Morgunblaðið - 19.06.2010, Blaðsíða 4

4 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. JÚNÍ 2010
FRÉTTASKÝRING
Jónas Margeir Ingólfsson
jonasmargeir@mbl.is
Þrátt fyrir mat margra fræði-
manna um að fordæmisgildi dóma
Hæstaréttar um ólögmæti geng-
istryggðra lána sé óyggjandi, ríkir
enn töluverð óvissa um réttarstöðu
skuldara og leiðréttingu lána í
framhaldinu.
Efnahags- og skattanefnd og
viðskiptanefnd Alþingis héldu
sameiginlegan fund í gærmorgun
þar sem ýmir gestir mættu til að
gefa álit sitt á réttarstöðunni. Mik-
il leynd hvílir yfir efni fundarins.
Ríkisstjórnin fundaði einnig í
gær og kynnti niðurstöður sínar á
blaðamannafundi í kjölfarið. Rík-
isstjórnin hyggst bíða nánari að-
gerða fjármálafyrirtækja og ekki
hafa nein inngrip í þetta mál að
svo stöddu sem skerðir rétt fólks-
ins, að því er fram kom í máli Jó-
hönnu Sigurðardóttur forsætisráð-
herra. Þá hyggst ríkisstjórnin
ræða við þá sem hlut eiga að máli
en ekki tilkynna um sérstakar að-
gerðir að svo stöddu.
Engin lagasetning
Steingrímur J. Sigfússon, fjár-
málaráðherra, segir ágætis sam-
hljóm í ríkisstjórninni um hvernig
nálgast eigi málið. „Það er nokkuð
ljóst að í fyrsta lagi munu stjórn-
völd ekki grípa neitt inn í þetta í
þeim skilningi að niðurstaða dóms-
ins stendur. Hugmyndir um laga-
setningu sem færir það eitthvað til
eru bara óraunhæfar og hafa aldr-
ei staðið til. Það verður ekkert
reynt að sveigja einhvern hæsta-
réttardóm með lögum, hann bara
stendur. Í öðru lagi væri það orðin
spurning um einhverskonar aftur-
virkni sem er aldrei góð latína,“
segir Steingrímur. Ekki sé víst að
dómurinn hafi algert fordæmis-
gildi um húsnæðislán og önnur
gengistryggð lán.
Kortleggur málið
Gylfi Magnússon segir það ill-
mögulegt að meta hvernig
greiðsluseðlarnir eigi eftir að líta
út um næstu mánaðamót en bolt-
inn liggi að hluta til hjá lánafyr-
irtækjunum. „Ég er að kortleggja
núna hvort þessi staða sem er
komin upp kalli á aðgerðir fram-
kvæmdavaldsins eða löggjafar-
valdsins. Það liggur ekki fyrir nið-
urstaða um það. Það skýrist
vonandi upp úr helgi,“ segir Gylfi
sem kveður það sjálfstætt álitamál
hvort reikna eigi leiðréttingu lána
aftur í tímann ef gripið væri til
leiðréttingar gengistryggðra lána í
samræmi við vaxtaákvarðanir
Seðlabanka Íslands.
Engin eiginleg
ákvörðun tekin
 Ríkisstjórnin bíður ákvarðana fjármögnunarfyrirtækja
Morgunblaðið/Kristinn
Á rökstólum Arnór Sighvatsson, aðalhagfræðingur Seðlabanka Íslands, situr fyrir svörum á sameiginlegum fundi
efnahags- og skattanefndar og viðskiptanefndar þar sem rætt var um áhrif dóma Hæstaréttar um gengistryggð lán.
Jónas Margeir Ingólfsson
jonasmargeir@mbl.is
Mikil óvissa ríkir um hvernig leið-
rétting gengistryggðra lána skuli
fara fram eftir dóma Hæstaréttar í
málum Lýsingar og SP fjármögn-
unar. Einar S. Hálfdánarson, hæsta-
réttarlögmaður og löggiltur endur-
skoðandi, telur 18. gr. laga nr.
38/2001 um vexti og verðtryggingu
taka af allan vafa um leiðréttingu
lánanna.
Samkvæmt ákvæðinu ber kröfu-
hafa að endurgreiða skuldara þá
fjárhæð sem hann hefur ranglega
haft af honum og skv. 4. gr. sömu
laga miða vextina við tiltekna vaxta-
töflu Seðlabankans um lægstu
óverðtryggðu vexti sem í dag eru
8.25% vextir.
„Þetta er bara eftir orðanna hljóð-
an. Ef við gefum okkur að geng-
istrygging teljist endurgjald fyrir
lánveitingu þá á efni 18. gr. alveg
við. Það segir einnig að miða skuli
við 4. gr. eftir því sem við getur átt
þegar á að endurgreiða. Það segir
svo beinlínis í 4. gr. hvaða vexti skuli
miða við. Það er klárt mál, eftir 18.
gr., að þegar samningur er ógildur
út af einhverjum svona ástæðum þá
er það 4. gr. sem gildir,“ segir Einar
sem telur það engum vafa undir-
orpið að 18. gr. laganna eigi við leið-
réttingu á myntkörfulánum.
„Mér er að vísu sagt að einhverjir
séu á móti þessari túlkun því þeir
hafi kannað forsögðu ákvæðisins en
þetta er bara alveg eftir orðanna
hljóðan í 18. gr. Gengistrygging
hlýtur að teljast annað endurgjald.“
Einar telur þessa leiðréttingu
ekki krefjast þess að stjórnvöld taki
í taumana og beini tilmælum sínum
til fjármálafyrirtækja heldur eigi
þau sjálf að hafa frumkvæðið að því
að endurreikna lánin og endurgreiða
þeim sem greitt hafa of mikið.
„Að svo miklu leyti sem það verð-
ur mismunur á þessum útreikningi
og greiðslunum. Það er hugsanlegt
að þessi útreikningur sýni það að á
einhverju tímabili aftur í tímann hafi
þetta verið óhagstæðara en gengis-
tryggingin. Það er samt örugglega á
einhverju tímabili og í heild hag-
stæðara. Hins vegar eiga fjármála-
fyrirtækin ekki kröfu á endur-
greiðslu úr hendi þeirra sem greiddu
upp lánin áður en krónan féll ef kjör-
in voru hagstæðari en þau sem til-
greind eru í 4. gr. Þetta snýr bara að
fé sem einhver hefur ranglega haft
af öðrum. Það stendur að kröfuhafa
beri að endurgreiða.“
Vill leiðrétta lánin eftir lögunum
Morgunblaðið/Kristinn
Mikil óvissa Ekki ríkir einhugur um hvernig leiðréttingu gengistryggðra
lána skuli hagað í kjölfar dóma Hæstaréttar um ólögmæti þeirra.
 Einar S. Hálfdánarson segir að ákveða skuli lánin eftir vöxtum Seðlabankans
 Segir lög um vexti og verðtryggingu skera úr um allan vafa um leiðréttingu
Gunnar Tóm-
asson hag-
fræðingur tel-
ur það
óréttlætanlegt
að geng-
istryggð lán
verði leiðrétt
eftir vaxta-
ákvörðun
Seðlabankans í stað umsam-
innar vaxtaprósentu í upphaf-
legum samningum en þar var
vaxtaprósenta öllu minni. „Ef
menn geta fundið siðferðislega
réttlætingu á því þá koma þeir
með hana. Það er engin réttlæt-
ing á því. Bankarnir hafa hingað
til sagt við fólk að samningar
skulu standa og taka hús af fólki
á þeim grundvelli. Nú snýst við
blaðið og þessir samningar eru
óbreyttir nema nú er tekið út
ólöglegt ákvæði. Þá segja þeir að
samningar standi ekki lengur,“
segir Gunnar.
Samningar
skulu standa
LEIÐRÉTTING LÁNA
Gunnar Tómasson
Jónas Margeir Ingólfsson
jonasmargeir@mbl.is
Eyvindur G. Gunnarsson, lektor í
lögfræði við Háskóla Íslands, segir
það koma sér á óvart að fólk telji ný-
fallna dóma í
Hæstarétti um
gengistryggingu
bílalána ekki
einnig hafa for-
dæmisgildi um
ólögmæti gengis-
tryggðra hús-
næðislána. Ey-
vindur hefur
lengi bent á ólög-
mæti gengis-
tryggingar lána bæði í ræðu og riti
en hann var starfsmaður nefndar á
vegum Alþingis sem undirbjó það
frumvarp sem síðar varð að lögum
nr. 38/2001 um vexti og verðtrygg-
ingu.
„Dómurinn er algerlega fordæm-
isgefandi. Hann er þannig skrifaður
af Hæstarétti að það er enginn í vafa
um það. Það skiptir engu máli hvort
það er bíll, hús eða eitthvað annað.“
-Þarf þá ekki að höfða nýtt mál um
húsnæðislán?
„Nei, það er búið að dæma um
prinsippið. Þ.e. sá einstaklingur sem
fékk krónur afhentar og endur-
greiðslur bundnar við gengi erlendra
gjaldmiðla; það er óheimilt. Það þarf
engin ný mál út af gengistrygging-
unni. Mín skoðun er sú að fullyrð-
ingar um það að samningar séu ólíkir
og það takmarki fordæmisgildi
dómsins fá ekki staðist. Hæstiréttur
tekur fram í þessum dómum að lán í
erlendri mynt falla ekki undir reglur
um heimildir verðtryggingar láns-
fjár í íslenskum krónum.“
-Hvað gerist í framhaldinu með
tilliti til húsnæðislána?
„Með tilliti til húsnæðislánanna lít
ég svo á að staða þeirra sem tóku
gengistryggð húsnæðislán sé sú að
höfuðstóll lánanna sé óbreyttur frá
því að lánið var tekið. Hann er óverð-
tryggður og staða þeirra sem tóku
gengistryggð lán er betri en þeirra
sem tóku verðtryggð lán. Þeir sem
hafa með þessu móti ofgreitt inn á
þessi lán standa nú frammi fyrir
tveim úrræðum sem gætu komið til.
Annars vegar gætu þeir fengið end-
urgreitt það sem þeir greiddu inn á,
eða þá að það gangi hreinlega inn á
höfuðstólinn.“
-Þurfa þeir sem greiddu lánin upp
að fullu fyrir hrun krónunnar að
greiða til baka ólögmætan hagnað
sinn af láninu?
„Það held ég ekki enda báru lána-
fyrirtækin ábyrgð á samningnum
með þessum hætti. Ég tel hæpið að
það komi til.“
-Hvernig á leiðrétting að fara
fram?
„Hugsanlega væri hægt að gera
þetta með lögum. Það væri líka hægt
að gera þetta með yfirlýsingu fjár-
málafyrirtækjanna. Maður veit samt
ekkert hvað stjórnvöld eru að hugsa
en réttarstaðan er klár.“
-Hver á að hafa forgöngu um leið-
réttingu?
„Það væri eðlilegt a stjórnvöld í
samráði við bankana myndu höggva
á þennan hnút. Það hlýtur bara að
vera þannig að það hafi verið unnin
einhver vinna því þetta hefur legið í
loftinu. Þetta mátti vera ljóst hverj-
um þeim manni sem hefur kynnt sér
málið. Þetta gat ekki staðist.“
„Það er búið
að dæma um
prinsippið“
 Dómarnir hafa algert fordæmisgildi
Eyvindur G.
Gunnarsson
18. gr. „Ef samningur um vexti
eða annað endurgjald fyrir lán-
veitingu eða umlíðun skuldar
eða dráttarvexti telst ógildur og
hafi endurgjald verið greitt ber
kröfuhafa að endurgreiða
skuldara þá fjárhæð sem hann
hefur þannig ranglega af honum
haft. Við ákvörðun endur-
greiðslu skal miða við vexti skv.
4. gr., eftir því sem við getur
átt.“
4. gr. „Þegar greiða ber vexti
skv. 3. gr., en hundraðshluti
þeirra eða vaxtaviðmiðun er að
öðru leyti ekki tiltekin, skulu
vextir vera á hverjum tíma
jafnháir vöxtum sem Seðlabanki
Íslands ákveður með hliðsjón af
lægstu vöxtum á nýjum almenn-
um óverðtryggðum útlánum hjá
lánastofnunum.“
Um vexti og
verðtryggingu
LÖG NR. 38/2001
Eyvindur G.
Gunnarsson
dró lögmæti
gengistrygg-
ingar lána í
efa í grein
sem hann
skrifaði fyrr
á þessu ári.
Greinin birt-
ist í Úlfljóti,
tímariti laganema við Háskóla
Íslands.
Skrif hans höfðu töluverð
áhrif á fræðilega umræðu sem
sneri að lögmæti gengistrygg-
ingar lána.
Gagnrýndi
trygginguna
ÚLFLJÓTUR