-
stöðum og Halldór veltir fyrir sér hvað orðið
frjálslyndur merkti í þessu tilfelli. Halldór segir:
Einu sinni fór ég norður til að leita að húnverskri
merkingu þessa orðs úr stöku Gísla á Eiríks-
stöðum. Orðið frjálslyndur reyndist í því landslagi
hafa eftirtaldar sérmerkingar: búlaus hestamaður,
gortari, drykkjumaður, klámhundur, þjófur,
landabruggari, spilafífl, lygari, slagsmálahundur,
trúvillingur, kvennaflagari og skáld.“
Ef almennt samkomulag gildir víðar í veröldinni
um þennan gamla húnvetnska skilning á orðinu
frjálslyndi þá hljóta fundir í Heimssambandi
frjálslyndra flokka að vera með þeim skemmtileg-
ustu sem þekkjast. Það flækir málið aðeins að Ís-
lendingar skuli þurfa að ganga í Framsókn-
arflokkinn til að geta átt nokkra von um að vera
hleypt inn á samkundur félagsins.
Þoka í Reykjavík
Morgunblaðið/RAX